Hugur og hönd - 01.06.2002, Blaðsíða 20

vorið 2000 til að standa vörð um við-
hald og ræktun forystufjár á Islandi.
Forystuféð á Islandi er einstakt í heim-
inum eftir því sem best er vitað.
Ferhyrnt og ferukollótt
Til eru kindur á Islandi sem eru með
fjögur horn, en venjulegt hyrnt fé er að-
eins með tvö horn. Hornalagið á fer-
hyrndu er þannig að fremri hornin tvö
vísa upp á við og síðan út til beggja
hliða. Aftari hornin vaxa út frá höfðinu
og niður til beggja hliða. Þau eru grennri
og styttri en fremri hornin.
Erfðavísir fyrir ferhyrndu ríkir yfir
erfðavísi fyrir tvíhyrndu.
Kollótt ríkir yfir bæði hyrndu og fer-
hyrndu. Hausinn á kollóttu fé sem
gengur með ferhyrnda erfðavísinn er
öðru vísi í laginu en hausinn á venjulegu
fé. Þess vegna sést á hauslaginu á koll-
óttu fé efþað gengur með erfðavísi fyrir
ferhyrndu. Þá er það kallað ferukollótt.
Ferukollóttur hrútur sem er mókrúnótt-
ur og leistóttur er sýndur á 34. mynd.
Erfðavísir fyrir ferhyrndu getur komið
fyrir í bæði hvítu og mislitu fé en fer-
hyrnd lömb eru líklega oftar sett á ef þau
eru mislit.
Mislitar ær og frjósemi
Mislitar ær eignast fleiri lömb en hvítar
ær. Það hefur verið skýrt með því að hvít
fóstur í hvítum ám séu í meiri hættu á að
tapast heldur en mislit fóstur þegar
frjóvgaða eggið á að festast í leginu.
Mislitar ær beiða líka oftar á sumrin
en hvítar ær og bera þá stundum í janú-
ar eða febrúar.
Litaheiti í Hjaltlandseyjafé
A ráðstefnu sem haldin var um
Hjaltlandseyjafé á Hjaltlandi haustið
2000 hélt ég erindi með heitinu: 1000
years of sheep in Shetland.
I erindinu tók ég saman yfirlit um liti í
Hjaltlandseyjafé og kenndi þar margra
grasa. Mér kom á óvart hve mörg heiti
Hjaltlendingar eiga um sauðaliti sína. Það
kom enn meira á óvart að mörg litaheitin
á Hjaltlandi virðast vera af afar gömlum
uppruna. Af 30 heitum á litum, fyrir utan
aðallitina, var hægt að finna dæmi um 12
litaheiti sem eru sameiginleg á Hjaltlandi
og Islandi, eins og sést í 1. töflu.
Það er athyglisvert hve mörg litanöfn
á Hjaltlandi eiga sér samsvörun á Is-
landi, eða 40%. Þetta er enn athyglis-
verðara þegar þess er gætt að Norðmenn
munu hafa numið Shetland um eða
19. Mógolsótt, hyrnd ær Brown (moorit) badgerface,
horned ewe
21. Svarthálsótt, leggjótt, hyrnd ær Black piebald,
horned ewe, with outer socks
23. Svartkrögubíldótt, kollótt ær Black piebald, polled
ewe, with dark cheeks and a collar
25. Gráflekkótt, hyrnd ær Grey piebald, horned ewe,
with patches
27. Móarnhöfðóttur, botnóttur, hyrndur lambhrútur
Brown piebald-moufflon, horned ram lamb,with an
eagle head
20. Svartbaugótt, hyrnd ær Black piebald, horned
ewe, with dark eyerings only
22. Svarthöttótt, hyrnd ær Black piebald, horned ewe,
with a hood
24. Svartflekkótt, kollótt ær Black piebald, polled ewe,
with patches
26. Móhöttótt, kollótt lambgimbur Brown (moorit)
piebald, polled ewe lamb, with a hood
28. Svartbotnóttur, blesóttur, leistóttur, hyrndur
forystusauður Black moufflon-piebald, horned leader
wether, with a blaze and socks
20 HUGUR0G HÖND