Hugur og hönd - 01.06.2002, Side 40

Afrísk áhrif á amerískan bútasaum
Annað aftveimur biblíuteppum Harriet Powers, sennilega frá um 1890. Teppið er í eigu
Boston Fine Arts Museum.
Uppruninn
Vattstungin bútasaumsteppi hafa verið
saumuð víða um heim um árabil. Þessi
tegund alþýðulistar varð þó að sérgrein
Bandaríkjamanna frá seinni hluta 18.
aldar. Fræðimenn og safnarar hafa fram
að þessu fundið um fjögur þúsund ólík
bútasaums- og ásaumsmynstur.
Flest þessara mynstra eru frá seinni
hluta 19. aldar.
Þúsundir kvenna hafa notað
bútasaum til að tjá skoðanir sínar
eða tilfinningar. Þær sefuðu huga,
hönd og sál með því að búa til
rúmábreiður eða veggteppi sér og
fjölskyldum sínum til gagns og
gleði. A 19. öld bárust ný mynstur
og nýjar hugmyndir með kvenna-
blöðum, kvenfélögum, búnaðarsýn-
ingum eða nágrönnum. Mynstrin
voru alls kyns; tákn um trú, upp-
runa, bræðralag eða þjóðrækni, auk
hundraða geómetrískra mynstra.
Á 19. öld var blómaskeið búta-
saums í Bandaríkjunum. I byrjun
20. aldar kom lægð, en greinin tók „Central Medallion' teppi í evró-ameriskum stil eftir
að dafna aftur á þriðja og fjórða ára- saumaþmlfrá 1839.
tugnum. Á stríðsárunum kom aftur
lægð, konur höfðu öðrum verkum að
sinna, en þráðurinn slitnaði ekki. Alltaf
voru til konur eða hópar sem höfðu
mikla ánægju af bútasaumi sem tóm-
stundaiðju. Um 1970 var bútasaumur
uppgötvaður á ný og þá sem mikilvæg al-
þýðulistgrein. Síðan þá hefur greinin
vaxið og dafnað og orðið að listgrein sem
nýtur mikillar virðingar.
Vattstungin bútasaumsteppi voru þó
ekki upprunnin fyrir vestan, heldur
fluttu innflytjendur frá Evrópu kunnátt-
una með sér, einkum Englendingar og
Hollendingar. En í Ameríku þróaðist
bútasaumurinn og tæknin áfram þannig
að mörg mynstur og aðferðir eru að
sönnu upprunnar þar. Upphaf
vattstungunnar er hægt er að rekja til Eg-
yptalands hins forna, til Asíu um 100 ár
f.Kr. og til miðalda í Evrópu. Talið er að
Egyptar hafi gengið í vattstungnum flík-
um um 3000 árum f. Kr. Krossfararnir
hafi borið tæknina með sér til Evrópu á
miðöldum, enda reyndist vattstungin
flík vel í hernaði. Á 17. öld komst vatt-
stunginn fatnaður í tísku í Englandi og
einnig vattstungin glugga- og rekkju-
tjöld. Fyrstu stungnu teppin, eins og við
þekkjum þau í dag, eru frá um 1770 til
1800.
Suðurríkin og IMorðurríkin
Fyrir þrælastríðið í Ameríku (1861-65)
þóttu vattstungin teppi frá Suðurríkjun-
um ekki eins „fín“ eða vönduð og teppi
frá Norðurríkjunum. Þrátt fyrir
þetta og raunar vegna þessa þóttu
Suðurríkjateppin hafa ákveðinn
þokka. Lífsskilyrði fólks voru al-
mennt séð lakari í Suðurríkjunum.
Brauðstritið og hráefnisskortur
hafði þau áhrif að ekki var lagt eins
mikið í bútasaumsteppin, en ekki
hæfileikaskortur eða kunnáttuleysi í
bútasaumi eins haldið hafði verið
fram. Suðurríkjateppin frá því fyrir
þrælastríð bera þess merki að hráefni
hefur verið vel nýtt og útsjónarsemi
mikil þegar mynstur og og samsetn-
ingar eru annars vegar.
Þrælahald og afrísk áhrif á
amerískar bútasaumshefðir
Vattstungin bútasaumsteppi voru
ekki til í Vestur-Afríku, enda ekki
40 HUGUR OG HÖND