Skessuhorn - 20.12.2017, Blaðsíða 86

MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 201786
Bærinn Traðir á Mýrum fékk á liðnu
hausti umhverfisviðurkenningu
Borgarbyggðar sem snyrtilegasta
bændabýlið en þar hafa hjónin Sig-
urbjörg Helgadóttir og Óskar Þór
Óskarsson unnið að endurbótum á
undanförnum árum. Sjálf er Sigur-
björg uppalin á bænum og hafa hún
og Óskar, sem á rætur sínar í Vest-
mannaeyjum, verið þar með annan
fótinn alla sína hjúskapartíð. Nú eru
þau flutt búferlum vestur og hyggj-
ast verja ævikvöldinu þar. Skessu-
horn sótti hjónin heim og forvitnað-
ist um búskapinn á Tröðum, hvernig
leið þeirra hjóna lá saman og þang-
að heim.
Slapp við að fara
á sveitina
Það er Sigurbjörg sem er frá Tröð-
um en þar ólst hún upp ásamt þrem-
ur systrum sínum; Sigrúnu, Kristínu
og Heiðu. Foreldrar hennar, Helgi
Sigurður Gíslason og Katrín Guð-
mundsdóttir, ráku félagsbú á Tröð-
um í meira en hálfa öld ásamt bróð-
ur Helga, Hallbirni Gunnari Gísla-
syni. „Foreldrar mínir eru bæði héð-
an af Mýrunum og ólust upp í óg-
urlegri fátækt, sérstaklega pabbi og
bróðir hans. Faðir þeirra dó tölu-
vert á undan móður þeirra, en hann
var nokkuð eldri en hún. Þau voru
í húsmennsku hér og þar á Mýrum
en komu loks að Tröðum árið 1926.
Mamma ólst hins vegar ekki upp
hjá foreldrum sínum. Þegar hún var
tveggja ára átti að setja hana á sveit-
ina en hennar lán var það að Sig-
urbjörg Ólafsdóttir sem síðar bjó á
Hundastapa og Guðmundur bróð-
ir hennar tóku hana í fóstur,” rifjar
Sigurbjörg upp.
„Þetta var árið 1920 og bjuggu Sig-
urbjörg og Guðmundur á Tröðum
þá með foreldrum sínum. Mamma
flytur síðan með þeim í Skutulsey
nokkrum árum síðar. Þaðan lá leiðin
að Ánastöðum og loks á Hundastapa
eftir að Sigurbjörg kynnist Guð-
mundi eiginmanni sínum. Mamma
kynnist síðan pabba og flytur aftur
að Tröðum 16 ára gömul árið 1935.
Þá hefja þau sinn búskap.”
Alltaf að bæta
og byggja við
Ein af sérstöðum Mýranna er sú að
sveitin er nokkurn veginn þrískipt
landfræðilega. Austast eru bæir við
rætur fjalla, þá kemur miðsveitin
umvafin vötnum, mýrum og kletta-
borgum en vestast eru bæirnir við
sjávarsíðuna. Traðir tilheyra síðast-
talda svæðinu og var bærinn hluti
Hraunhrepps fyrrum. „Nálægðin við
sjóinn, eyjar og sker hér í kring hefur
sett sinn svip á búskaparhætti. Traðir
þótti kot þegar foreldrar mínir hefja
búskap en ásamt Hallbirni stækkuðu
þau búið hægt en örugglega meðan
þau bjuggu. Ég held að þegar mest
lét hafi hér verið 600 kindur, 20 kýr
og kannski 30 hross. Það þótti nokk-
uð stórt bú í þá daga. Einnig var
dúntekja stunduð og þá var hér alltaf
bátur og fóru pabbi og frændi stund-
um út að veiða í soðið. Síðan veiddu
þeir rauðmaga á vorin,” segir Sigur-
björg. Húsin á bænum bera þessum
búskap vitni en Sigurbjörg og Ósk-
ar hafa unnið að endurbótum á þeim
á undanförnum misserum og sömu-
leiðis við að endurnýja girðingar. Þá
hafa þau gert upp gamla bæinn þar
sem þeirra heimili er nú.
