Hugur og hönd - 01.06.2002, Síða 26

efna til smásýninga og leggur til að kven-
og ungmennafélög starfi saman að und-
irbúningi landssýningarinnar.
Arið 1926 ritaði Halldóra enn í Hlín
um fyrirhugaða heimilisiðnaðarsýningu
1930 og er ekki annað að sjá af skrifum
hennar en að allt sé klappað og klárt.
Það hefir verið talið sjálfsagt að hald-
in yrði landssýning á íslenskum heim-
ilisiðnaði 1930, meðal annars vegna
þess, að þá eru 9 ár liðin síðan almenn
heimilisiðnaðarsýning var haldin ... .
Þjóðin þarf að fá þarna skýra og helst
sem besta mynd af sjálfri sjer, en að-
komumenn góða hugmynd um
menningarástand þjóðarinnar, með
því að skoða fjölbreytt handbragð
hennar.
Segist hún sérstaklega vilja beina orð-
um sínum til kvenfélaganna og ung-
mennafélaganna í landinu sem hafi unn-
ið heimilisiðnaðinum mikið gagn og seg-
ir: „Þau þurfa að taka þetta sýningarmál
að sjer og vinna nú saman að þessari
sameiginlegu hugsjón fjelaganna." Hún
brýnir alla landsmenn til þátttöku og
segir metnaðarmál að hver geri sitt besta
— etur héruðunum bókstaflega saman í
keppni um hver geti gert best. Hún legg-
ur til að félögin í hverju héraði kjósi tvo
fulltrúa hvert, karl og konu, til að taka að
sér að koma munum á sýninguna, koma
þeim þar fyrir og annast um þá á meðan
sýningin sé opin, selja það sem selja má
en hafa hitt með sér heim aftur. Segir
hún að félögin „eins og gefur að skilja“
eigi að bera kostnaðinn af þessari ferð
fulltrúanna. Hún segist gera „ráð fyrir
því sem sjálfsögðu" að hvert hérað hafi
sérstakt sýningarherbergi á landssýning-
unni og með því fyrirkomulagi komi vel
í ljós hvað hver sýsla hefur til brunns að
bera í þessum efnum.
Um hlutverk sýningarinnar segir hún í
sömu grein meðal annars að ef vel takist
til muni hún vekja aðdáun þeirra útlend-
inga, sem vit hafa á að dæma um slíkt.
„Þeir þykjast þar sjá einkenni göfugrar
menningar engu síður en í bókmentun-
um”. Hún hvetur til útgáfu á íslenskri
handavinnubók og varar við notkun er-
lendra leiðbeiningabóka:
Islensk alþýða þarf að eiga aðra betri
uppsprettu að ausa úr en „Nordisk
Mönstertidende”. -Hún má ekki láta
leiðast út á þá glapstigu að álíta silki-
saumaðar myndir eftir brjefkortum
æðsta takmark íslensks listsaums. Þær
myndir allar ættu að vera gersamlega
útilokaðar frá landssýningunni, og það
þótt þær sjeu í logagyltum römmum! I
Ketill.
sama númeri ættu hinar svokölluðu
„gobelin" myndir að vera. (Vegg-
myndir, saumaðar í útlendan ullarjava
með útlendu ullargarni, eftir útlend-
um fyrirmyndum).
Halldóra segir listgildi allra slíkra
mynda hverfandi því að þær séu aðeins
einfaldar stælingar og ekkert frumlegt
við þær og því síður þjóðlegt. I þessum
greinum minnist Halldóra ekki á aðild
Heimilisiðnaðarfélags Islands að mál-
inu.
Það dróst, eins og áður segir, að taka
formlega ákvörðun um sýninguna. Af
fundargerðum H.I. er ekki að sjá að allt
hafi verið jafn klappað og klárt og Hall-
dóra lætur líta út fyrir í greinum sínum í
Hlín. I fundargerðabókum H.I. frá árinu
1927, má finna bókun um að félagið til-
nefni fulltrúa í nefnd um sýningu í til-
efni hátíðarhalda 1930, ekki er getið um
hvers konar sýning er til umræðu en
fram kemur að stjórnin hefur kosið Hall-
dóru Bjarnadóttur sem fulltrúa sinn. Um
mitt næsta ár var enn óákveðið hvort af
sýningu yrði sumarið 1930 og fram
kemur í bókunum H.I. að „Þingvalla-
nefnd“ sé með öðrum nefndum að at-
huga málið. I janúar 1929 er ljóst að á-
kvörðun hefur verið tekin um þátttöku
H.I. því að lagt er til að verja fé til að
kaupa vel gerða muni sem nota mætti
sem sýnishorn og til sölu á landssýningu
árið 1930.
