Skessuhorn - 20.12.2017, Blaðsíða 95

MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 2017 95
hann ætti að gera það. Ég sagðist
nú ekki getað ákveðið það, ég yrði
að fá að tala við kærustuna. Ég segi
Dísu frá þessu og við ákváðum að
drífa í þessu,“ segir Vigfús.
Það hittist þannig á að prestur-
inn var í bænum út vikuna og gat
gefið þau Vigfús og Herdísi sam-
an á laugardegi. „Ég sótti prest-
inn á bílnum og gekk allt eins og
í sögu,“ segir Vigfús og bætir því
við að kunnugir gætu haft gam-
an af því sem næst gerðist. „Séra
Magnús var frægur fyrir bæði for-
vitni og að vera sérlega vel að sér
í vélum. Þegar ég keyri hann í bæ-
inn eftir athöfnina þá fer hann
að tala um bílinn. „Hvar fékkstu
þennan bíl?“ spyr hann og ég segi
honum það. „Þetta er merkilegur
bíll. Hudson ´27. Þetta mun vera
einn fyrsti bíllinn sem notaður var
til farþegaflutninga milli Hafn-
arfjarðar og Reykjavíkur,“ seg-
ir Magnús og vildi endilega fá að
keyra bílinn. En ég þorði því ekki
því bíllinn var hálfbremsulaus og
tókst einhvern veginn að humma
það fram af mér,“ segir Vigfús.
Aldrei atvinnulaus
um ævina
„Í þessu öllu saman hringir mág-
ur minn hér að vestan. Hann var
framkvæmdastjóri fyrir Hrað-
frystihús Ólafsvíkur og segir að sig
vanti svo smið til að drífa upp hús-
ið. Við Herdís vorum í húsnæðis-
hraki svoleiðis að ég játaðist undir
að koma hingað vestur og byggja
þetta fyrir hann. Þá segir hann
mér að Böðvar heitinn Bjarna-
son byggingameistari sé byrjaður
og að hann vanti svo rosalega að
fá annan með sér, það sé mikið að
gera og hælir þessu á allan hátt,“
segir Vigfús. „Svo ég fer vestur og
ætlaði ekkert að vera nema bara á
meðan ég var að byggja þetta hús.
En það fóru undir eins að hrúgast
á mig verkefni. Áður en ég var bú-
inn með þetta hús var ég kominn
með loforð fyrir byggingu á öðru
húsi og koll af kolli,“ segir Vigfús.
„Ég hef aldrei verið klukkutíma
atvinnulaus um ævina, aldrei. Ég
þekki það ekki,“ segir hann.
Fjölskyldan flutti vestur til
Ólafsvíkur og Vigfús tók virkan
þátt í uppbyggingu bæjarins. „Ég
byggði hraðfrystihúsið, íþrótta-
hús, sundlaugina, barnaskólann,
hótelið og fjölda íbúðarhúsa. Flest
húsin teiknaði ég sjálfur í samráði
við eigendur og tók eiginlega ekk-
ert fyrir það, mér þótti svo gaman
að teikna,“ segir hann og hlær við.
