Orð og tunga - 2020, Page 33

Orð og tunga - 2020, Page 33
Margrét Jónsdóttir: epík, keramík og klassík 21 að þörf var fyrir orðin, koma þurfti til skila ákveðinni þekk ingu, nýjum menningarheimi, sem byggðist á alþjóðlegum straum um. Hann barst til landsins, byggðist jafnt á fræðilegri þekkingu, kunn áttu í viðkomandi tungumáli sem og fróðleiksfýsn og lestri al mennt. Sá sem fyrstur notaði tiltekið erlent orð á íslensku hefur í mörg um tilvikum, jafnvel flestum, ekki þekkt betra orð til að orða þekk ingu sína og hugsun. Með tilkomu þeirra sköpuðust auknar for sendur til samræðna og skoðanaskipta. Þannig varð til tenging við erlendan fræðaheim, einhvers konar lingua franca; sjá umræðu um slíkt hjá Jansson (2015:8 o.áfr.) sem m.a. vísar til Thomason (2001:158) og Winford (2003:268). En um leið er gerð tiltekin krafa til þeirra sem orðið var ætlað í nýjum menningarheimi. Raunar má segja að hið sama eigi við um málið eða málin sem íslenskan þáði af. Þá framvindu mætti rekja langt aftur. En í þessu sambandi öllu er vert að vísa til orða Thomason (2001:78): „you cannot borrow what you do not know“. Ekki er heldur úr vegi að skoða orð Halldórs Laxness sem vísað er til í upphafi í því ljósi. 1.2 Markmið og efnisskipan Orðin sem enda á ­ík hafa öðlast sinn sess í málinu, mismikinn þó. Segja má að menningarleg og formleg staða þeirra sé sterk. Þau eru aðkomuorð, orð sem hafa aðlagast, falla að reglum málsins, hvort sem þær varða beygingar eða hljóð (sjá Ástu Svavarsdóttur 2003 og Ara Pál Kristinsson 2004). Orðin, sem eru kvenkyns,5 beygjast eins: þau eru endingarlaus í öllum föllum eintölu að eignarfalli undanskildu sem þau geta öll mynda með ­ur; það er t.d. endingin sem er í Beygingarlýsingu íslensks nútímamáls (= BÍN), sé orðið þar að finna. Samt má auðveldlega finna dæmi um eignarfallsendinguna ­ar. Allt verður þetta rakið nánar síðar. Efnisskipanin verður þessi. Annar kafli snýst að mestu leyti um sögu og aldur orðanna í íslensku, gerð þeirra og einnig orðsifjar. Einnig verður farið nokkrum orðum um þau fáu einkvæðu nafnorð með stofngerðina ­ík, t.d. vík og lík, sem til eru í íslensku. Þeirri spurningu verður velt upp í þriðja kafla hvernig greina beri ­ík. Í fjórða kafla verður kynntur listi yfir þau orð sem fundist hafa. Í ljósi þess 5 Dæmi eru um að fleirkvæðu ík­orðin séu í hvorugkyni enda þótt kvenkynið sé ráðandi. Þar er átt við orðin keramík (sjá Stafsetningarorðabókin 2016), mósaík og paník (sjá dæmi á Tímarit.is; orðið paník á sér ýmsar ritmyndir), líka eróbík (sbr. umræðu í 4.1), og, sem mjög vafasamt er þó, pólitík. tunga_22.indb 21 22.06.2020 14:03:50
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154

x

Orð og tunga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.