Bændablaðið - 30.07.2020, Blaðsíða 42

Bændablaðið | Fimmtudagur 30. júlí 202042
MENNING&LISTIR
LESENDABÁS
Sögufélag Austurlands var stofn­
að að frumkvæði Benedikts Gísla­
sonar frá Hofteigi árið 1965 og
var megintilgangur þess að „gefa
út árlega ársrit um austfirsk efni,
söguleg og samtímaleg, einnig að
gefa út önnur rit eftir því sem
stjórn félagsins sér sér fært og
fjárhagslegir möguleikar leyfa“.
Fljótlega eftir það hófst útgáfa
Múlaþings, en svo nefnist rit
félagsins, og hefur það komið út
með stuttum hléum allar götur
síðan. Síðustu árin hefur vantað
nokkuð upp á að bakhjarl ritsins hafi
verið traustur og því tóku nokkrir
áhugasamir sig saman um að efna
til félagsfundar í Sögufélaginu og
var hann haldinn á Reyðarfirði
þann 18. júní síðastliðinn.
Unnið var að undirbúningi
fundarins í samstarfi við forystu­
fólk SSA, Austurbrúar og Héraðs­
skjala safns Austfirðinga, en frum­
kvæði átti aðalfundur Söguslóða
Austurlands, sem haldinn var í
safnahúsinu á Egilsstöðum í vetur.
Á Reyðarfjarðarfundinum voru
skráðir 33 nýir félagar, sem sam­
þykktu að hefja starfsemi þess á ný,
en hún hefur legið niðri um langt
skeið og útgáfa Múlaþings hvílt á
annarra herðum.
Lagt var fram frumvarp að nýjum
lögum félagsins um leið og eldri
lög voru numin úr gildi. Ný stjórn
var kjörin og sitja í henni Sigurjón
Bjarnason, Egilsstöðum, formað­
ur, Þórður Vilberg Guðmunds­
son, Reyðarfirði, ritari og Unnur
Birna Karlsdóttir, Fellabæ, gjald­
keri. Í varastjórn sitja Cathy Ann
Josepsson, Vopnafirði og Þórhallur
Þorvaldsson, Eskifirði.
Hin nýja stjórn kom saman til
fundar á Egilsstöðum þann 7. júlí
þar sem samþykkt var að undirbúa
samstarfssamning við Samband
sveitarfélaga á Austurlandi um
útgáfu Múlaþings og fleira sem
efni þykja standa til.
Eitt af verkefnum stjórnar er að
finna fjárhagsgrundvöll fyrir félag­
ið en í meginatriðum er reiknað
með því að einstök verkefni þess
verði fjármögnuð sérstaklega,
þannig að nokkur afgangur verði
til almenns rekstrar. Mikilvægt er
að félagið eigi gott samstarf við
skjala­ og minjasöfn á Austurlandi,
einnig við aðra þá sem vinna að
ritun byggðasögu landshlutans.
Stjórn félagsins væntir þess að
eiga gott samstarf við sem flesta
aðila við að standa fyrir verkefn­
um á vettvangi félagsins í náinni
framtíð og er þess albúin að leggja
sitt af mörkum til að efla söguritun
og almennt menningarstarf á
Austurlandi.
/Fréttatilkynning
Spennusagan Ógnarhiti eftir Jane Harper:
Stundum búa stærstu
leyndarmálin í minnstu bæjunum
Í júní síðastliðnum kom út einn
heitasti krimmi sumarsins, ástr­
alska spennusagan Ógnarhiti. Þar
er á ferðinni frumraun hinnar
áströlsku Jane Harper sem starfar
sem blaðamaður í Melbourne.
Ógnarhiti fjallar um lögreglu­
manninn Aaron Falk, sem er
búsettur í Melbourne en ólst upp í
litlum bæ, Kiewarra, í fimm tíma
akstursfjarlægð frá Melbourne. Falk
hefur ekki komið á heimaslóðir árum
saman. Það er ekki fyrr en hann fær
fréttir af því að æskuvinur hans,
Luke Hadler, hafi myrt eiginkonu
og kornungan son og síðan stútað
sjálfum sér, að Falk snýr aftur til að
vera viðstaddur útförina.
Ekki allt með felldu
Í Kiewarra hefur ríkt mikill sól­
arþurrkur og dauðahiti mánuðum
saman og þegar Falk snýr aftur í sinn
heimabæ er eins og gamlir draugar
ryðjist fram með látum. Ásakanir um
að hann hafi verið viðriðinn dauða
æskuvinkonu sinnar, Ellíar Deackon,
vakna á ný en á sínum tíma hafði
vinur hans, Luke Hadler, verið hans
helsta fjarvistarsönnun. Nú er Luke
dáinn og greinilegt að einhver þekkir
til þessa gamla sakamáls. Í miðju
mikils mótlætis
og magnaðrar
h i t a b y l g j u
ákveður Falk
að rannsaka
dauða vinar
síns, konu
og sonar.
