Bændablaðið - 04.06.2020, Blaðsíða 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 4. júní 20204
FRÉTTIR
Tækifæri fyrir íslenskan landbúnað að
auka hlutdeild sína á matvælamarkaði
– Hátt í 40% af neyslu landsmanna koma frá íslenskum bændum
Hátt í 40% af neyslu landsmanna
á uppruna sinn í matvælum frá
innlendum búvöruframleiðend-
um. Gunnar Þorgeirsson, for-
maður Bændasamtaka Íslands,
telur að í þessu felist mikil tæki-
færi fyrir íslenska bændur, bæði
til að auka framleiðslu og ekki
síður fjölbreytni.
Uppruni matvæla er flestum hug-
leikinn þegar vá steðjar að. Þetta
kom í ljós í efnahagskreppunni
haustið 2008 og aftur núna þegar
heimsfaraldur af völdum COVID-
19 hefur raskað heimsmarkaði
fyrir matvæli. Nú eins og þá spyrja
margir hve mikið af fæðu okkar
Íslendinga við framleiðum sjálf.
Þar getum við horft annars vegar til
frumframleiðslu (mjólk, kjöt, fiskur,
egg, grænmeti, ber, ávextir og korn)
eða matvælaiðnaðar sem notar ýmist
innflutt eða innlend hráefni.
Öll þessi framleiðsla er háð
aðföngum sem mörg hver eru
innflutt. Eigi að síður getur öflug
innlend matvælaframleiðsla ásamt
eðlilegum birgðum af matvælum
og aðföngum gegnt mikilvægu
hlutverki þegar truflanir verða á
viðskiptum landa í milli eða hefð-
bundnum framleiðsluferlum.
Rannsóknir á matarvenjum
og fæðuframboði
Erna Bjarnadóttir hagfræðingur
og Gunnar Þorgeirsson, formaður
Bændasamtaka Íslands, hafa skoðað
rannsóknir á matarvenjum og fæðu-
framboði sem Landlæknis embættið
gerir.
„Þegar litið er á fæðuframboð er
horft til innlendrar framleiðslu að
frádregnum útflutningi og innflutt-
um matvælum bætt við. Í rannsókn
Landlæknisembættisins sem gerð
var árið 2007 kom í ljós að heildar
fæðuframboð pr. íbúa var 3.200 kkal
á mann á landinu án áfengis. Innlend
matvæli voru þá talin nema 1.100
kkal á dag af framboðinu, eða 34%.
Mikill fjöldi ferðamanna á síð-
ustu árum skekkir hins vegar tölur
um heildar fæðuframboð og því hafa
þær ekki verið reiknaðar síðustu ár.
Þá ber einnig að hafa í huga að
innflutningur á vörum eins og kjöti
og ostum hefur vaxið hröðum skref-
um síðastliðin ár.
„Árið 2020 gefur möguleika á að
leggja mat á fæðuframboð að nýju
vegna mikillar fækkunar ferða-
manna. Það verður áhugavert að
fylgjast með niðurstöðum slíkrar
rannsóknar.“
Önnur leið er til að nálgast
upplýsing ar um hve mikið af matn-
um sem við neytum er framleiddur
hér á landi.
„Landlæknisembættið gerir
reglulega rannsóknir á matar-
venjum Íslendinga. Slík rannsókn
leiðir í ljós samsetningu á því sem
við borðum af hinum mismunandi
fæðuflokkum og fæðutegundum.
Nýjasta rannsóknin sem er til er
frá 2010–2011. Í þeirri rannsókn
var neyslunni skipt milli fæðu-
flokka og fæðutegunda,“ segir
Erna.
Þau Gunnar og Erna settu
saman töflu upp úr þessum upp-
lýsingum þar sem fyrstu tveir
dálkarnir eru beint úr rannsókn
Landlæknisembættisins.
„Sá fyrri sýnir hlutfall við-
komandi fæðuflokks í neyslu á
hitaeiningagrunni. Þriðji dálkur-
inn sýnir svo nánari sundurliðun
nokkurra flokka. Þannig má nefna
að smjör nemur 4/7 hlutum af feit-
metisneyslu. Við leyfðum okkur
síðan að áætla gróflega hlut inn-
lendra búvara í neyslunni í hverj-
um fæðuflokki og er sú skipting
sýnd í tveimur öftustu dálkunum.
Hér er t.d. reiknað með að 92%
kjötneyslunnar sé innlent kjöt
og sama hlutfall fyrir osta. Þá er
áætlað að 40% grænmetisneyslu sé
innlent grænmeti og 2/3 af neyslu
á kartöflum. Þessi einfalda aðferð
gefur ívið hærri niðurstöðu en
fyrri, eða að um 40% neyslunn-
ar miðað við orku, sé innlendar
búvörur.“ /HKr.
