Bændablaðið - 30.07.2020, Blaðsíða 16

Bændablaðið | Fimmtudagur 30. júlí 202016
Á eftir birkikembu kemur
birki þéla. Líkt og birkikemba
er birkiþéla nýr skaðvaldur á
birki hér á landi. Það sem verra
er að þegar tímabili kembunnar
lýkur þá tekur þélan við.
Útbreiðsla birkiþélu, Scolio­
neura betuleti, eru í Norður­ og
Mið­Evrópu. Kvikindið er nýleg­
ur landnemi hér á landi og hefur
fundist á ilmbjörk og hengibjörk
á höfuðborgarsvæðinu og á
Akureyri. Gera má ráð fyrir að
hún hafi borist til landsins með
óvarlegum innflutningi trjáa.
Á heimasíðu Náttúrufræði­
stofnunar, þaðan sem eftirfarandi
er haft, segir að birkiþéla sé smá­
vaxin blaðvespa sem er svört og
gljáandi og með gulleita fætur.
Lirfur hennar vaxa upp innan í
laufblöðum birkisins með svip­
uðum hætti og lirfur birkikembu
en þó síðsumars, ekki fyrri hluta
sumars eins og lirfur birkikembu.
Auðveldast er því að greina
tegund ina ef lirfur hennar finnast í
lauf blöðum birkis í ágústmánuði.
Dýrin eru talin púpa sig fyrir vet­
urinn en lífsferill tegundarinnar er
enn lítið þekktur hérlendis.
Birkiþéla lifir á birki og hefur
hún fundist á nokkrum tegund­
um þess. Lirfurnar vaxa upp inni
í laufblöðum sem vaxa fram síð­
sumars, hola þau innan svo aðeins
þekjuvefir efra og neðra borði
standa eftir sölnaðir. Hér hafa
sést umtalsverð ummerki eftir
lirfur um miðjan ágúst. Fullorðin
dýr hafa fundist í fyrri hluta júlí
á Akureyri og fyrri hluta ágúst í
Hafnarfirði. Sennilega fer vetrar­
dvali fram á púpustigi. Tegundin
er nýtilkomin á Íslandi og er lífs­
ferill hennar því enn lítt þekktur.
Lirfur hafa einungis fundist
hér á ilmbjörk og hengibjörk enn
sem komið er aðeins í görðum.
Ekki er vitað hvenær og hvernig
birkiþélan barst til landsins en
ólíklegt er talið að langt sé um
liðið.
Þélan gæti hafa dulist hér í
nokkurn tíma því ummerki hennar
eru áþekk ummerkjum eftir lirfur
fiðrildisins birkikembu, Hering­
ocrania unimaculella, sem einnig
er nýlegur landnemi. Birki hefur
ávallt náð að endurnýja laufskrúð
sitt þegar lirfur birki kembunnar
hafa þroskast og horfið af vett­
vanginum. En nýlega fór að bera
á sams konar spjöll um á birki­
laufum síðsumars og voru uppi
grunsemdir um að birkikemban
væri farin að skila tveim kyn­
slóðum á sumri. Það var þó talið
ólíklegt.
Undir miðjan júlí 2017 varð
vart við mikinn fjölda torkenni­
legra blaðvespna á birki á Akur­
eyri. Eitt eintak fannst svo í gam­
alli gróðrarstöð í Hafnarfirði í
fyrrihluta ágúst. Um miðjan ágúst
höfðu komið fram mikil um merki á
ilmbjörk og hengibjörk á Akureyri,
einnig á ilmbjörk í gróðrarstöð á
höfuðborgarsvæðinu og hengi­
björk í Kópavogi. Skemmd birki­
lauf frá Kópavogi voru skoðuð
22. ágúst. Lirfur voru farnar úr
flestum þeirra en í öðrum voru
enn lirfur af mismunandi stærð­
um. Nokkrum dögum síðar voru
skoðuð lauf hengibjarkar annars
staðar í Kópavogi. Ummerkin voru
þau sömu en lirfur farnar.
Birkiþéla er smávaxin, 3 til 5
millimetrar, blaðvespa og nauða­
lík ýmsum öðrum tegundum blað­
vespa. Þau eru gljáandi svört á lit
nema fætur sem eru gulir að all­
miklu leyti. Flókið væn gæðakerfi
kann að nýtast fróðum. Lirfur í
laufblöðum birkis í ágúst eru
besta vísbendingin um tegund­
ina.
