Bændablaðið - 11.08.2016, Page 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. ágúst 2016
Man
– stopul framleiðsla
Í dag þekkja margir farartækin
frá MAN AG sem vöruflutninga-
bíla en fyrirtækið framleiddi
einnig dráttarvélar frá 1924 til
1956. Saga Manschinefabrik
Augsburg-Nurnberg spannar
258 ára og nær aftur til ársins
1758.
Eins og nafn fyrirtækisins gefur
til kynna er MAN þýsk að
uppruna en er á alþjóða-
markaði í dag. Fyrirtækið er
eitt af þeim þrjátíu stærstu
í Þýskalandi samkvæmt
DAX-kauphallarvísitölunni
og elsta skráða fyrirtækið
hjá DAX.
MAN er stórframleið-
andi vöruflutningabíla,
strætisvagna, dísilmótora
og túrbína. Starfsmenn MAN eru
rúmlega 50.000 og fyrirtækið er
með umboðsaðila í 120 löndum.
Heilagur Antony
Upphaf fyrirtækisins er rakið
til lítillar málmbræðslu og járn-
smiðju í borginni Oberhauser við
sem kallaðist Heilagur Antony.
Reksturinn gekk vel og smám
saman yfirtók Heilagur Antony
fyrirtæki í svipuðum rekstri og
stækkaði. Árið 1921 var nafn-
inu breytt í Manschinefabrik
Augsburg-Nurnberg.
Þrátt fyrir að MAN sé í dag
þekktast fyrir framleiðslu á vöru-
flutningabílum hefur fyrirtæk-
ið víða komið við á langri sögu
þess. Um tíma var það leiðandi
í framleiðslu á prentvélum fyrir
dagblöð og ein fyrsta frystivélin
var framleidd af MAN. Á þriðja
áratug tuttugustu aldarinnar fram-
leiddi MAN dísilmótor fyrir kaf-
báta bandaríska sjóhersins
en mótorarnir voru bilana-
gjarnir og óáreiðanlegir.
Fyrti traktorinn
Snemma á öðrum áratug
síðustu aldar hóf MAN
framleiðslu á plógum og
1924 setti fyrirtækið á
markað fyrstu vöruflutn-
ingabílana og dráttarvél-
arnar.
Traktorarnir voru hannaðir í
samvinnu við Rudolf Diesel og
með fjögurra strokka dísilmótor.
Salan var treg og framleiðslunni
hætt eftir nokkur ár.
Vöruflutningabílarnir, sem
einnig voru með dísilvél, seldust
aftur á móti vel og fyrsti stóri við-
skiptavinurinn var póstþjónustan
í Bavaríu.
Hertrukkar og stríðstól
Framleiðsla MAN dráttarvéla hófst
aftur 1938 og að þessu sinni með
tilþrifum. Traktorarnir voru stærri
og öflugri en eldri týpur og aðrar
dráttarvélar á markaði á þeim tíma.
Stærsta vélin kallaðist AS250 og
var 50 hestöfl. Framleiðslu MAN
traktora var aftur hætt í upphafi
seinni heimsstyrjaldarinnar og
fyrirtækið hóf framleiðslu á her-
trukkum og stríðstólum fyrir þýska
herinn.
Við hernám Þjóðverja í
Frakklandi tók MAN við rekstri
frönsku Latil dráttarvélaverk-
smiðjunnar og rak hana meðan á
hernáminu stóð.
Traktorar enn og aftur
Fimm árum eftir lok síðari
heimsstyrjaldarinnar hóf
MAN enn á ný framleiðslu
á dráttarvélum. Traktorarnir
þóttu tæknilega fullkomnir
á þeirra tíma mælikvarða.
Hægt var að fá þá með eða án
húss, með drifi á tveimur eða
fjörum dekkjum og á bilinu
25 til 50 hestöfl.
Þrátt fyrir ágæta sölu á
þessum traktorum var framleiðsla
og sala á dráttarvélum einungis
lítill hluti af veltu fyrirtækisins.
Árið 1958 var framleiðsla MAN
dráttarvéla yfirtekin af dráttar-
vélaframleiðandanum Porsche.
Fjórum árum síðar, 1962, hætti
Mannesmann sem var eigandi
Porscha á þeim tíma framleiðslu
þeirra.
Alls voru framleiddir um
fjörutíu þúsund dráttarvélar undir
heitinu MAN frá 1924 til 1962 og
var einkennislitur þeirra alla tíð
grænn. /VH
Af hverju velta hestar sér?
