Hugur og hönd - 01.06.2002, Qupperneq 31

Frjáls útsaumur - Sólþrœðir 1998. Höfundur Kristín Schmidhauser Jónsdóttir.
bók var fjallað í Hug og hönd 1997. I for-
mála bókarinnar bendir Elísabet á að í
bæjum sé víðast hvar haldið uppi
kennslu í þessari grein, en stúlkur til
sveita verða að bjargast á eigin spýtur.
í lok 19. aldar komu fýrstu tímaritin á
markað með efni fyrir handavinnu.
Margir kannast við Nordisk Monster-
Tidende, sem áður var getið og var afar
útbreitt hér á landi og enn leynast víða
gömul eintök. I blaðinu voru ótal hug-
myndir og uppdrættir að handavinnu og
útsaumi til heimilisprýði. Auk þess voru
snið bæði að barnafatnaði sem og tísku-
fatnaði og ýmsir þættir sem höfða til
kvenna. Þá var hægt að panta frá blaðinu
ýmsa handavinnu, áteiknaða dúka, púða
ásamt öllu sem tilheyrði, ásamt góðri
verklýsingu til að styðjast við. Bæði ljósa-
dúkar og kommóðudúkar í hvítum
saumi voru afar vinsælir enda falleg og
listræn munstur oft teiknuð af arkitekt-
um og listamönnum.
Verslun Augustu Svendsen í
Aðalstræti 12
Það verður vart skilið við þetta tímabil
án þess að geta fýrstu hannyrðaverslunar
sem starfrækt var í Reykjavík, verslun
Augustu Svendsen í Aðalstræti 12. Stofn-
andi verslunarinnar Augusta, var fædd
1835 í Borgarfirði eystra. Hún fór ung
að heiman, giftist Hendrik H. Svendsen,
efnuðum íslenskum kaupmanni, sem rak
umfangsmikla inn- og útflutningsversl-
un á Djúpavogi í félagi við danskan
mann. Hún varð ekkja aðeins 27 ára, þá
tveggja barna móðir og eitt ófætt. Búsett
í Kaupmannahöfn stóð hún uppi slypp
og snauð, því meðeigandinn hafði af
henni allar eigur þeirra. En Augusta var
kjarkmikil atorkukona, hún fer að versla
með vefnaðarvörur og hannyrðir og þá
kom sér vel reynsla hennar frá Dan-
merkurárum, hún skrifar öll viðskipta-
bréf sjálf, til Frakklands, Þýskalands og
Danmerkur. Árið 1903 keypti hún húsið
í Aðalstræti 12 og flytur þangað með
verslunina, ásamt dóttur sinni, tengda-
syni og barnahóp. Augusta Svendsen lést
árið 1924.
Eftir hennar dag keypti Sigríður
Björnsdóttir verslunina; hún var dóttur-
dóttir hennar. Verslunin var afar glæsileg
og í anda framfarasinna og mikil menn-
ingarstofnun. Auk hannyrða var þar
glæsileg fatadeild og fór fröken Sigríður
til Englands í febrúarmánuði að gera
innkaup og verslaði við hið þekkta tísku-
hús Harrod’s. Mikil áhersla var lögð á að
hafa sem best efni til íslenska búningsins.
Fröken Sigríður fór árlega í nokkur ár til
Sviss og Italíu í þeim erindum. En svo
kom kreppan og allar fallegar vörur
hættu að flytjast að sögn Ragnheiðar O.
Björnsson sem var ein af starfsstúlkum
við verslunina í 18 ár.
Við verslunina var rekin teiknistofa og
sá Arndís Björnsdóttir (síðar leikkona)
að mestu um hana ásamt Ragnheiði sem
telur að á þessum árum hafi verið mikill
menningarbragur á hannyrðum og mikil
fjölbreytni. Það má segja að verslunin
hafi verið skóli, því allan daginn var ver-
ið að kenna og sýna spor og aðferðir.
Útsaumur - skapandi miðill -
sjálfstætt form
Það er löng saga og langt bil milli
hefðbundins útsaums til hins frjálsa
saums. Flestar breytingar verða á löngum
tíma þar sem eitt tekur við af öðru og að
baki liggur oft löng þróun, það á einnig
við um útsauminn. Á sjöunda áratugn-
um kom fram ný hugmyndastefna, nú
átti allt að vera unnið á frjálsan og skap-
andi hátt, allt annað var ómerkilegt og
staðnað. En hugtök eru vandmeðfarin
sem oft reynist erfitt að skilgreina. Skap-
andi vinna byggist ekki síður en hefð-
bundin vinna á ögun, aðeins þannig er
unnt að koma huglægri reynslu og til-
finningum og gera sýnilegar með frjáls-
um sporum.
í huga mínum er frjáls útsaumur
Að yrkja með nál
og þræði
hugsun þor
sem veitir sköpunargleði
og vellíðan
óháð lögmálum
hefðum og gildum.
Kristín Schmidhauser Jónsdóttir
Ljósmyndir: Kristín Schmidhauser
Jónsdóttir.
HEIMILDASKRÁ
Björn Þorsteinsson og Bergsteinn Jónsson. Is-
landssaga til okkar tíma. Reykjavík, 1991.
Bonniers store Hándarbejds Leksikon, 1995.
Ellen Andersen, Berlingske Haandarbejdsbog.
Kobenhavn, 1950.
Guðrún P. Helgadóttir, Kvennaskólinn í
Reykjavík 1874-1974. Reykjavík, 1974.
Ingi Sigurðsson, Islenzk sagnfræði frá miðri 19.
öld til miðrar 20. aldar. Reykjavík, 1986.
Ólafur Ásgeirsson, Iðnbylting hugarfarsins —
Átök um atvinnuþróun á Islandi 1900-
1940. Reykjavík, 1988.
„Einstæð menningarmiðstöð: Verzlun Augustu
Svendsen”, heimildarmaður, Ragnheiður O.
Björnsson. Heima er bezt, 1967.
Sigurður Snævarr, Haglýsing Islands. Reykjavík,
1993.
Thora Melsteð, Kvennaskólinn í Reykjavík
1874—1906. Reykjavík, 1907.
Þór Whitehead, Ófriður í aðsigi. Reykjavík,
1982.
HUGUR0G HÖND 31