Svo virðist
að ekki sé
allt þar með
felldu.
Flutti ung til Ástralíu
Hin ástralska Jane Harper hefur
vakið geysimikla athygli og í
raun algjörlega slegið í gegn
með Ógnarhita. Harper fæddist í
Manchester á Englandi en átta ára
gömul flutti hún með fjölskyldu
sinni til Ástralíu. Síðar sótti hún
háskólanám í Kent á Englandi þar
sem hún lagði stund á ensku og eftir
útskrift lá hennar leið loks aftur til
Ástralíu þar sem hún starfar í dag
sem blaðamaður hjá Herald Sun – og
rithöfundur í hjáverkum.
Ógnarhiti, The Dry, er hennar
fyrsta bók og kom út árið 2016.
Ári síðar fylgdi Harper óvæntri
velgengninni með annarri bók
sinni, Force of Nature, sem fjallaði
sömuleiðis um lögreglumanninn
Aaron Falk. Þriðja bókin, The Lost
Man, kom út árið 2018 og hefur
notið mikillar hylli og er sú fjórða
væntanleg í ár. Gagnrýnendur spör­
uðu ekki stóru orðin í kjölfar útgáfu
Ógnarhita og Harper nánast krýnd
hin nýja krimmadrottning.
Ógnarhiti væntanlegur í bíó
Þess má geta að bandaríska leik­
konan Reese Witherspoon tryggði
sér kvikmyndaréttinn að Ógnarhita
skömmu eftir að hún kom út og var
hún væntanleg í kvikmyndahús síðla
þessa árs en vegna heimsfaraldursins
er ljóst að hún ratar ekki á tjöldin fyrr
en á því næsta.
/Fréttatilkynning
Af girðingarollum
Morgunninn var fagur og sól skein í
heiði þegar ég gáði til veðurs þenn­
an vordag. Gaf um leið auga fjalls­
hólfinu og sá fljótlega að Leiðinda­
Blökk var mætt í hólfið með lömb­
um sínum tveimur og úðaði í sig
eins og enginn væri morgundagur­
inn. Ég þaut á stað og silakeppaðist
á eftir rollunni, hnjótandi um aðra
hverja þúfu eins og báðar lappir
væru í krummafót en náði þó að
reka hana úr hólfinu ...
Þessar línur gætu verið úr bók
með heitið Afrek girðingarollunn-
ar eða Líf og störf Smugu-Móru og
hennar afkomenda. Sumar af þess­
um girðingarollum öðlast nefnilega
nokkra frægð og umtal og eru þekkt­
ar á mörgum bæjum en yfirleitt ekki
af góðu.
Þekkir þú gripinn?
Samkvæmt áreiðanlegum heim­
ildum eru til nokkrar tegundir af
girðingarollum.
Stökkvarinn. Yfirleitt háfættari
og léttari á sér en aðrar kindur með
nokkuð yfirlætisfullan svip, sperra
oft höfuð og dindil og eru almennt
sakleysið uppmálað. Þær taka oft til­
hlaup að girðingunni og stökkva svo
yfir ýmist með að snerta varla eða
lenda á efsta strengnum og slengjast
þannig yfir. Ummerki sjást varla og
oftast engin.
Smugan. Óskaplega leiðinleg
skepna. Þrjóskusvipurinn áber­
andi, halla oft undir flatt og gera
sig yfirmáta heimskulega á svip­
inn. Nokkrar undirgerðir eru af
smugunni en flestar þeirra reyna
við marga staði á girðingunni,
uppi, í miðju og niðri. Ummerki
eru greinileg, færa til strengi í neti,
gera allt slakt og ull á neti og gadda­
vír. Smugu­Móra var vel þekkt
og virtist hafa sérstaklega gaman
að reyna sig við sæmilega góðar
girðingar. Nokkrum sinnum var hún
búin að fara í gegn á svipuðum stað
á girðingu þrátt
fyrir sífelldar
betrumbætur og
þéttingu staura
svo hægt var
að teygja sig á
milli þeirra. En
ekki lét Smugu­
Móra sig og
hélt áfram upp­
teknum hætti.
Að lokum var
sett annað net utan á það sem fyrir
var og girt hálft í hálft svo þröngir
voru nú möskvarnir. Smugu­Móra
lét sig ekki, stökk í girð inguna og
ætlaði í gegn. En að þessu sinni
hafði hún ofmetið eigin getu og
lét lífið með því að hengja sig í
girðingu sem varla var hægt að
stinga lúku gegnum. Eitt var þó já­
kvætt, vesalings rollan lét lífið við
það sem henni þótti skemmtilegast.
Að sjálfsögðu voru lömbin sett á um
haustið því þau voru af því kyni sem
er „oho, svo duglegar að bjarga sér“.