/VH
STEKKUR
NYTJAR HAFSINS
Birkiþéla
Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið:
Ráðherra eykur heimildir til
strandveiða
– Ekki frekari heimildir til að auka við afla til strandveiða á þessu fiskveiðiári
Sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðherra hefur undirritað reglu-
gerð um auknar aflaheimildir til
strand veiða á þessu fiskveiðiári.
Með reglugerðinni er komið til
móts við fjölgun báta sem hafa
stundað strandveiðar á þessu ári
en ljóst er að með ráðstöfuninni er
öllum aflaheimildum í 5,3% kerf-
inu svokallaða ráðstafað að fullu
á þessu fiskveiðiári.
Í júní ráðstafaði ráðherra rúmlega
31 þúsund tonnum til sérstakra
að gerða í fiskveiðistjórnunarkerfinu.
Um árlega úthlutun var að ræða sem
byggir á lögum um stjórn fiskveiða
en samkvæmt þeim er 5,3% af
heildarafla í hverri fisktegund dregið
af leyfilegum heildarafla til að mæta
áföllum, til stuðnings byggðarlögum,
línuívilnunar, strandveiða, rækju­
og skelbóta, frístundaveiðar og til
annarra tímabundinna ráðstafana
til að auka byggðafestu. Í ákvörðun
ráðherra fólst að alls 11.100 tonnum
var ráðstafað til strandveiða sem
er sama aflamagn og á síðasta
fiskveiðiári.
Fjölgun báta
Við upphaf strandveiða á þessu fisk­
veiðiári í maí síðastliðinn lá fyrir að
talsverð fjölgun yrði í fjölda báta
sem myndu taka þátt í veiðunum.
Af þessum sökum átti ráðuneytið
frumkvæði að því að funda með
hagsmunaaðilum í maí síðastliðinn
og fóru alls þrír fundir fram. Í
kjölfarið sendir ráðuneytið bréf á
Landssamband smábátaeigenda hinn
26. maí síðastliðinn þar sem meðal
annars var vísað til þess að líkur
væru á því að það aflamagn sem
ráðstafað væri til strandveiða á þessu
fiskveiðiári myndu ekki duga til að
veiðarnar gætu staðið út ágúst líkt
og heimilt er samkvæmt lögum um
stjórn fiskveiða. Þá gerði ráðherra
jafnframt grein fyrir þróun strand­
veiða á fundi ríkisstjórnarinnar fyrr
í þessum mánuði.
Aukning um 720 tonn
Samkvæmt samantekt atvinnuvega­
og nýsköpunarráðuneytisins eru nú
líkur til þess að það aflamagn sem
ætlað er til strandveiða muni klárast
um komandi mánaðamót og þyrfti
Fiskistofa í kjölfarið samkvæmt
lögum að stöðva veiðarnar. Vegna
þessa hefur ráðherra tekið ákvörðun
um að flytja allar óráðstafaðar afla­
heimildir innan 5,3% kerfisins á
þessu fiskveiðiári til að koma til móts
við aukna ásókn í strandveiðar á
þessu fiskveiðiári. Alls er um að ræða
720 tonn og verður heildaraflamagn
til strandveiða á þessu fisk veiðiári
11.820 tonn sem er það mesta frá
því strandveiðar hófust.
Ráðherra hefur að lögum engar
frekari heimildir til að auka við
aflaheimildir til strandveiða á þessu
fiskveiðiári.
/VH
Við upphaf strandveiða á þessu fiskveiðiári í maí síðastliðinn lá fyrir að
talsverð fjölgun yrði í fjölda báta sem myndu taka þátt í veiðunum. Mynd / VH
Starfshópur afhendir ráðherra skýrslu:
Eftirlit með fiskveiðiauðlindinni
Verkefnastjórn um bætt eftirlit
með fiskveiðiauðlindinni hefur
afhent sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra lokaskýrslu
sína. Í skýrslunni er meðal annars
lagt til að Fiskistofa fái heimildir
til að leggja á stjórnvaldssektir
vegna meiri háttar brota gegn
fiskveiði löggjöfinni.