„Ég tók mikinn þátt í uppbygging-
unni hér, ætli ég sé ekki búinn að
byggja hálfa Ólafsvík,“ segir Vig-
fús. „En það voru fleiri smiðir hér,
Böðvar byggði heilmikið líka.“
20 ára gullöldin í
Ólafsvík
Vigfús segir að mikill uppgangur
hafi verið í bæjarlífinu á þessum
árum, mikil útgerð og mörg fyr-
irtæki í verkun. En það vorur líka
átök, pólitískar erjur. „Í kringum
1967 skiptust menn í tvær fylking-
ar. Vinstrimenn og kommúnist-
ar öðrum megin og svo íhaldið og
fleiri hinum megin. Það var mik-
il ólga. Ég var nú fyrir utan þetta
að vísu en þetta hafði þau áhrif
að í einum kosningunum unnu
þeir meirihlutann, þessir vinstri-
menn. Það þýddi að þeir höfðu
með stjórn bæjarfélagsins að gera
árin fjögur þar á eftir. Það fór bara
þannig að lá við gjaldþroti sveit-
arfélagsins. Það var alveg frægt,
gleymdist að leggja á gjöld og
bara nefndu það,“ segir hann. „Var
mikil vá fyrir dyrum sem varð til
þess að þessir pólitísku harðjaxl-
ar, bæði Framsókn og Sjálfstæðis-
og Alþýðuflokksmenn sögðu bara
„hingað og ekki lengra, við höfum
ekkert efni á þessum slagsmálum“
og sameinuðust um einn lista, sem
þeir kölluðu H listann. Þeir buðu
fram og hlutu yfirburðakosningu í
næstu kosningum og tóku við bæj-
arsjóðnum. Alexander Stefánsson,
sem síðar varð þingmaður og ráð-
herra, var oddviti og fleiri góð-
ir menn voru á lista með hon-
um. Þetta gjörbreytti gangi mála
hér í bæ og var síðar kallað 20 ára
gullöldin í Ólafsvík, því það voru
framfarir á öllum sviðum. Höfn-
in var margstækkuð, frystihús risu,
skólinn, vegir og íbúðarhús. Það
var fullt að gera og bærinn býr að
þessu nánast enn í dag,“ rifjar Vig-
fús upp.
„Menn treystu
bara á sjálfa sig“
Það var öðruvísi fyrir unga menn
að reisa sér hús í þá daga en nú.
Engin var lánafyrirgreiðslan og
menn urðu bara að treysta á sjálfa
sig. „Það var þannig að menn komu
til mín ef þeir voru að hugleiða að
byggja. Þeir báðu mig að teikna og
svo næst að redda grunninum. Svo
var grunnurinn byggður og menn
aðstoðuðu við það sjálfir og þegar
steypt var komu félagar þeirra og
hjálpuðu til við steypuna. Svona
var samhjálpin. Síðan ef vertíðin
reyndist góð komu menn til mín
að vorinu og sögðu; „jæja, nú held
ég að ég geti komið þessu undir
þak,“ og allt var sett í gang. Menn
treystu bara á sjálfa sig,“ segir Vig-
fús. „Seinna breyttist þetta, þeg-
ar menn fóru að fá lán frá Íbúðal-
ánasjóði og víðar. Lengi var þetta
þannig að þrátt fyrir mikla upp-
byggingu var byggingamátinn með
þeim hætti að menn treystu bara á
sjálfa sig,“ segir hann.
Aðspurður segir hann að þessi
háttur hafi haft bæði sína kosti og
kalla. „Þetta var verra að því leyt-
inu til að menn lögðu náttúrulega
á sig ótæplilega vinnu. En kost-
urinn var auðvitað að menn voru
ekkert í skuld. Þeir reistu sitt hús
og skulduðu aldrei. Það var mottó-
ið, að skulda sem allra minnst og
helst ekki neitt,“ segir hann. „Það
var ekki fyrr en síðustu árin sem ég
var að smíða, í kringum 1980, að
fór að bera á því að menn skulduðu
mér meiripartinn af vinnunni þeg-
ar ég var búinn að byggja húsið. Þá
voru menn að bíða eftir láninu. Þá
fóru menn að fá loforð fyrir láni
út á fokheld hús, þetta gekk þann-
ig. Í millitíðinni fengu sumir víxla
og fyrirgreiðslur fyrir vinnunni í
Sparisjóðnum. Það gekk svolít-
ið misjafnlega eftir því hver átti í
hlut, eins og alltaf er. Sumir höfðu
traust en aðrir ekki,“ segir Vigfús.
„En ég tapaði aldrei neinu, pen-
ingurinn kom alltaf á endanum,“
segir hann og kveðst ekki viss um
að allir smiðir í dag geti sagt sömu
sögu.
