Heimsmynd - 01.05.1989, Page 56

m 1
IgjjjR; auMgjfltfjðp

sem virðing síðan leiðir af, ásamt goð-
sagnakenndri fjarlægð og ósnertanleika.
Pessi völd skapast af tiltölulega greiðum
aðgangi að öllum helstu þáttum þessa
kerfis og um leið af þeirri hugmynda-
fræði sem listalífið er órofa hluti af.
I fyrsta lagi eru það tengslin við stjórn-
málalega valdhafa. Þess vegna er þriðji
maður listalífsins hugsjónamaður og ger-
ir langtímaáætlanir. I öðru lagi þá er
þriðji maðurinn heima í fjármálaheimin-
um og kann því að fjárfesta. í þriðja lagi
þá kann þriðji maðurinn að leika sér og
tala tungum meðal þeirra sem hann læt-
ur halda að séu enn aðalhetjur listalífs-
ins. A þessu sviði á þriðji maðurinn þó á
hættu að lenda í of miklu návígi og verða
ber að óhentugum sjálfsafhjúpunum.
Enda lætur hann oftast ekki sjá sig á
þessu sviði nema til að sýna fram á að
hann sé í rauninni ekki ósýnilegur og því
mannlegur.
A meðan listaverk eru bæði töfra- og
veldissproti þriðja mannsins þá hafa
neytendur oftast ekki meira vald á lista-
lífi sínu en launaflokkur þeirra segir til
um, og listamennirnir nær ekkert nema
ímyndunina eina. Ef listamenn og neyt-
endur hættu listalífi myndi sífrjór þriðji
maðurinn frjóvga sig sjálfan og taka upp
þráðinn og trúlega á svo fínlegan hátt að
gömlu hetjurnar myndu kannski aldrei
átta sig á því að þær sjálfar væru úr leik.
AF MYNDLISTARHEIMI
Huliðshjálmur og bækistöð þriðja
mannsins eru auðvitað helstu myndlist-
arstofnanir landsins, þeir staðir þar sem
stærstu söfn þjóðarinnar af listaverkum,
skrám, gögnum og verkfærum eru
geymd, handfjötluð og lögð út. Flestar
eru þessar stofnanir starfræktar af opin-
berum starfsmönnum sem eru á launa-
skrá ríkisins, borgarinnar og jafnvel
sveitarfélaganna. Yfirstjórn þessara
stofnana er þess vegna á valdi stjórn-
málalegra fulltrúa þjóðarinnar sem hafa
skipað með sér nefndir þar sem ráðum
er ráðið um sameiginlegan smekk og
stefnumörkun fyrir hönd íslensku þjóð-
arinnar. Nefndir þessar tryggja stjórn-
málamönnum innsýn og ítök í framgang
myndlistar í landinu, en gefa jafnframt
stjórnendum þessara stofnana, sem eiga
jafnan sæti í þessum nefndum en eru
annars engum háðir stjórnmálalega,
töluverða innsýn í gang stjórnmála. I
þessum nefndum eru einnig hafðir
(mynd)listamenn sem táknrænar verur
fyrir þá hluti sem nefndin er valin til og
fær þóknun fyrir að fjalla um.
A meðan ekki færri en þrír tugir
manna vinna við að verja listaverkahús
rfkisins og borgarinnar, þar sem Lista-
safn íslands og Kjarvalsstaðir eru auðvit-
að mest áberandi, eru þeir sem eru á
fullum launum frá sömu aðilum við
myndlistarsköpun teljandi á fingrum
annarrar handar. Listmunahús í eigu
einstaklinga eru álitin velta ekki minna
fé á ári en hundrað milljónum (sam-
kvæmt umfjöllun í 8. tölublaði tímarits-
ins Frjálsrar verslunar um myndlistar-
markaðinn) og að rekstri þeirra standa
ekki færri, hluthafar og starfsmenn, en
hjá myndlistarstofnunum ríkis og borgar.
En engin opinber vitneskja liggur fyrir
um afkomu myndlistarmanna né fjölda
þeirra sem hafa myndlist að aðalstarfi.
Og á sama tíma og myndlistarmenn
greinir á um mikilvægi eigin sköpunar
eru aðrir sem eru vissir um gildi hennar.
Þeir sem hafa umsjón myndlistar að að-
alstarfi hjá því opinbera virðast vinna
eftir þeirri hugmyndafræði að í afurðum
myndlistarmanna sé á ferðinni bergmál
af eilífum sannleik með þjóðlegum blæ. í
huga einstaklinga, sem lifa af myndlist-
arviðskiptum, eru þessi verk aftur á móti
gjaldmiðill, eins konar tilbrigði eða hvíld
frá myndlistinni á peningaseðlunum.
Starfsemi ofangreindra stofnana og fyrir-
tækja er öll grundvölluð á tilvist mynd-
listarverka sem íslendingar hafa búið til
síðustu 90 árin, þó langmest í kringum
verk sem hafa verið búin til á síðustu ár-
um eða áratugum. Umsvif, hugsjónir og
afkoma þriðja mannsins byggjast á því
að hafa aðgang að þessum verkum og
upplýsingunum um þau - og á endanum
að stýra því, sem leiðir af þeim völdum
sem fylgja aðstöðu hans til yfirsýnar, í
aðalatriðum hvers konar verk er þörf á
að séu búin til.
Mikilvægi myndlistar fer ekki milli
mála ef það er metið eftir þeim fjölda
einstaklinga sem hafa atvinnu af mynd-
list, án þess þó að búa hana til. Hér að
framan var þó ekki talinn fjöldi þeirra
sem fást við að kenna myndlist, en marg-
ir þeirra eru jafnframt myndlistarmenn í
frístundum. Myndlistarkennarar eru
álíka margir og hópur (annarra) opin-
berra starfsmanna sem vinna við mynd-
list og samsvarandi hópur í einkarekstr-
inum samanlagt. Niðurstaðan verður því

56 HEIMSMYND