Orð og tunga - 08.07.2019, Page 155

Ari Páll Kristinsson: Um greiningu á málstöðlun og málstefnu 143
1964 (sjá Halldór Halldórsson og Baldur Jónsson 1993), og síðari
lagabreytingar um málnefndina, sem dæmi um þess hátt ar viðbrögð
(sjá Ara Pál Kristinsson 2012a um röksemdafærslu í þessa veru).
Ég hef haldið því fram að íslensk mál verndarstefna standi hug-
mynda fræðilega miklu fastari fótum að því er varðar form en stöðu
(Ari Páll Kristinsson 2014). Með því er annars vegar vísað til mál-
forma (sbr. hugmyndir um hreint mál, vandaðar beygingar o.s.frv.)
og hins vegar til stöðu íslenskunnar andspænis ensku sem er útbreidd
sem samskiptamál á mörgum notkunarsviðum í dag. Mismunandi
málviðhorf að því er varðar form annars vegar og stöðu hins vegar
skýrði ég með því að vísa til greiningar Spolskys (2004) á meginstoðum
árangursríkrar málstefnu (málhegðun, málviðhorf, málstýring). Það
sé í raun engin þversögn í þessari lýsingu á íslenskri málstefnu þótt
enskunotkun fari vaxandi og einkum á vissum notkunarsviðum
(vísað var sérstaklega til ensku í háskólakennslu og vísindastarfi )
á sama tíma og stuðningur er enn sem fyrr við málvöndun og
hreint mál. Þett a skýrði ég sem sé með því að málviðhorf sem lytu
að stöðu málsins væru ekki jafn miðlægur hluti málstefnunnar og
málviðhorf sem sneru að formi tungunnar. Þar af mætt i einnig álykta
að ólíklegt væri að það bæri mikinn árangur að reyna að viðhafa
stranga málstýringu sem væri ætlað að takmarka notkun ensku í
háskólakennslu og í fræðaskrifum (Ari Páll Kristinsson 2014:166) –
enda væri slík málstýring, í skilningi Spolskys (2004 o.v.), ekki nema
hluti málstefnunnar.
Ég hef enn fremur fj allað um hugmyndalegan grunn hugtaksins
„norrænt málsamfélag“ (Ari Páll Kristinsson 2018, 2019) og rak ið
mótsagnir milli norrænna málviðhorfa, málhegðunar í sam skipt-
um Norðurlandabúa með mismunandi móðurmál og mál stýr ingar-
viðleitni sem birtist í opinberum samnorrænum skjölum á borð við
Deklaration om nordisk språkpolitik (2006). Ég held því fram að það mál-
stýringarmarkmið yfirlýsingarinnar að allir Norðurlandabúar eigi
fyrst og fremst samskipti á skandinavísku máli muni seint nást og
ástæðan sé sú að málviðhorf og málhegðun málnotendanna hneig-
ist í aðrar átt ir. Þarna er byggt á þrígreiningu Spolskys (2004, 2009,
2018) og vísað til þess hvernig þættirnir þrír geta sett hver öðrum
skorð ur. Spolsky (2004:218) lýsir slíkum takmörkunum allrar mál-
stýringarviðleitni með þessum orðum:
Language management remains a dream until it is imple-
mented, and its potential for implementation depends in
tunga_21.indb 143 19.6.2019 16:56:15