„Spurningin er góð og ýmsir hafa
velt svarinu fyrir sér, sumir vilja
álíta að þörfin komi innan frá, jafn-
vel í tengslum við meltingarfærin
sem eru mjög viðkvæm og hanga
öll í einum himnupoka, en það sem
ég álít þó frekar er að hér sé um
vöðvaslökunartengt ferli að ræða
enda velta hross sér nær undan-
tekningarlaust eftir erfiði,“ segir
Kristinn Hugason, forstöðumað-
ur Söguseturs íslenska hestsins,
þegar hann var spurður af hverju
hestar velti sér. Bjarni Þorkelsson,
hrossaræktandi á Þóroddsstöðum,
á líka sína skýringu. „Þeir mega
ekki sjá moldarflag eða fínan sand,
þá eru þeir lagstir og velta sér,
gjarnan um hrygg. Þetta er sterkt
eðlisbundið atferli hrossa, á því er
enginn vafi.“
/MHH Ljósmynd / Magnús Hlynur Hreiðarsson
Býflugnarækt:
Yndislegt áhugamál
að rækta býflugur
Svala Sigurgeirsdóttir líffræðingur
hóf að rækta býflugur í fyrrasumar
og árangurinn hefur ekki látið á sér
standa, þrátt fyrir að hún hafi gert
allt rangt til að byrja með að eigin
sögn. Það sem af er sumri hefur
hún fengið sextán kíló af hunangi.
„Ég fór á námskeið hjá Býflugna-
ræktarfélagi Íslands í fyrra og keypti
mér einn pakka af býflugum eins og
það kallast. Í einum pakka er um eitt
og hálft kíló af flugum, eða um fimmt-
án hundruð flugur og ein drottning.
Ég fékk flugurnar um mánaðamótin
júní-júlí en þær eru fluttar hingað
til lands frá Álandseyjum þar sem
sjúkdómatíðnier lág og flugurnar þar
lausar við maur sem leggst á þær víða
annars staðar.“
Nágrannarnir taka flugunum
fagnandi
Svala segist vera með búið í garðin-
um hjá sér og að hún eigi yndislega
nágranna sem taki flugunum fagnandi
og finnist ræktunin forvitnileg.
„Á námskeiðinu hjá Býflugna-
ræktarfélaginu lærir maður um líf-
fræði býflugna, smíði hentugs hús-
næðis og smíði ramma. Við kom-
una til landsins frá Álandseyjum
er þessum nýbúum sturtað úr flutn-
ingskassanum ofan í hið nýgerða
heimili. Drottningin kemur sér fyrir
í litlu búri ásamt nokkrum þernum.
Þetta búr er síðan opnað að hálfu,
sett ofan í kassann og á um tveimur
dögum sleppur drottningin úr búinu
og hefur sína vinnu. Sem ein heild
taka allar þernurnar við að undirbúa
varp drottningarinnar, mötun ungvið-
is og söfnun hunangs og frjókorna.
Daginn eftir að ég setti flugurnar
og drottninguna í búið drápu þern-
urnar búrdrottninguna og hentu henni
út úr búinu.
Sem betur fer var önnur drottning
í sendingunni og hún byrjaði fljótlega
að verpa og er hörkudugleg.“
Flugunum fjölgaði hratt
Svala segir að flugunum hjá sér hafi
fjölgað hratt og áður en hún vissi af
var hún komin með fjóra kassa á fjór-
um hæðum. „Ég vetraði flugurnar á
þremur kössum og vegna þess hvað
haustið var gott verpti drottningin í
törnum fram í október. Veðrið var
flugunum líka hagstætt í vor og ég
með fimm kassa. Í hverjum kassa eru
tíu rammar og í hverjum ramma eru
þúsund varpstæði.
Þegar maður er kominn með svona
marga kassa er vinnan við umhirðu
flugnanna orðin talsverð en skoða
þarf hvern einasta ramma á um tíu
daga fresti.
Fjölgunin í kössunum var reyndar
svo mikil að flugurnar voru farnar að
sýna tilhneigingu til að sverma. Sem
þýðir að gamla drottningin flytur sig
um set með hluta af vinnudýrunum
með sér og leitar sér að öðru heim-
ili. Ég dreif mig því í að smíða fleiri
kassa og skipta búinu upp í tvígang.“
Sextán kíló af hunangi
Það sem af er þessu sumri hefur Svala
fengið sextán kíló af hunangi sem
hún setti á krukkur eftir kúnstarinnar
reglum og eitthvað er eftir af fölu
sumarhunangi sem er bæði gott ofan
á brauð, út í te og einstaklega gott á
bólur, segir Svala.
„Mér er sagt að ég eigi eftir að fá
talsvert af hunangi í viðbót í sumar.
Ég efast reyndar sjálf um að það verði
önnur sextán kíló til viðbótar þar sem
ég hef ekki fóðrað gamla búið með
sykurlegi frá því í vor.“
Ól sjálf upp drottningu
Svala segir óvenjulegt að nýjar
drottningar verði til hér á landi en að
þernunum í einum kassanum henn-
ar hafi tekist að ala upp eina slíka.
„Hún náði síðan að fljúga út nokkrum
sinnum og eðla sig í háloftunum við
drunta úr öðrum búum hér á Selfossi.
Býflugnadrottningar frjóvgast bara
einu sinni á ævinni og það getur
dugað þeim í allt að átta ár.“
Skemmtilegt áhugamál
„Ég hefði ekki getað trúað því
hvað það er skemmtilegt að stunda
býflugnarækt áður en ég fór út í hana
sjálf. Helsti gallinn er að maður getur
ekki farið marga daga í burtu í einu
og hvað þá í langt ferðalag, nema
að fá einhvern til að hugsa um búið
fyrir mann á meðan,“ segir Svala
Sigurgeirsdóttir, býflugnaræktandi
á Selfossi. /VH
-