Hugur og hönd - 01.06.2002, Blaðsíða 44

Jóhanna á Kirkjubóli
og laufaviðarvettlingarnir hennar
Ánægjulegt er til þess að vita að um þess-
ar mundir virðist vera uppgangur í stað-
bundnu handverki, handverksfólk er far-
ið að huga að sérkennum sem tfðkast
hafa í tímans rás í efnisvali og aðferðum
á heimaslóð þess. Ekki síst ber að fagna
því þegar nútímafólk heldur í heiðri
hefðir sem eru jafn staðbundnar og
laufaviðarvettlingar hafa verið á Vest-
fjörðum. Handverkskonur vestra hafa
góðu heilli aðlagað þessa vestfirsku hefð í
vettlingaprjóni að þeim efnum sem til-
tæk eru og prjóna nú laufaviðarvettlinga
til sölu í handverkshúsum.
Þáttur Jóhönnu Kristjánsdóttur á
Kirkjubóli í Bjarnardal í Onundarfirði í
því að flytja hefðina kynslóða í milli er
stór. Jóhanna hefur haldið við kunnáttu
formæðra sinna og þekkingu á vettlinga-
prjóni og miðlað henni áfram, meðal
annars með umfjöllun og uppskrift í
Hug og hönd árið 1973. Hún hefur fram
undir þetta unnið sitt prjónaband sjálf
og á Kirkjubóli var fé lengi vel ræktað
með tilliti til ullarlita og gæða. Ástæða er
til að vekja athygli áhugafólks um ullar-
vinnslu á grein Jóhönnu, „Ullin okkar -
ljúfar minningar“ í Hug og hönd 1978.
Þar rekur hún vinnslu bands úr ull frá
fyrsta handtaki til hins síðasta.
Jóhanna er fædd árið 1908 og er fyrir
nokkru farin að tapa sjón. Hún er þó
enn hafsjór fróðleiks um handverk og
ullarvinnslu og ekki er langt síðan hún
skrifaði þetta um vettlingaprjón í bréfi til
blaðsins:
„Það var breytt til á ýmsa vegu með út-
prjónið í kring um laufaviðinn og ég hef
gert það líka. Hér er líka færra fitjað upp
og færri einlitar umferðir á gripa, enda er
þetta grófara band hjá mér en áður var
notað í svona vettlinga.
Þessir gömlu vestfirsku laufaviðarvett-
lingar voru - að ég held - eingöngu karl-
mannavettlingar, kallaðir tvíbanda vett-
lingar, ekki tvíbandaðir, eins og í Vett-
lingabókinni frá 1981. Sparivettlingar
kvenna voru einlitir með útprjóni á
handarbaki og jafnvel fram á hvern fing-
ur. Eg á hvíta vettlinga eftir Ingileifu
ömmu mína sem hún gaf mér þegar ég
fermdist. Þeir eru með krónuprjóni.
Aðra vettlinga mórauða gaf hún tengda-
dóttur sinni, móður minni. Þeir eru með
geislaprjóni á handarbaki og kaðalprjóni
utan með því. Þeir eru að vísu komnir á
Þjóðminjasafnið, en ég prjónaði eftir
þeim áður.
Þegar þær frænkur mínar Solveig
Pálsd. afasystir mín f. 1850 og dótdr
hennar Sigurlína Hagalínsdóttir f. 1891
fóru að prjóna kvenvettlinga með laufa-
við og alla með sauðarlitum þá spunnu
þær þelbandið svo smátt (fínt) að þær
Laufaviðarvettlingar Jóhönnu, prjónaðir úr handspunnu tvinnuðu þelbandi í sauðarlitum.
Ljósmynd: Gréta E. Pálsdóttir.
44 HUGUROG HÖND