Rak verslun í 34 ár
Vigfús dró saman í smíðinni seint
á sjöunda áratugnum og stofnaði
byggingarvöruverslunina Vík árið
1968 ásamt félögum sínum og rak
í 34 ár. „Við byrjuðum með þessa
verslun í gamla pakkhúsinu hér í
Ólafsvík, sem nú er í eigu bæjar-
félagsins,“ segir Vigfús. „Eftir að
kaupfélagið, sem átti húsið, fór á
hausinn þá bauð sýslumaður mér
að bjóða í húsið, ég fengi það fyrir
nánast ekki neitt. En ég hafði ekki
kjark í það, fannst einhvern veginn
að ég ætti ekkert að eiga þetta hús
svo ég sleppti því. Ég hefði kannski
átt að slá til, það eru rosaleg verð-
mæti í þessu húsi, það er vel byggt
og sögufrægt hús. En við fórum úr
því og byggðum sjálfir yfir versl-
unina. Pakkhúsið stóð lengi autt
eftir að við fórum út þar til bær-
inn eignaðist það. Nú er það bara
forngripur hér, notað sem safnhús
að hluta og búið að laga það svolít-
ið til,“ segir Vigfús.
Margt breyst
í áranna rás
Vigfús segir að alla tíð hafi honum
þótt gott að vera í Ólafsvík. Þar
upplifði hann mikinn uppgang og
miklar breytingar á samfélaginu í
áranna rás. „Hér áður fyrr snerist
allt um vinnu og yrði líklega kall-
að þrældómur í dag. Tengdapabbi
minn var sjómaður og fór á fætur
klukkan fimm alla morgna til að
beita. Það var unnið allan daginn.
En hann var léttur karl, tengda-
faðir minn, uppfullur af gríni og
gamansögum. Mórallinn var allt-
af fínn hjá mönnum þó vinnan
væri óhemju mikil og allir dagar
langir,“ segir hann. „Það var mik-
ið fiskirí, óhemju fiskur og stund-
um svo mikill að ég man eftir því,
þó það hafi ekki verið algengt, að
fleiri tonn urðu ónýt. Landburður
af fiski og verkunin réði ekkert við
þetta. En það breyttist og nú fer
ekki uggi til ónýtis. Þetta var bara
tóm vitleysa stundum hér áður, að
láta fleiri tonn skemmast,“ segir
Vigfús. „En stærsta breytingin og
mestu framfarirnar myndi ég segja
að væru í vegamálum og rafmagni.
Þegar ég var unglingur og ungur
maður, farinn að hafa áhuga fyrir
því að fara á böll að skemmta mér,
þá var ekki um annað að ræða en
að fara ríðandi,“ segir Vigfús. Síð-
ar var farið milli staða með rútum
eða jeppum, en ekið eftir slóðum,
í fjörunni, yfir vöð og holt og hóla
því ekki voru alls staðar vegir.
Lenti í sjóslysi á bíl
Vigfús minnist þess einu sinni að
hafa komist í hann krappann í bíl
á leið til Ólafsvíkur. „Ég hef aldrei
verið á sjó en einu sinni lent í hálf-
gerðu sjóslysi. Það var undir Enn-
inu. Þá var ég í jeppa með Einari
Bergmann mági mínum og vini.
Hann var áhættusækinn svolítið.
Við erum að fara inn í Ólafsvík og
undir Enninu er svokallaður For-
vaður, klöpp sem maður gat far-
ið á ef var mjög tæpt með sjóinn.
Þess á milli var hægt að fara fyrir
Forvaðinn ef var nógu mikil fjara.
Í þetta skiptið var mikill áhlaðandi,
sem kallað er, mikil bára sem fór
langt út. Ég spyr Einar hvort hann
ætli ekki að fara Forvaðann. „Nei,
nei, við förum bara fyrir,“ seg-
ir hann. „Það er nógur tími, það
er svo mikill áhlaðandi. Við gef-
um bara í og brennum fyrir.“ Mér
leist ekkert illa á það en svo bíð-
um við og það kemur lag. Báran
fer langt út og þá gefur Einar í en
bíllinn spólar í sandinum og það
tefur. Við vorum ekki alveg nógu
fljótir þannig að þegar við komum
fyrir Forvaðann þá er báran kom-
in og við förum á bólakaf,“ segir
Vigfús. „Hún fer yfir bílinn en þá
erum við komnir á svo mikla ferð
að hann flýgur bara áfram og upp
í kampinn hinum megin. Það var
allt á floti í bílnum og ég hef aldrei
lent í slíku nema þetta eina skipti
á ævinni,“ segir hann og hlær við.