Ekki er að merkja neitt hik á Halldóru
fram að þessu. Grein hennar um sýning-
una í Hlín 1927 ber yfirskriftina ,Ávarp
til landsmanna“ og hefst á orðunum:
„Landssýningin 1930 stendur íyrir dyr-
um”. Þar segist hún telja víst að kvenfé-
lög og ungmennafélög muni „standa
undir merkjum með okkur í þessu sýn-
ingarmáli“ og vinna með nefnd sem
landsfundur kvenna skipaði og með
Heimilisiðnaðarfélagi Islands „sem að
líkindum tekur sýningarhaldið á sínar
herðar”. Hún útlistar síðan hvernig
heppilegt væri að haga samvinnu og um-
sjón með sýningunni og er það að mestu
leyti í samræmi við þær hugmyndir sem
hún viðraði í Hlín árið 1925. Hún ræðir
ennfremur um að flokka sýningarmun-
ina og þar koma jafnframt fram hug-
myndir hennar um aðgreiningu iðnaðar
og heimilisiðnaðar:
Á landssýningu þessari má ekki vera
neitt eftir lærða iðnaðarmenn, t.d.
ekki smíðisgripir eftir útlærðan
trjesmið, en vinni sami maður að
heimilisiðnaði t.d. bókbandi, má að
sjálfsögðu taka þá muni. ... það má
ekki blanda iðnaði og heimilisiðnaði
saman.
I sömu grein ítrekar hún það sem hún
hafði áður nefnt um að útiloka silki-
saumaðar landslagsmyndir og góbelín og
segir jafnframt að tíma og kröftum sé illa
varið í að búa til margbrotna útsagaða
hluti sem eru „oftast því ósmekklegri
sem þeir eru margbrotnari”. Ennfremur
kemur fram að öll vinna sem gerð er í
skólum og námskeiðum er útilokuð frá
sýningunni, meðal annars vegna viðvan-
ingslegs yfirbragðs. I sama blaði birtir
hún grein um Heimilisiðnaðarfélag Is-
lands og segir þar meðal annars að lands-
sýningin 1930 sé best komin í höndum
H.I. eins og sýningin árið 1921.
Nú má minnast þess að Halldóra var
afar atorkusöm kona, sjálfstæð og þótti
stundum ráðrík. Hún hafði verið sjálf-
skipaður leiðbeinandi almennings í
heimilisiðnaðarmálum með sérstakan
ríkisstyrk til þess starfs frá árinu 1925.
Hún lét ekki undir höfuð leggjast að gera
Alþingi grein fyrir störfum sínum við
undirbúning landssýningarinnar. I
skýrslu sem hún sendi þinginu um störf
sín árið 1928 kemur fram að þrátt fyrir
óvissu sem ríkti um málið hafði hún
haustið 1927 sent bréf í alla hreppa á
landinu og beðið menn og konur sem
hún þóttist vita að höfðu áhuga á málinu
að hafa forgöngu og fá aðra með sér í
nefnd til undirbúnings sýningu.
Sem heimilisiðnaðarráðunautur var
hún á sífelldum þeytingi um landið vítt
og breitt og var því í lykilstöðu til að hafa
áhrif á almenningsálit. Það hefur hún
óspart gert og jafnframt notið vinsælda
ársritsins Hlínar sem hún ritstýrði og á-
hrifa í Sambandi norðlenskra kvenna en
hún var stofnandi félagsins og lengst af
formaður þess.
Það mun vera óhætt að segja að þrot-
laus vinna Halldóru og áróður á báða
bóga, hafi átt stóran þátt í því að heimil-
isiðnaðarsýningin varð að veruleika.
26 HUGUR0GHÖND