Orð og tunga - 2020, Page 41

Margrét Jónsdóttir: epík, keramík og klassík 29
en samhljóða samnöfn (sbr. BÍN).15 Orðið tölvugrafík er samkvæmt
eðli máls ekki gamalt. Í Risamálheildinni eru fimmtán dæmi um end­
ing una ­ur, eitt um ­ar. Á Tímarit.is eru öll eignarfallsdæmin með ur­
endingu nema eitt, þá er vísað til fyrirtækis. Í BÍN og í ÍO er eignar­
fallsendingin ­ur.
Öll orðin eru á BÍN en í ÍO aðeins grafík og rómantík eins og fram
hefur komið; eignarfallsendingin er alltaf ­ur. Þá endingu er nærri
alltaf að finna í öllum heimildum um orðin rómantík, kómík og grafík.
Orðið traffík hefur sérstöðu. Nánast allar heimildir um eignarfallið
hafa fundist með liðsinni Google og þar virðist ar­endingin hafa yfir­
höndina. Erfitt er að fullyrða nokkuð um ástæður þess. Þó mætti
nefna að hugsanlega gæti endingin ­ar verið á leið með að verða meira
ríkjandi eignarfallsform umrædds orðahóps. Það væri í raun eðlilegt
enda langalgengasta eignarfallsending sterkbeygðra kvenkynsorða
(sbr. Ástu Svavarsdóttur 1993).
Sé litið til ík­orðanna sem heildarhóps hefur orðið traffík nokkra
merkingarlega sérstöðu þar sem það vísar ekki til neins konar fræða
eða fræðasviðs, eins og t.d. rómantík.
5  ík-orð í samsettum og afleiddum orðum
Það vekur athygli að samsett orð með ík­orðum að fyrri lið eru sjald­
gæf og þá nánast alltaf í stofnsamsetningu.16 Orðin antík, grafík, kermík,
mósaík og músík eru dæmi þar um, sbr. orðin antíkhúsgögn, grafík­
mynd, keramíkvasi, mósaíkmynd og músíktilraunir. Einnig höfum við
orðin taktíkþjálfun og tekníkþjálfun enda þótt orðin taktík og tekník sem
þó eru ekki jafn rótgróin og fyrrnefnd orð. Orðið eróbík gengur vel í
sam setn ingum, sbr. eróbíkæfingar og eróbíkþjálfari; líka eróbikk (þá svo
ritað), sbr. eróbikkkennari og eróbikkþjálfun. Sé vikið að lýsingarorðum
þá geta menn verið músíkelskir og músíkfróðir en líka músíkóðir. Það
15 Fyrirtækið Vík Prjónsdóttir er/var vel þekkt. Í vísunum til þess er eignarfallið af
Vík nánast alltaf Víkur. Þó eru dæmi um Víkar (Rmh). Sú ending kemur ekki á óvart
enda er nafnið á fyrirtækinu persónugert og greint frá hinni venjulegu beygingu.
Um tengsl beygingar og mismunandi hlutverka orða, sjá t.d. umræðu hjá Haraldi
Bernharðssyni (2004) en líka Margréti Jónsdóttur (2011:131 o.v.).
16 Leit í Den Danske Ordbog leiðir í ljós að samsvarandi samsett orð eru heldur
ekki mörg í dönsku. Til eru orð eins og aerobikcenter, antiksamling, grafikprogram,
keramikskål, kritikløs, politikområde, taktikmøde og teknikfag; í hverju tilviki er við­
kom andi orð eitt örfárra eða stakt. Orð með musik í fyrri lið eru á hinn bóginn
fjöl mörg. Ekkert dæmi fannst með orðinu romantik.
tunga_22.indb 29 22.06.2020 14:03:50