Hugur og hönd - 01.06.2002, Blaðsíða 46

Sjöl við íslenska búninga
Þegar konur á Islandi gengu á íslenskum búningi,
fram yfir miðja 20. öld, var alsiða að sveipa sig
stóru ullarsjali til skjóls, brotnu saman eftir kúnst-
arinnar reglum, áður en það var lagt yfir axlirnar
(Sjá: Hugur og hönd 1997, bls. 32. Peysufatasjal,
leiðbeiningar Elínar Jónsdóttur, skráðar af Krist-
ínu Schmidhauser Jónsdóttur). Sjöl voru mis-
munandi að gerð og stærð. Kasmírsjöl og frönsk
sjöl þóttu fínust og voru notuð aðallega sem við-
hafnarsjöl. Þau voru úr þunnum, svörtum ullar-
dúk, kasmírsjölin einlit, þau frönsku með íofnum
marglitum munsturbekkjum í kring eða
símunstruð, stærð um 160 cm breið og um 3,20
cm löng. Kögur allt í kring, 15-20 cm langt.
Peysufatasjölin sem flestar konur áttu og notuðu
bæði við hversdags- sem sparibúning, voru minni
en viðhafnarsjölin, en brotin á svipaðan hátt,
stærðin var um 160-170 cm á kant auk kögurs.
Þau voru gerð úr þéttum ullardúk, misþykkum,
eftir því hvort um var að ræða sumarsjöl eða vetr-
arsjöl. Þau munu stundum hafa verið handofin
með vaðmáls- eða vormeldúksvend, köflótt eða
bekkjótt með sauðarlitum. Að öllum líkindum
hafa handofin sjöl verið sett saman úr a.m.k.
tveimur breiddum, íslenskir vefstólar voru flestir
einbreiðir, þannig að hægt var að vefa í þeim
breiðast tæplega 80 cm.
Þegar kom fram á 20. öldina fóru konur að
nota kápur eða frakka sem yfirhöfn við íslenskan
búning, en voru ekki allar sáttar við það. Voru
sammála Huldu A. Stefánsdóttur þegar hún segir:
„Kápur þekktust ekki við peysuföt fram eftir öld-
inni, enda fara þær illa við peysuföt.”
Um þessar mundir hafa margar ungar konur
hug á að koma sér upp íslenskum búningi til að
klæðast við hátíðleg tækifæri, það sýnir góð að-
sókn um alllangan tíma að búningasaumanám-
skeiðum Heimilisiðnaðarskólans. E.t.v. eru ein-
hverjar sammála H.Á.S. og myndu fremur kjósa
sér sjal en kápu sem yfirhöfn við búninginn. Þó
ekki fáist sjöl með gamla laginu, getur verið lausn
fyrir þær að koma sér upp handofnu langsjali eins
og því sem lýst er hér á eftir.
Sigríður Halldórsdóttir
Heimildir: „Um íslenskan klæðnað”. Hulda Á. Stefáns-
dóttir. Hugur og hönd 1979, bls. 4.
„Peysufatasjal. Hvernig bera á sjal svo vel fari”. Kristín
Schmidhauser Jónsdóttir. Hugur og hönd 1997, bls.
32.
46 HUGUROGHÖND