Ráðherra skipaði verkefna­
stjórnina í mars 2019 til þess að
fjalla um þær athugasemdir og
ábend ingar sem komu fram í skýrslu
Ríkisendurskoðunar frá því í desem­
ber 2018 um eftirlit Fiskistofu og
gera tillögur um úrbætur í rekstri
Fiskistofu einkum er varðar verklag
og áherslur er snúa að eftirlitshlut­
verki hennar.
Enn fremur var verkefnastjórn­
inni falið að leggja mat á fjárþörf
Fiskistofu til að hún geti sinnt hlut­
verki sínu samkvæmt lögum og að
lokum að setja fram ábendingar um
nauðsynlegar breytingar á lögum og
stjórnvaldsfyrirmælum sem varða
hlutverk og viðfangsefni stofnunar­
innar til að tryggja skil virkni í störf­
um hennar.
Niðurstöður verkefnastjórnar
Nokkrar af helstu tillögum sem fram
koma í skýrslu verkefnastjórnarinnar
eru að Fiskistofa fái heimildir til að
leggja á stjórnvaldssektir vegna meiri
háttar brota gegn fisk veiðilöggjöfinni.
Landhelgisgæslu Íslands verði
falið aukið hlutverk við framkvæmd
sjóeftirlits en að Fiskistofa fari
með stjórnsýsluþátt verkefnisins og
beri ábyrgð á áhættustýringu þess
að höfðu samráði við Landhelgis­
gæsluna. Skilgreind verði ábyrgð
og verkefnaskipting Fiskistofu og
Landhelgis gæslu við sjóeftirlit.
Að innleidd verði áhættustýring og
áhættustefna við sjóeftirlit og vigtun
sjávarafla og að gerðar verði aukn­
ar kröfur um búnað sem nýtist við
eftirlit með endur­ og heimavigtun
sjávarafla.
Lagt er til að Fiskistofa hefji til­
raunir með notkun myndavélakerfa
til eftirlits, bæði um borð í skipum
og í höfnum og að huga verði að
fleiri tækninýjungum sem gætu
sparað kostnað og styrkt eftirlitið
til lengdar.
Stefna ber að aukinni samvinnu
Fiskistofu og greinarinnar um nýt­
ingu þeirra upplýsinga sem safnað
er í þeim hátæknikerfum sem íslensk
sjávarútvegsfyrirtæki eru búin. Að
komið verði á einu heildstæðu viður­
lagakerfi við brotum gegn fiskveiði­
löggjöfinni þannig að ávallt séu
allar sömu heimildir til staðar til
að bregðast við hvers kyns brotum
á sem virkastan hátt og lagðar eru
fram tillögur um breytta skilgrein­
ingu á tengdum aðilum.
Fjárþörf fiskistofu
Í skýrslunni segir að eftir að verk­
efnastjórnin hafi kannað skiptingu
útgjalda Fiskistofu á einstök ver­
kefni og í
ljósi þeirra tillagna og ábendinga
um breytt verklag og hugsanlegan
flutning verkefna til annarra stofn­
ana, sem koma fram í skýrslunni,
telur verkefnastjórnin heppilegast
að bíða með að leggja mat á fjárþörf
Fiskistofu þar til ákvörðun stjórn­
valda um tillögurnar liggja fyrir.
Fulltrúar allra þingflokka
í samráðshópi
Í verkefnastjórninni áttu sæti Sig­
urður Þórðarson, fyrrverandi ríkis­
endurskoðandi, formaður, Elliði
Vignisson, bæjarstjóri í Ölfusi,
Hulda Árnadóttir lög maður, Oddný
Guðbjörg Harðar dóttir alþingis maður
og Brynhildur Benediktsdóttir, sér­
fræð ingur í atvinnuvega­ og nýsköp­
unarráðuneytinu.
Auk þess skipaði ráðherra sam­
ráðshóp til að styðja við starf verk­
efnastjórnarinnar með fulltrúum
allra þingflokka á Alþingi, stofnana
og helstu hagaðila í sjávarútvegi til
ráðgjafar um hvernig bæta megi
eftirlit með nýtingu fiskveiðiauð­
lindarinnar. /VH
Júní 2020
Lagt er til að Fiskistofa hefji tilraunir með notkun myndavélakerfa til eftirlits, bæði um borð í skipum og í höfnum
og að huga verði að fleiri tækninýjungum sem gætu sparað kostnað og styrkt eftirlitið til lengdar. Mynd / VH