Hugur og hönd - 01.06.2002, Blaðsíða 23

Til heiðurs Elsu E. Guðjónsson
Þegar nafn Elsu ber á góma, fer hugur-
inn ævinlega á flug. A flug aftur í aldir,
að prestssetrum og biskupsstólum, þar
sem maddömur og biskupsfrúr sitja að
hannyrðum með lítinn hóp höfðingja-
dætra í kringum sig. Þær sauma klæði og
refla og vanda sig sem mest þær mega.
Refilsaum, augnsaum, skakkaglit,
sprang. Skattera og baldýra. Þær hafa
ung augu og sjá furðu vel við tólgarkert-
in. Oðru hvoru sýna þær maddömunni
handbragðið, umhugað um að gera
henni til hæfis og hún kinkar kolli. Hún
er stolt af nemendum sínum, þær eru
augljóslega glaðar og þeim líður vel.
Inn í þennan heim hefur nafn Elsu
margsinnis flutt mig. Ég sit mitt á með-
al þeirra, sé hvernig þær eru klæddar, sé
þær vinna, heyri hvað þær segja. Þar er
ekki óstöðvandi málæðið, þær vanda
ekki einungis handbragðið, heldur
einnig orð sitt og æði.
Svo augljósa hefur Elsa gert okkur,
sem nú lifum, háttu formæðra okkar að
við gætum verið þar mitt á meðal, tekið
í nálina með þeim, tekið þátt í umræð-
um þeirra um hvort þessi liturinn eða
hinn fari betur, hvort sporið sé nægilega
þétt.
Elsa hefur helgað líf sitt áhuga sínum á
handverki og miðlað vitneskju sinni til
okkar hinna. Hún hefur unnið ötullega,
í leik og starfi, að varðveislu handíða
horfinna alda.
Elsa E. Guðjónsson fæddist í Reykja-
vík árið 1924. Hún lauk stúdentsprófi
frá Menntaskólanum í Reykjavík árið
1942 og BA-prófi í textíl- og búninga-
fræði, list og listasögu frá University of
Washington í Seattle árið 1945. MA-
prófi í sömu aðalgreinum ásamt mið-
aldasögu lauk hún frá sama skóla árið
1961. Þegar stofnuð var handavinnu-
deild við Kennaraskóla Islands árið 1947
undirbjó hún stofnun hennar, kenndi
þar og víðar uns hún var ráðin sérfræð-
ingur í textíl- og búningafræðum við
Þjóðminjasafn Islands árið 1963 og síð-
an deildarstjóri árið 1985 til starfsloka
Elsa E. Guðjónsson.
Ljósmynd: Þór GuSjónsson.
árið 1994. Hún hefur jafnframt stundað
kennslu í sérgrein sinni og haldið fyrir-
lestra við Kennaraháskóla íslands,
Myndlista- og handíðaskóla Islands,
Heimilisiðnaðarskólann, University of
Victoria.Victoria, Kanada og Háskóla ís-
lands. Enn fremur hefur hún haldið fyr-
irlestra og vísindaleg erindi um sömu
efni á fjölmörgum þingum og ráðstefn-
um víða um heim. Elsa hefur fengið
fjölda viðurkenninga. Var hún kjörin fé-
lagi í Omicron Nu, Home Economics
Honour Society, í Bandaríkjunum 1961.
Riddarakross hinnar íslensku fálkaorðu
fékk hún árið 1981. Kjörin félagi í Vís-
indafélagi Islendinga 1985. Enn fremur
hlaut hún verðlaun frá Kungliga Gustav
Adolfs Akademian í Uppsölum í Svíþjóð
1987, og viðurkenningu Hagþenkis, fé-
lags höfunda fræðirita og kennslugagna,
íyrir fræðistörf árið 1992.
Elsa hefur verið ótvíræður brautryðj-
andi á sviði textíl-og búningafræði hér á
landi. Vinnubrögð hennar einkennast af
einlægum áhuga á viðfangsefninu og
stakri vísindalegri nákvæmni. Hún hefur
ötullega dregið fram í dagsljósið mikla
vitneskju úr handritum og lítt þekktum
heimildum. Þannig hefur hún varpað
Ijósi á lítt könnuð svið íslenskrar sögu,
m.a. hvað varðar myndlist, handíðir og
þjóðhætti ýmiss konar. Auk framlags síns
á sviði vísindalegra rannsókna hefur Elsa
lagt sig fram um að kynna niðurstöður
sínar fyrir almenningi og öllum þeim
sem fást við hannyrðir. Þetta hefur hún
gert með bókum, ritgerðum, greinum,
íyrirlestrum og í viðtölum í útvarpi og
sjónvarpi. Hefur hún þannig stuðlað að
varðveislu og aukinni útbreiðslu hann-
yrða hérlendis og átt ómetanlegan þátt í
að efla vinsældir íslenskra búninga frá
fyrri tíð sem og annarra handíða er
byggja á fornri hefð. Má þar einnig
nefna gerð altarisklæða og annars kirkju-
búnaðar, auk vefnaðar. Elsa hefur verið
afkastamikill rithöfundur á sínu sérsviði
og gefið út vandaðar bækur er því tengj-
ast. Fyllir ritaskrá hennar á fjórða tug
blaðsíðna.
Elsa E. Guðjónsson var sæmd heiðurs-
doktorsnafnbót Háskóla Islands árið
2000.
Við hjá Heimilisiðnaðarfélagi Islands
viljum þakka Elsu fyrir hennar ómetan-
legu störf í þágu handíða og varðveislu
íslensks menningararfs til komandi kyn-
slóða.
Elín Salóme Guðmundsdóttir
Heimildaskrá:
Helgi Þorláksson. 2000. Skrá Háskóla Islands
árið 2000. Heiðursdoktorar. Háskóli íslands,
Reykjavík.
1993. íslenskir samtíðarmenn. bls. 160.
2002. Elsa E. Guðjónsson, munnlegar heimildir.
HUGUROG HÖND 23