Orð og tunga - 2020, Blaðsíða 15

Þóra Björk Hjartardóttir: Orðið hvað sem orðræðuögn 3
→ 07 A: en ég hef einmitt er með hvað tuttuguogeinstommu skjá niðri í
08 vinnu og mér finnst það (.) það er (.) ((þrusk)) það er bara
09 lágmarkið eiginlega ((hlær))
10 B: jájá já ég meina svo er=
11 A: =en og svo er ég með fimmtán heima sko ((diskaglamur)) (.) og svo
12 [held] ég mig bara líka við það ((hlær)) (.)
13 B: [já]
14 B: ((diskaglamur)) ég meina þetta er bara (.) um leið og þú ert búinn
15 að vera eitthvað með svona (þú veist) tuttugu og einn sko þá er
16 sautján orðið bara ((diskaglamur))
17 A: já þá er það bara of lítið nánast=
18 B: =þá er það allt í einu orðið miklu minna en það var í
Orðið hvað í dæmum (1) og (2) er glögglega ekki notað til að gefa til
kynna að verið sé að bera fram spurningu: það stendur t.d. hvorki
fremst í segð né heldur fylgir því sögn eins og í opnum spurningum.
Orðið hvað er hér notað sem orðræðuögn en annað meginhlutverk
agna er að gefa til kynna sjónarhorn mælanda á það sem sagt er, sjá
nánar í 3. kafla um einkenni orðræðuagna (Lindström 2008:78–81,
Couper­Kuhlen og Selting 2018:493–495).
Hér verður orðræðuögnin hvað í innstöðu á undan tíma­ og magn­
liðum, eins og sýnt er í dæmum (1) og (2), og einnig á undan liðum
sem innihalda sértækt heiti, tekin til athugunar annars vegar út frá
notkun og hins vegar út frá stöðu og venslum við það sem á eftir fer. Í
því skyni er leitast við að svara því hvert sé meginhlutverk agnarinnar
hvað í þessari stöðu og hvers konar málaðgerð hún falli undir.
Skipan efnisins er þannig að í 2. kafla er greint frá efniviðnum sem
liggur til grundvallar og þeim aðferðum sem beitt var á hann og í
þeim 3. er fjallað um almenn einkenni orðræðuagna og einkan lega
agna af þeim toga sem hér eru til umfjöllunar. Gögnin eru tekin til
greiningar í 4. kafla og reynt að komast að niðurstöðu um hlutverk og
málaðgerðarlega stöðu agnarinnar hvað í þeirri notkun sem hér um
ræðir. Lokaorð er síðan að finna í 5. kafla.
2 Aðferðir og efniviður
Fræðileg nálgun viðfangsefnisins er í anda samtalsgreiningar (e. con­
versation analysis) og samskiptamálfræði (e. interactional linguistics)
þar sem litið er á samtöl og framlag hvers og eins til þess sem ferli sem
byggt er upp af mállegum einingum sem þátttakendur bæta stöðugt
við og endurskoða eftir því sem samtalinu vindur fram. Mállegar
tunga_22.indb 3 22.06.2020 14:03:49