Orð og tunga - 2020, Qupperneq 36

Orð og tunga - 2020, Qupperneq 36
24 Orð og tunga sem orðin geta eða hafa líka myndað eignarfall eintölu með ­ar við hlið hinnar upprunalegu ur­endingar.7 Gleggsta dæmið um eignarfallið ­ar sést í samsettum orðum með tík, t.d. tíkargrey. Í Íslenskri orðabók frá 2002 (=ÍO) er eignarfallsending orðsins tík með ­ar. Hjá Kress (1982:76) má lesa að tík myndi eignarfall með ­ur en líka ­ar. Í BÍN er eignarfallsending orðanna flík og tík bæði ­ar og ­ur, orðanna spík og vík ­ur en orðsins brík aðeins ­ar. Valtýr Guðmundsson (1922:69) segir að brík myndi eignarfall með ­ar (oftast) og ­ur. Samkvæmt Stafsetningarorðabókinni (2016), mynda öll orðin eignarfall með ­ur en brík og tík líka með ­ar. Þess má líka geta að orðin vík og tík eru án efa miklu algengari en brík og spík og hafa því aðra stöðu.8 Orðið vík hefur líka sérstöðu að því leyti að eignarfallsendingin er ávallt ­ur. Vitað er um þrjú hvorugkynsorð með stofngerðina ­ík, orðið lík sem telst til erfðaorða og frík og kríp sem eru ung aðkomuorð. Um beygingu þeirra er fátt að segja annað en það að hún fylgir hefðbundinni hvorugkynsbeygingu. Um stofngerð og áhrif hennar verður nánar fjallað í lokakafla. En í þessari grein verður ekki fjallað frekar um einkvæðu orðin nema ástæða þyki til samanburðar við fleirkvæðu orðin enda eru þau viðfangsefni greinarinnar. 3 Hvernig á að greina -ík? Haukur Þorgeirsson (2017:141) hefur velt því fyrir sér hvers vegna „orð með sama viðskeyti beygist gjarnan eins“. Hann segir að orð sem enda á sömu hljóðum hneigist til sömu beygingar, hvort sem um er að ræða viðskeyti eða ekki. Hann bætir svo við, þó án rökstuðnings, 7 Upprunalega mynduðu ō­stofna orð fleirtölu með ­ar. Þess sér þó ekki stað hjá umræddum orðum í Ordbog over det norrøne prosasprog (ONP) en kannski má sjá leifar í einu dæmi um flík og tveimur eða þremur um brík (öll í rímum) í ROH. Þess má jafnframt geta að önnur orð sömu gerðar, þ.e. ­íC#, mynda oft fleirtölu með ­ir (sbr. Margréti Jónsdóttur 1988‒1989:61). Engin dæmi eru um að áðurnefndur orðahópur geri það. Jafnframt má geta þess að Runólfur Jónsson (1688:12) minnist á það í málfræði sinni að orð með ­ei og ­í (ii hjá Runólfi) á undan k í nefnifalli eintölu myndi fleirtölu með ­ur; hann nefnir orðin eik, steik og brík. Sjá líka Guðrúnu Kvaran (1993:132) og Hauk Þorgeirsson (2017:141). 8 Þetta má styðja með tölum. Niðurstaða leitar í Rmh (er sú að undir lemmunni vík voru skráð 22.613 dæmi, undir tík 3.324, undir brík 383 og spík 7. Niðurstaðan er nokkuð óyggjandi. Þó er ekki allt sem sýnist enda ekki óhugsandi að orðin vík og vik (36.800 dæmi) gætu hafa blandast saman, líka spík og spik (dæmin eru 52). Tölur gætu líka breyst ef skoðuð væru samsett orð. tunga_22.indb 24 22.06.2020 14:03:50
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.