Könnun á matarræði Íslendinga 2010-2011
Hlutfall
orku
í %
Sundur-
liðun
flokka
Íslenskt
hlutfall
í %
Erlent
hlutfall
í %
Mjólk og mjólkurvörur 10 10
Ostar 5 5
Ís 1 1
Kornvörur 29 29
-Brauð 12
-Morgunkorn 3
-Kökur og kex 9
Grænmeti 2 1 1
Kartöflur 3 2 1
Ávextir, ber og hnetur 6 6
Kjöt og kjötvörur 13 12 1
Fiskur og fiskafurðir 3 3
Egg 1 1
Feitmeti (þ.m.t. smjör) 7 5 2
-lýsi 1
Sósur og súpur 3 3
Drykkir 9 9
-Óáfengir 6
-Áfengir 3
Snakk 1 1
Sælgæti og sykur 4 4
Megrunar og próteindrykkir
og próteinstykki 1 1
Samtals 98 40 58
Heimild: Hvað borða Íslendingar. Könnun á matarræði Íslendinga 2010-2011.
Öftustu tveir dálkarnir eru áætlun um skiptinguna milli innlendra og erlenda
matvæla.
Gunnar Þorgeirsson, formaður
Bænda samtaka Íslands.
Erna Bjarnadóttir hagfræðingur.
Lágmarksverð til kúabænda hækkar um 5,5 prósent
– Heildsöluverð á tilteknum mjólkurvörum hækkar líka
Verðlagsnefnd búvara hefur
ákveðið að hækka lágmarksverð
fyrir mjólk kúabænda sem er í
fyrsta flokki. Ákvörðunin gildir
frá og með 1. júní 2020. Verðið
hækkar um 5,5 prósent, úr 92,74
krónur á lítrann í 97,84 krónur.
Nefndin hækkar líka heildsölu-
verð á tilteknum mjólkurafurð-
um, en þær hækka um 4,28 pró-
sent.
Verðlagsnefnd búvara starfar
samkvæmt ákvæðum búvörulaga
og ákveður afurðaverð til búvöru-
frameiðenda og verð búvara í
heildsölu. Síðustu ár hafa verð-
ákvarðanir nefndarinnar eingöngu
varðað mjólkurframleiðsluna í
landinu. Heildsöluverð á mjólk og
á eftirtöldum mjólkurvörum; rjóma,
undanrennu, skyr og osti (40% og
30% fituinnihald) hækkar um 4,28
prósent, en sérstök hækkun er á
smjöri, eða 12 prósent.
Kostnaðarhækkanir
Í tilkynningu nefndarinnar kemur
fram að verðhækkunin sé til komin
vegna kostnaðarhækkana við fram-
leiðslu og vinnslu mjólkur. Síðasta
verðbreyting átti sér stað 1. jan-
úar 2020. „Við síðustu verðlagn-
ingu var gengið skemur en þróun
verðlagsgrundvallar kúabús og
gjaldaliða hjá afurðastöðvum gaf
tilefni til. Verðhækkun 1. júní 2020
byggist á uppsafnaðri hækkun frá
verðlagningu 1. september 2018, að
frádreginni verðhækkun 1. janúar
2020.
Frá verðlagningu 1. september
2018 hafa gjaldaliðir í verðlags-
grundvelli kúabús hækkað um 5,5%
að frádreginni 2,5% verðhækkun
í janúar 2020. Fyrir sama tímabil
er reiknuð hækkun vinnslu- og
dreifingarkostnaðar afurðastöðva
3,85%, að frádreginni 2,5% verð-
hækkun í janúar 2020,“ segir í til-
kynningu frá verðlagsnefndinni.
Tvenns konar
forsendur verðlags
Forsendur fyrir verðlags ákvörðuninni
hverju sinni eru annars vegar verð-
lagsgrundvöllur kúabús og hins vegar
samantekt kostnaðar við vinnslu og
dreifingu mjólkur. Hagstofa Íslands
aflar gagna fyrir verðlagsnefnd um
framleiðslukostnað búvara, tekjur
annarra stétta og verð og verð-
breytingar á einstökum kostnað-
arliðum verðlagsgrundvallar.
Nefndin er skipuð eftirtöld-
um sjö fulltrúum: Friðrik Már
Baldursson, formaður, tilnefnd-
ur af sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra, Arnar Árnason,
tilnefndur af Bændasamtökum
Íslands, Guðrún Lárusdóttir, til-
nefnd af Bændasamtökum Íslands,
Pálmi Vilhjálmsson, tilnefndur af
Samtökum afurðastöðva í mjólkur-
iðnaði sf., Jóhanna Hreinsdóttir, til-
nefnd af Samtökum afurðastöðva í
mjólkuriðnaði sf., Ragnar Árnason,
tilnefndur af félags- og jafnréttis-
málaráðherra og Helga Ingólfsdóttir,
tilnefnd af félags- og jafnréttismála-
ráðherra.
Að auki er Hálfdán Óskars-
son, fram kvæmda stjóri mjólkur-
vinnslunnar Örnu, skipaður af sjáv-
arútvegs- og landbúnaðarráðherra
sem áheyrnarfulltrúi minni vinnslu-
fyrirtækja mjólkur. /smh