Hugur og hönd - 01.06.2002, Blaðsíða 24

Halldóra Bjarnadóttir og heimilis-
iðnaðarsýningin árið 1930
Halldóra Bjarnadóttir. Ljósmynd: Jón Kaldal. Þjóðminjasafn Islands.
Frá seinni hluta 19. aldar urðu iðn- og
listiðnaðarsýningar mikilvægur þáttur í
miðlun upplýsinga um framfarir. Heims-
sýningin í London árið 1851, The Great
Exhibition of the Works oflndustry ofall
Nations, varð hvati og fýrirmynd að stór-
um og smáum iðnsýningum sem haldn-
ar voru víða í Evrópu og í Ameríku á
seinni hluta 19. aldar og á 20. öld.
Markmiðin voru íyrst og fremst að
kynna framleiðslu og breiða út þekkingu
á nýsköpun í landbúnaði, iðnaði, listum,
vísindum og hvers kyns atvinnugreinum.
Slíkar sýningar voru einnig settar upp á
Norðurlöndum. Af stærri sýningum sem
haldnar voru þar íyrir aldamótin 1900
má nefna listiðnaðarsýningu í Stokk-
hóimi árið 1866, iðn- og listsýningu í
Kaupmannahöfn árið 1872 og iðn- land-
búnaðar- og listsýningu í Kaupmanna-
höfn árið 1888.
Þátttaka Islendinga, íbúa hjálendu
Danakonungs, í fjölþjóðlegum sýning-
um á seinni hluta 19. aldar mun ekki
hafa verið rannsökuð til hlítar en íslend-
ingar munu hafa tekið þátt í iðn- og list-
sýningunni í Kaupmannahöfn árið
1872. Heimildir eru til um að ljósmynd-
að eintak af Flateyjarbók hafi verið sýnt
á World's Columbian Exposition, sem
haldin var í Chicago árið 1893, einnig
eru til heimildir um þátttöku íslendinga
í heimssýningunni í París aldamótaárið
1900 - Exposition universelle de 1900 h
Paris. Nefna má rit Daniels Bruun,
Fœroerne, Island og Gronland paa Ver-
densudstillingen i Paris 1900.
Stóru iðnsýningarnar urðu einnig
hvati að sýningum hérlendis. í Reykjavík
var opnuð „Iðnaðarsýning“ 2. ágúst
1883, á vegum Iðnaðarmannafélagsins í
nýju barnaskólahúsi Reykvíkinga. Þó að
sýningin væri á vegum Iðnaðarmannafé-
lagsins og nefndist iðnaðarsýning koma
sýningarmunirnir, sem taldir eru upp í
sýningarskrá, nútímamanni fyrir sjónir
sem safn hluta af afar fjölbreyttum toga.
Sýnd voru matvæli, heimilisiðnaðar-
munir, listmunir, myndlistaverk og hlut-
ir sem nú væru nefndir iðnaðarfram-
leiðsla. Litið var á það sem nútímamanni
virðist hrærigrautur muna sem eina heild
— iðnaðarmuni. Munirnir voru aðgreind-
ir í sýningarskránni með nöfnum og
heimili framleiðanda og gefur skráin að
því leyti forvitnilega vísbendingu um
það sem tiltekið fólk var að fást við.
Hugmyndir um sérstöðu sýningargripa
og mismunandi menningarlegt hlutverk
sýninga á Islandi voru hins vegar að skýr-
ast. Til að mynda hafði árið 1879 — í
fyrsta sinn - verið efnt til sérsýningar á
myndverkum í Reykjavík en þar var um
að ræða eftirprentanir á verkum enskra
málara. En Iðnaðarsýningin 1883 bregð-
ur ljósi á að fyrir aldamótin 1900 höfðu
Islendingar tileinkað sér og útfært hug-
myndina sem The Great Exhibition
kynnti í London árið 1851. Á fyrri hluta
20. aldarinnar breyttist svipur iðnsýn-
inganna smám saman. Iðnsýningin í
Reykjavlk, sem haldin var árið 1924 að
tilhlutun Iðnaðarmannafélags Reykja-
24 HUGUROGHÖND