Hugur og hönd - 01.06.2002, Blaðsíða 42

AnnaS af tveimur biblíuteppum Harriet Powers, sennilega frá um 1885.
Teppid er í eigu Smithsoninan safhsins í Washington DC.
(AÁÁáAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAaa a4 t £
Bútasaumsteppi í evró-amerískum stil (Feathered Stars), aldur
óþekktur.
sagðar sögur, sungið og dansað. Þessar
samkomur voru haldnar með leyfi hús-
bændanna, enda fór þar fram saklaus
saumaskapur að þeirra mati. Þegar leið á
tíma þrælahaldsins urðu samkomurnar
mikilvægar vegna upplýsingamiðlunar
um flóttaleiðir til Norðurríkjanna. Ný-
verið hefur verið reynt að sýna fram á að
í bútasaumsteppum, mynstrum þeirra og
litasamsetningum, leynist hulin merk-
ing. Þrælar og andstæðingar þrælahalds
hafi komið sér upp merkjamáli til að vísa
þrælum á flóttaleiðina í frelsið, vara þá
við hættum eða benda á öruggt húsa-
skjól. Viðeigandi teppi hafi verið hengd
út á snúru eða á annan sýnilegan stað.
Leyndardómurinn um táknmál tepp-
anna hafi verið svo vel falinn að fyrst ný-
lega hafi afkomandi þræla skýrt frá hinu
sanna.
A þrælatímanum var refsivert að kenna
þrælum lestur og skrift. Því eru ritaðar
heimildir frá þessum
tíma verk hvítra
manna, en seinna var
einnig stuðst við
munnlegar frásagnir
blökkumanna. Þegar
áhugi rannsakenda á
bútasaumi jókst á átt-
unda áratugnum kom
í ljós að fáar heimildir
eru til um verk
þeldökkra búta-
saumskvenna og dag-
legt líf þrælanna.
Hversdagslegir hlutir
eins og saumaskapur
kvenna þótti ekki í
frásögur færandi.
Heimildir fræði-
manna byggjast að
miklu leyti á viðtölum
sem tekin voru við
fyrrverandi þræla sem
enn lifðu snemma á
20. öld. Ekki var spurt
sérstaklega um búta-
saum, en hann barst
oft í tal þegar minnst
var á samkomur og skemmtanir. Þá hafa
mörg teppi og saga þeirra varðveist í fjöl-
skyldum í margar kynslóðir sökum
sterkrar munnmælahefðar. Það hefur
safnast töluvert af heimildum um búta-
saum hvítra kvenna frá 19. öld, aðallega
úr dagbókum kvennanna sjálfra og í
prentuðum ritum. En fyrir 1960 var
varla minnst á þeldökkar bútasaumskon-
ur og verk þeirra.
Vegna lítillar þekkingar á bútasaums-
verkum kvenna af afrískum uppruna
hafa orðið til mýtur. Fry hefur rannsakað
þræla-teppin og kallar mýturnar staðlað-
ar hugmyndir hvíta mannsins í Suður-
ríkjunum. Mýturnar hljóða m.a. svo: a)
öll groddaleg teppi frá því fyrir þræla-
stríð (1861-65) voru unnin af þrælum,
b) öll teppi frá því fyrir þrælastríð með
löng, ójöfn spor eru þræla-teppi, c) þræl-
arnir notuðu annars flokks bómull í
teppin sín, d) bakhliðin á teppunum var
alltaf sett saman úr afgöngum, e) ef
bómullarfræ fannst á milli laga í teppinu
var þetta áreiðanlega þræla-teppi.
Fram undir 1980 kom fram á prenti
að bútasaumsteppi í afró-ameríska stíln-
um bæru með sér skort á listrænum
hæfileikum kvennanna sem gerðu tepp-
in. Með frekari rannsóknum á búta-
saumi 19. aldar og menningararfleifð
þrælanna, hafa þessar stöðluðu hug-
myndir verið hraktar. Fræðikonum af
afrískum uppruna rann blóðið til skyld-
unnar og þær hafa afsannað hverja rang-
hugmyndina á fætur annarri.
Staða kvenþrælanna var á margan hátt
erfið. Þær stóðu á mörkum tveggja hug-
mynda- og menningarheima. Þær báru
42 HUGUROGHÖND