Hugur og hönd - 01.06.2002, Blaðsíða 41

þörf á þykkum ábreiðum í hitunum þar.
Ameríkanar af afrískum uppruna lærðu
því að gera vattstungin bútasaumsteppi
eftir komuna til Ameríku. Annars konar
textíliðja var mikilvægur þáttur í hand-
verksmenningu Vestur-Afríkubúa, ofin
og ásaumuð veggteppi með stórum, Iit-
ríkum fígúrum. Vefnaður og saumaskap-
ur var karlmannsverk. I Vesturheimi
urðu þrælarnir að lúta evrópskri hefð um
verkaskiptingu kynjanna sem hvítir inn-
flytjendur báru með sér þaðan. Þannig
rofnaði hefðbundna handverkshefðin hjá
þrælunum, nú féll í hlut kvennanna að
sjá um textíliðjuna, þ. á m. allan spuna,
vefnað og saumaskap á fatnaði og rúm-
fatnaði fyrir húsbændur og hjú. A meðal
verka þeirra var einnig bútasaumur og
útsaumur og að færa þekkinguna áfram
til annarra kvenna.
Fyrir iðnbyltingu fór mikill tími í
textíliðju til að uppfylla þarfir heimil-
anna. Á stærri búgörðunum voru kven-
þrælar oft þjálfaðir sérstaklega til þessara
verka. Þær voru kallaðar saumaþrælar,
unnu innan dyra jafnvel í samstarft við
húsfreyjuna og þóttu verðmætari en aðr-
ir þrælar. Saumaþrælarnir sáu aðallega
um fatasaum, en þá féll til mikið af af-
göngum sem nýttir voru í búta-
saumsteppi.
Rétt fyrir borgarastríðið bjuggu fjórar
milljónir þræla í Suðurríkjunum, þar af
flestir á litlum býlum með færri en tíu
þræla. Þeir þurftu því að ganga í öll verk
og unnu á ökrunum frá morgni til
kvölds. Vinnudagur kvennanna var
lengri því matseld og alls kyns sauma-
skapur tók við á kvöldin.
Bútasaumsteppi höfðu tvenns konar
tilgang; notagildi og fegurðargildi. Það
var lengi talið að hvíta húsfreyjan hafi
séð um allar fínu hannyrðirnar eða
a.m.k. haft yfirumsjón með gerð þeirra.
Þá er m.a. átt við bútasaumsteppi af
evró-amerískri mynsturhefð, en það er
sú hefð kölluð sem á rætur að rekja til
kvenna af evrópskum uppruna. Ein-
kennandi fyrir evrópsku hefðina eru
dempaðir litir, hefðbundnar litasamsetn-
ingar, regluleg, samhverf mynstur og of-
uráhersla á nákvæmni í vinnubrögðum.
Síðar hefur komið í ljós að teppi unnin
af þeldökkum konum á þessum tíma eru
að engu leyti síðri, hvorki hvað varðar
mynsturgerð eða vandvirkni í sauma-
skap, og erfitt að greina þau frá hefð-
bundnum evró-amerískum teppum. Nú
er vitað að margir saumaþrælar náðu
mikilli færni í bútasaumi og eftir þá
liggja mörg einstaklega vönduð teppi í
evró-amerísku hefðinni. Komið hefur í
ljós að margar húsfreyjur á stóru
plantekrunum hafi eignað sér verk
saumaþræla sinna.
Þrælarnir fengu aðeins úthlutað einni
ábreiðu á þriggja ára fresti og þurftu því
að sauma teppi til eigin nota. Ailt efni
sem til féll var nýtt til að sjá fjölskyld-
unni fyrir nægum rúmfatnaði. Vinnuað-
stæður voru erfiðar og tíminn takmark-
aður eftir langan vinnudag á plantekrun-
um. Þrátt fyrir allt urðu bútasaumshóp-
ar til. Megintilgangurinn var að koma
saman til að stinga teppi, en einnig voru
Búta- og ásaumsteppi í evró-amerískum stíl (Mariner’s Compass) frd 1865■
Bútasaumsteppi í afró-amerískum stíl frá
um 1980, tíglar og lóSréttar rendur.

miiiiim V 'J, ■
wtösstö&sm H « .«*»§
Bjálkakofamynstur í afró-amerískum stíl frá um 1980.
HUGUROGHÖND 41