Orð og tunga - 2020, Qupperneq 33

Orð og tunga - 2020, Qupperneq 33
Margrét Jónsdóttir: epík, keramík og klassík 21 að þörf var fyrir orðin, koma þurfti til skila ákveðinni þekk ingu, nýjum menningarheimi, sem byggðist á alþjóðlegum straum um. Hann barst til landsins, byggðist jafnt á fræðilegri þekkingu, kunn áttu í viðkomandi tungumáli sem og fróðleiksfýsn og lestri al mennt. Sá sem fyrstur notaði tiltekið erlent orð á íslensku hefur í mörg um tilvikum, jafnvel flestum, ekki þekkt betra orð til að orða þekk ingu sína og hugsun. Með tilkomu þeirra sköpuðust auknar for sendur til samræðna og skoðanaskipta. Þannig varð til tenging við erlendan fræðaheim, einhvers konar lingua franca; sjá umræðu um slíkt hjá Jansson (2015:8 o.áfr.) sem m.a. vísar til Thomason (2001:158) og Winford (2003:268). En um leið er gerð tiltekin krafa til þeirra sem orðið var ætlað í nýjum menningarheimi. Raunar má segja að hið sama eigi við um málið eða málin sem íslenskan þáði af. Þá framvindu mætti rekja langt aftur. En í þessu sambandi öllu er vert að vísa til orða Thomason (2001:78): „you cannot borrow what you do not know“. Ekki er heldur úr vegi að skoða orð Halldórs Laxness sem vísað er til í upphafi í því ljósi. 1.2 Markmið og efnisskipan Orðin sem enda á ­ík hafa öðlast sinn sess í málinu, mismikinn þó. Segja má að menningarleg og formleg staða þeirra sé sterk. Þau eru aðkomuorð, orð sem hafa aðlagast, falla að reglum málsins, hvort sem þær varða beygingar eða hljóð (sjá Ástu Svavarsdóttur 2003 og Ara Pál Kristinsson 2004). Orðin, sem eru kvenkyns,5 beygjast eins: þau eru endingarlaus í öllum föllum eintölu að eignarfalli undanskildu sem þau geta öll mynda með ­ur; það er t.d. endingin sem er í Beygingarlýsingu íslensks nútímamáls (= BÍN), sé orðið þar að finna. Samt má auðveldlega finna dæmi um eignarfallsendinguna ­ar. Allt verður þetta rakið nánar síðar. Efnisskipanin verður þessi. Annar kafli snýst að mestu leyti um sögu og aldur orðanna í íslensku, gerð þeirra og einnig orðsifjar. Einnig verður farið nokkrum orðum um þau fáu einkvæðu nafnorð með stofngerðina ­ík, t.d. vík og lík, sem til eru í íslensku. Þeirri spurningu verður velt upp í þriðja kafla hvernig greina beri ­ík. Í fjórða kafla verður kynntur listi yfir þau orð sem fundist hafa. Í ljósi þess 5 Dæmi eru um að fleirkvæðu ík­orðin séu í hvorugkyni enda þótt kvenkynið sé ráðandi. Þar er átt við orðin keramík (sjá Stafsetningarorðabókin 2016), mósaík og paník (sjá dæmi á Tímarit.is; orðið paník á sér ýmsar ritmyndir), líka eróbík (sbr. umræðu í 4.1), og, sem mjög vafasamt er þó, pólitík. tunga_22.indb 21 22.06.2020 14:03:50
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.