Brotvélin. Oft stærri og þyngri en
aðrar en sneggri í hreyfingum en
þær líta út fyrir að vera. Þessar rollur
gera beinlínis árás á girðingar, reyna
ekki að troðast í gegn eða stökkva
yfir heldur hlaupa á fullri ferð á
girðingar. Ef girðing er ný eða nýleg
tekst það sjaldnast í fyrstu tilraun en
þá er bara hlaupið aftur og aftur. Hef
horft á rollu hlaupa meira en fimm
ferðir í sæmilega girðingu þar til þrír
staurar lágu í valnum og viðkomandi
komst í gegn. Ummerki eftir þessar
rollur eru því greinileg.
Moldvarpan. Þessar rollur eru alltaf
á hnjánum, lymskulegar á svipinn
og sennilega býsna drjúgar með
sig. Tilheyra þessum hópi mjög fáar
kindur og var ég ekki viss um tilvist
þeirra fyrr en ég stóð eina að verki.
Hún stóð við girðinguna og hagaði
sér eins og hundur og gróf sig undir
neðsta vírinn. Gengu moldarflygsur
í allar áttir frá henni þar til glufa
myndast og þá var reynt.
Að mörgu að hyggja
Að ala upp góða girðingarollu getur
verið ærinn starfi. Eftir að kindur
fara út úr húsi eftir burð verður að
vera tryggt að fyrstu tvær vikurnar
kynnist lömbin alls ekki fjár­ eða
lambheldum girðingum heldur
einhverjum girðingardruslum sem
þau læra að hlaupa í gegnum með
mæðrum sínum. Lömbin læra nefni­
lega það sem fyrir þeim er haft. Þá
er björninn unninn og girðingarollan
verður trúlega til.
Gleðilegt sumar.
Hjalti Þórðarson
Skagafirði,
áhugamaður um íslensku sauð-
kindina
Skyldu þessar vera líklegar til stórra verka? Mynd / Úr einkasafni
Hjalti Þórðarson.
Sögufélag Austurlands:
Samstarf um útgáfu Múlaþings
Safnahúsið á Egilsstöðum hefur
löngum verið heimili Sögufélags
Austurlands og Múlaþings.
Mynd / Úr einkasafni
Blaðamaðurinn og rithöfundurinn
Jane Harper kallar ekki allt ömmu
sína.
Á dögunum var viðburðurinn
Rabarabaradraumórar haldinn
að Vöglum til að kynna verkefnið
HÖNNÍN, sem er samstarfs­
verkefni NÍN, Listaháskólans,
Háskólans á Akureyri, Þekk ingar­
nets Þingeyinga og Nýsköpunar­
sjóðs náms manna. Þar voru meðal
annars teknar til skoðunar nýjar
leiðir við nýtingu á rabarbara og
var afraksturinn stórskemmtileg­
ur að sögn forsvarsmanna verk­
efnisins.
Ása Gunnlaugsdóttir er einn af
aðgerðarstjórum hjá Nýsköpun í
norðri sem kom að verkefninu.
„Þetta voru nýútskrifaðir hönnuðir úr
Listaháskóla Íslands, Hlín Blöndal
(BA, arkitektúr), Sylvía Dröfn
Jónsdóttir (BA, vöruhönnun) og
Malgorzata Kowasz (MA, hönnun),
sem hafa kannað rabarbara og hvaða
möguleika hann býður upp á. Þetta
er ein af fáum jurtum sem getur
vaxið hvar sem er á Íslandi og er
gríðarlega vannýtt. Það voru virki­
lega spennandi afurðir sem komu
út úr verkefninu og við burðurinn á
Vöglum var mjög vel sóttur,“ segir
Ása.
Jurtin nýtt til hins ýtrasta
Viðburðurinn var haldinn að Vöglum
og höfðu
nem endurnir
skreytt gróð­
urhúsið með
lituðu efni
úr rabar bara
en ásamt því
kynntu þær
rafræna bók
með öllu ferl­
inu sem þær
höfðu farið í
gegnum með tilraunum á jurtinni.
„Þær gerðu rabarbarapitsur
og síðan reyktu þær rabarbara en
þær komust inn í gamalt reykhús
í Svartárkoti í Bárðardal og gerðu
barbeque­sósu með reyktum rabar­
bara í. Einnig kynntu þær tvær
tegundir af kimchi, sem er kóresk
aðferð við að súrsa og geyma mat,
sem var virkilega gott,“ útskýrir Ása
og segir jafnframt:
„Útkoman var mjög áhugaverð.
Það þarf að þróa þetta meira og rann­
saka áður en hægt væri að þróa vörur
á markað en það er vel raunhæft.
Fólk úr sveitinni og gestir sem komu
voru virkilega áhugasöm um þennan
rabarbaraleiðangur. Þessi samvinna
háskóla og atvinnulífs skiptir miklu
máli og með þessu er verið að hugsa
um framtíðina í sveitinni.“
/ehg
Malgorzata Kowaszen, Þórey Guðjónsdóttir og Argitxa Etchebarne sóttu
viðburðinn Rabarabaradraumóra á dögunum.
Rabarabaradraumórar
Rabarbarapitsur.