„Þau voru alltaf að bæta og byggja
við húsin,” segir Óskar um fyrri ábú-
endur. „Hallbjörn var til dæmis mik-
ill snillingur þegar kom að smíði og
má segja að hann hafi byggt nán-
ast allt hérna. Hann var ólærður en
líklega tileinkað sér réttu handtök-
in þegar hann vann um hríð í smíða-
vinnu í Reykjavík um miðja öldina,”
segir hann. Jörðin var að sama skapi
stækkuð með kaupum á nærliggj-
andi jörðum þegar þær fóru í eyði.
„Þau kaupa tvo þriðja hluta Skut-
ulseyjar árið 1950 þegar hætt var að
búa þar og sex árum síðar kaupa þau
Skálanes þegar sú jörð fór í eyði. Á
sjöunda áratugnum kaupa þau svo
Hamraenda eftir að hafa misst haga-
beit í Vogi,” bætir Sigurbjörg við.
Alltaf í sveitinni á
sumrin
Sigurbjörg segist líða best heima á
Tröðum en er þó fædd í kaupstaðn-
um. „Ég kom í heiminn í Borgar-
nesi, fæddist á Þorsteinsgötu 2 en
það hús er búið að rífa og stóð beint
á móti íþróttahúsinu. Jóhanna Jó-
hannsdóttir ljósmóðir tók á móti
mér en hún hafði skipað mömmu
að dvelja í Borgarnesi þegar nálgað-
ist settan dag þar sem veðurútlit var
slæmt. Mamma þurfti að bíða í ein-
hverjar vikur eftir að ég fæddist og
var víst orðin hundleið og fúl,” seg-
ir hún.
„Mér hefur alltaf liðið vel hér
heima og þó við Óskar hefðum búið
í Borgarnesi í fjóra áratugi hef ég
alltaf verið hér í sveitinni á sumr-
in. Okkur hefur alltaf liðið vel hérna
og hér viljum við vera,” bætir hún
við en hjónin byggðu sér sumarbú-
stað á Tröðum árið 1990. „Sjálf hef
ég unnið ýmis störf í gegnum árin,
mest í Borgarnesi. Hef lengi starfað
á Dvalarheimilinu, en var áður í slát-
urhúsinu, í Vírneti og hjá Prjóna-
stofu Borgarness.”
Húsbyggjandi 15 ára
Víkur nú talinu að Óskari sem er
borinn og barnfæddur Vestmanna-
eyingur. „Foreldar mínir voru Ósk-
ar Matthíasson skipstjóri og Þóra
Sigurjónsdóttir húsmóðir og erum
við systkinin sjö. Ég er reyndar dá-
lítið uppalinn í sveit því ég var sjö
sumur í sveit á Suðurlandi, einkum
í Landeyjum, en ég komst þó einu
sinni austur í Öræfi. Skólagangan
mín var ekki löng. Ég lauk skyldu-
námi og hugðist klára þriðja bekk
í gagnfræðaskóla. Þá hittist þann-
ig á að bekkjardeildum var fækkað
og komu krakkar sem voru komn-
ir lengra í náminu og heldur gáfaðri
í bekkinn minn, sem var hálfgerð-
ur tossabekkur. Í kjölfarið þurftum
við tossarnir að nota sömu kennslu-
bækurnar og þessi gáfnaljós. Þetta
fór í taugarnar á mér því grunnur-
inn í náminu var ekki nógu góður.
Ég varð því öskuvondur og hrein-
lega hætti í skólanum,” segir Óskar
og bætir við glottandi að hann sé því
stuttskólagenginn maður. „Ugglaust
voru foreldarnir mínir ekki hrifnir af
þessu. Ég ákvað hins vegar að ráða,
14 ára peyinn.”
Leiðin lá því beint á vinnumark-
aðinn og þar voru verkefnin næg í
Vestmannaeyjum. „Ég fór strax að
vinna í frystihúsi og vann alla vertíð-
ina. Við mamma gerðum með okkur
samning um að ég myndi leggja nær
öll launin mín inn á bankabók og
passaði hún upp á það. Ég var mjög
samviskusamur með þetta, leyfði
mér þó einstaka sinnum að fara í
bíó. Þegar vertíðin var búin var þetta
orðin svolítil upphæð inni á bókinni.
