Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Qupperneq 17

líkt og rafmagnsbíll með enga hleðslu
tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 94. árg. 2018 17
auk tilfinningalegrar örmögnunar eru megineinkenni örmögnunar bæði líkamleg og
vitsmunaleg. Líkamleg þreyta er þess eðlis að einstaklingum í örmögnun finnst iðulega
að líkaminn sé líkt og „rafmagnsbíll með enga hleðslu“. Vitsmunaleg þreyta einkennist
af litlu rými til að takast á við félagslegar aðstæður eða verkefni. Það er líkt og harði
diskurinn sé orðinn fullur. „Svefninn er alfa og ómega,“ segir hún, bæði í þróun
ástandsins og að komast upp úr því. Áreiti eftir daginn hleðst upp og fólk í örmögnun
nær ekki að afhlaða sig. Það taki langan tíma að komast í þetta ástand og það tekur
langan tíma að komast upp úr því. Eygló sagði tímabært að hefja umræðuna um
kulnun og örmögnun, þetta væri falið vandamál og mikilvægt að losa um skömmina.
„Nú verðið þið að stoppa!“
Margrét grímsdóttir, framkvæmdastjóri hjúkrunar á heilsustofnuninni í hveragerði,
fjallaði um streitumeðferð sem boðið er upp á í hveragerði. Mikil aðsókn er í streitu -
meðferð og allt að 7 mánaða bið, en 15–20% dvalargesta á hverjum tíma eru innlagðir
vegna streitu. Markmiðið með streitumeðferð á heilsustofnun er að þekkja eigin
streituvalda og streitueinkenni. kynntar eru leiðir til að losna við lítið gagnlegar venjur
og aðferðir kenndar til að takast á við óhjákvæmilega streitu í lífinu í þeim tilgangi að
auka jafnvægi. Þá eru áhrif streitu á samskipti skoðuð en mikilvægt er að þekkja áhrif
streitu á sjálfsmynd og sjálfstraust.
Streita birtist á fernan hátt:
• Líkami: hausverkur, vöðvabólga, orkuleysi, hækkaður blóðþrýstingur, stoð -
kerfisvandi, svefnvandamál, einbeitingarskortur, meltingarvandamál, minnk -
uð kynhvöt, aukin viðkvæmni fyrir hljóðum, andþyngsli, kjálkaspenna
• hugsun: hrakspár einkennandi, hugsanir um hvernig fyrri verkefnum „klúðr -
uð ust“, hugsanir um eigin vangetu, áhyggjur, áhugaleysi
• Tilfinningar: kvíði, depurð, ótti, sektarkennd, pirringur, reiði, óánægja,
„stuttur kveikiþráður“, neistinn farinn, ekkert skemmtilegt lengur, búinn að
týna sjálfum sér
• hegðun: forðast verkefni, fólk eða staði, grátur eða geta ekki grátið, mæta verr
í vinnu, ofbeldi (andlegt, líkamlegt), auknar reykingar, áfengis- og vímuefna-
neysla, eirðarleysi, athyglin út um víðan völl, svefnvandamál
• … og fíflunum fjölgar í kringum þig!
Margrét hefur persónulega reynslu af því að lenda í kulnun en í hennar tilfelli var það
í einkalífi. „Við verðum að skoða hvernig mikill metnaður getur tekið toll af heilsu
okkar. Metnaður er góður en hann er vandmeðfarinn,“ segir hún. En það fyrsta sem
hún segir við fólk, sem kemur til hennar á streitunámskeið, er: „nú verðið þið að
stoppa!“ Það er ekki endalaust hægt að vera duglegur af því að dugnaður er dyggð, að
við eigum að ná langt af því að hamingjan er handan hornsins og vinna meira til að
fá hærri laun. hún segir að það geti verið mjög erfitt fyrir þá sem eru með marga bolta
Margrét Grímsdóttir, framkvæmda-
stjóri hjúkrunar á Heilsustofnuninni í
Hveragerði.
Það taki langan tíma að komast í þetta ástand og það tekur langan
tíma að komast upp úr því. Eygló sagði tímabært að hefja
umræðuna um kulnun og örmögnun, þetta væri falið vandamál og
mikilvægt að losa um skömmina.