„Úr þessu urðu alveg svakaleg-
ar sögur, þegar Einar vinur minn
fór að segja frá, þetta hefði verið
stórkostlegt,“ segir Vigfús og hlær
við.
Byrjaði áttræður
að smíða aftur
Eftir að Vigfús seldi bygginga-
vöruverslunina tók hann sig til og
útbjó verkstæði í bílskúrnum hjá
sér og hóf að smíða að nýju. „Ég
er með góða aðstöðu í bílskúrnum
hjá mér þar sem ég smíða glugga
og dót,“ segir hann. „Einu sinni
átti ég nokkuð stórt verkstæði með
fullt af vélum en seldi allt þegar ég
hætti. Svo keypti ég mér vél fyr-
ir tíu til tólf árum síðan og fór að
smíða aftur. Krakkarnir héldu að
ég væri að ruglast,“ segir Vigfús og
hlær við. „En ég gat ekki verið vél-
arlaus svo ég keypti mér kompó-
neraða vél, sem vinnur eins og
fimm vélar. Hún var auglýst í dag-
blaði og ég hringdi og bað mann-
inn að lýsa henni fyrir mér. Þegar
hann var búinn að því þá þekkti ég
vélina og bað hann að koma henni
á afgreiðslu fyrir mig. Hann hélt
það nú, sagðist hafa horft á vélina
í tvö ár eftir að hann missti heils-
una og varð að hætta að smíða, en
hafði ekki tímt að láta hana. Ég
fann á þessu að þarna var mað-
ur sem var ekki sama um tækið
og það hlaut að vera vel með far-
ið, enda kom það á daginn,“ segir
Vigfús. „Ég hringdi í son minn og
bað hann að kíkja á vélina. Hann
spurði hvort ég væri orðinn eitt-
hvað skrýtinn. „Pabbi, þú ert orð-
inn áttræður, ætlarðu að fara að
smíða aftur?“ „Nei,“ svaraði ég,
„ég ætla bara að leika mér aðeins.
Ég verð að hafa eitthvað að gera
og vantar vél“. Sonur minn þagði
lengi í símann en að lokum fékk ég
vélina,“ segir Vigfús og brosir.
„Verð að hafa
eitthvað að gera“
Síðan þá hefur Vigfús mest gert
af því að smíða glugga fyrir kunn-
ingja hingað og þangað, auk þess
að sinna fleiri smærri verkefnum
sem hann hefur tekið að sér. „Það
hefur verið mikið að gera hing-
að og þangað í gluggunum. Menn
hafa ekki fengið þetta gert, að
endurnýja glugga í gömlum hús-
um. Nú eru gluggar fluttir inn í
stórum stíl en málið er að gluggar
í dag eru allt standard smíði en í
gömlum húsum eru þeir sérsmíði,
kannski engir gluggar eins og fok-
dýrt að panta slíkt að utan,“ seg-
ir hann.
Aðspurður kveðst hann ekki
taka við pöntunum en segist þó
smíða ýmislegt ef hann er beðinn
um það. Á verkstæðinu í bílskúrn-
um gefur að líta ýmsilegt sem hann
hefur fengist við undanfarið, bæði
glugga en einnig haglega smíðaða
gripi sem ekki verða nefndir hér,
því þá ætlar Vigfús að gefa ætt-
ingjum og vinum í jólagjöf. „Mér
finnst gaman að smíða og ég verð
að hafa eitthvað að gera,“ segir
Vigfús Vigfússon að endingu.
kgk
Fallegir gripir sem Vigfús hefur smíðað á verkstæði sínu.
Vigfús í betri stofunni á heimili sínu í Ólafsvík. Húsið byggði hann sjálfur, eins og fjölmörg önnur þar í bæ.