Þá kemur pabbi með hugmynd um
að fjárfesta eitthvað og verður úr að
ég kaupi húsgrunn í bænum ásamt
töluverðum stæðum af timbri. Ég
var því orðinn húsbyggjandi 15 ára
gamall,” segir Óskar og hlær dátt.
„Dreymdu” gosið
Leið Óskars lá hins vegar upp á land
og var hann kominn í vinnu hjá Raf-
veitunni um tvítugt. Þar voru næg
verkefni enda í óða önn verið að raf-
væða sveitir landsins. „Ég var fljót-
lega kominn í það að leggja raf-
magn hér á Mýrum og þá kynn-
umst við Sigga. Það er svolítið gam-
an að segja frá því að við vorum þrír
í vinnuflokknum sem fundum kon-
urnar okkar hér á svæðinu, hinir eru
Ragnar Guðmundsson og Völund-
ur Sigurbjörnsson. Allir settumst við
að hér í kjölfarið.”
Óskar var við störf með vinnu-
flokknum sínum á Blönduósi þeg-
ar fregnir bárust af eldgosi í Hei-
mey 23. janúar 1973. „Ég hafði ver-
ið um jólin heima í Eyjum og var
nýkominn í land. Ég man að gos-
nóttina hafði næturvörður á hótel-
inu sem við dvöldum á kveikt á út-
varpinu og hafði það mjög lágt stillt
í gegnum hátalarakerfið. Við vor-
um allir í fastasvefni en morgun-
inn eftir furðuðum við okkur á því
að við dreymdum allir að byrjað var
að gjósa í Eyjum. Þá fengum við tíð-
indin,” segir Óskar en timbrið hans
í Eyjum var þá nýtt í að verja hús frá
gosöskunni.
Uppgrip í Eyjum
breyttust í gröfu
„Að gosi loknu fórum við Sigurbjörg
til Vestmannaeyja á vertíð sem ein-
kenndist af mjög miklu fiskeríi. Ís-
félagið hafði sankað að sér bátum og
fiskvinnsluhúsið var fullt af fiski all-
an veturinn. Við unnum mjög mik-
ið og fór ég marga daga ekki heim
fyrr en um miðnætti. Þá var byrj-
að að vinna klukkan átta á morgn-
anna. Vertíðina á eftir unnum við
síðan í netunum hjá pabba. Við þén-
uðum vel þó við værum að vinna
verkamannavinnu. Hýran nýttist til
að kaupa fyrstu gröfuna okkar en
að auki seldi ég aðrar eigur, harm-
onikkuna, byssuna og blessaðan
grunninn. Þetta var því upphafið af
gröfurekstrinum,” segir Óskar sem
hefur verið vélaverktaki í yfir fjóra
áratugi. Uppgripin hjá þeim hjón-
um umbreyttust því í gröfuna.
„Ég vann mest fyrir rafveituna
en einnig Landssímann og Borgar-
neshrepp. Svo hefur maður verið í
verkefnum hér og þar í landshlut-
anum, mikið fyrir verktaka í línu-
bransanum. Ég er reyndar búinn að
draga verulega úr þessu síðustu ár
en á ennþá gröfu og geymi hana hér
á Tröðum. Maður er alltaf að nota
Okkur hefur alltaf liðið vel á Mýrunum
Í heimsókn hjá Sigurbjörgu Helgadóttur og Óskari Þór Óskarssyni á Tröðum á Mýrum
Óskar og Sigurbjörg fyrir framan útidyrnar á Tröðum.
Horft heim að Tröðum frá sjó. Leo MB 8, trilla þeirra hjóna, er í forgrunni.
Hallbjörn Gunnar Gíslason og hjónin Katrín Guðmundsdóttir og Helgi Sigurður
Gíslason, foreldrar Sigurbjargar, bjuggu félagsbúi á Tröðum í hálfa öld.
Óskar og Sigurbjörg ásamt dætrum sínum, Katrínu Helgu og Fanneyju Svölu.