Morgunblaðið - 09.01.2020, Síða 40

FRÉTTASKÝRING
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Fátt bendir til þess að eldflaugaárás-
ir Írans á bandarískar herstöðvar í
Írak í fyrrinótt hafi verið gerðar í
öðrum tilgangi en að sýna heima-
mönnum í Íran að þarlend stjórnvöld
hygðust svara drónaárás Bandaríkj-
anna, sem leiddi til dauða Qassem
Soleimani hershöfðingja, án þess að
árásirnar myndu stuðla að frekari
átökum við Bandaríkin. Árásir Írana
á herstöðvarnar í Erbil í norðurhluta
Íraks og al-Asad í vesturhluta lands-
ins eru sagðar hafa valdið litlu tjóni
og engu mannfalli auk þess sem
írönsk stjórnvöld létu vita af fyrir-
ætlunum sínum áður en ríkið lét til
skarar skríða.
Um 70 norskir hermenn eru með
aðsetur í al-Asad herstöðinni og hef-
ur norska dagblaðið Verdens Gang
eftir Brynjar Stordal, fjölmiðlafull-
trúa norska hersins, að norska hern-
um hafi verið gert viðvart um vænt-
anlegar eldflaugaárásir áður en þær
áttu sér stað. Kvaðst Stordal ekki
geta sagt til um það hvort það hafi
verið bandamenn eða írönsk stjórn-
völd sem veittu umrædda viðvörun.
Þá hefur Jake Tapper, fréttamað-
ur CNN, fengið þær upplýsingar frá
starfsmanni Pentagon, varnarmála-
ráðuneyti Bandaríkjanna, að leiðtog-
ar bandaríska hersins telja að Íran
hafi markvisst valið skotmörk sem
myndu ekki leiða til dauðsfalla, og þá
sérstaklega ekki dauða Bandaríkja-
manna. „Skipulagt val skotmarka,
lágmarks tjón, hámarks viðvörun,“
segir lýsingin úr ráðuneytinu. Varn-
armálaráðuneytið hefur einnig sent
frá sér opinbera yfirlýsingu þar sem
segir að herstöðvarnar hafi viðhaft
hátt viðbúnaðarstig og að viðeigandi
ráðstafanir hafi verið gerðar til þess
að vernda hermennina.
Írösk stjórnvöld hafa fyrir sitt
leyti upplýst að forsætisráðuneyti
landsins hafi fengið munnleg skila-
boð frá írönskum stjórnvöldum um
að landið myndi skjóta eldflaugum
að skotmörkum í Írak þar sem
bandaríska hermenn væri að finna.
Segjast hafa fellt 80
Stordal segir engan hermanna
Noregs hafa fallið í aðgerð Írana.
Sambærilegar upplýsingar berast
frá danska varnarmálaráðuneytinu
sem segir að enginn danskur her-
maður hafi fallið í árásinni, en 130
danskir hermenn eru í landinu. Þá
tilkynnti Donald Trump, forseti
Bandaríkjanna, á blaðamannafundi
sínum í gær að ekkert manntjón
hefði orðið þegar flugskeyti Írans
lentu á herstöðvunum.
Íranski fjölmiðillinn Press TV hef-
ur hins vegar haldið því fram að 80
liggi í valnum í kjölfar árásanna, en
bætir því við að fréttastofan hafi ekki
getað staðfest fjölda fallinna. Og hef-
ur utanríkisráðherra Írans, Javad
Zarif, tekið til Twitter og þar tísti
hann að eldflaugaárás Írans hafi ver-
ið í réttu hlutfalli við drónaárás
Bandaríkjanna og í samræmi við 51.
grein stofnsáttmála Sameinuðu
þjóðanna, sem kveður á um rétt ríkja
til þess að verja sig. „Við sækjumst
ekki eftir stríðsátökum, en munum
verja okkur gegn hverskonar árás-
um.“
Ali Khamenei, leiðtogi Írans, kall-
aði árásina „löðrung í andlit“ Banda-
ríkjamanna, en bætti við að ekki
væri fullhefnt fyrir Soleimani, og að
Íran stefndi enn að því að reka á
brott útsendara Bandaríkjanna í
heimshlutanum, að því er kom fram í
ræðu leiðtogans í borginni Qom. Það
er því óljóst hvort Íran mun grípa til
frekari aðgerða.
Viðkvæmt en óbreytt
Eins og fram kom í orðum Khame-
nei hyggst Íran viðhalda ríkjandi
stefnu sinni um að stöðva íhlutun
Bandaríkjanna í heimshlutanum. Sú
stefna er ekki ný af nálinni og hafa
írönsk stjórnvöld í áraraðir viðhaft
víðtækar aðgerðir gegn Bandaríkj-
unum, Ísrael og Sádi-Arabíu, þar
sem til að mynda ísraelskir embætt-
ismenn hafa verið teknir af lífi, auk
þess sem Íran hefur skipulagt
hryðjuverk og stundað njósnir víða
um heim og séð ýmsum hópum í Mið-
Austurlöndum fyrir mannskap,
vopnum og fjármagni, þar á meðal
Hezbollah, öfgahópum sjíta í Írak og
stjórnvöldum í Sýrlandi.
Líklega hafa Íranar valið þessa
leið aðgerða í gegnum árin vegna
þess vanmáttar sem ríkið býr við
enda ljóst að Íran hefur ekki burði til
þess að reka hefðbundið stríð gegn
Bandaríkjunum. Á sama tíma er
ljóst að kostnaðarsamur stríðsrekst-
ur Bandaríkjanna gegn Íran yrði
seint vinsæll valkostur fyrir þarlend
stjórnvöld.
Segir samkomulagið fullreynt
Á blaðamannafundi sínum, sem
haldinn var um hálffimmleytið að ís-
lenskum tíma, sagði Trump Banda-
ríkjaforseti að svo virtist sem herafli
Írans væri ekki lengur á hæsta við-
búnaðarstigi eftir árásirnar í fyrri-
nótt. Ítrekaði forsetinn að Banda-
ríkjaher væri reiðubúinn til að mæta
hverju sem væri.
Trump tilkynnti jafnframt í ræðu
sinni að Bandaríkjastjórn hygðist
beita Írana frekari viðskiptaþving-
unum, en ekki var minnst á neinar
frekari hernaðaraðgerðir af hálfu
Bandaríkjanna. Þá tilkynnti Trump
að hann hygðist biðja Atlantshafs-
bandalagið um að taka að sér stærra
hlutverk í Mið-Austurlöndum.
Trump vék einnig að kjarnorku-
samkomulaginu sem alþjóðasam-
félagið gerði við Írani árið 2015 og
sagði ljóst að það þjónaði ekki þeim
tilgangi að koma í veg fyrir að Íran
gæti komið sér upp kjarnorkuvopn-
um. „Sú stund er runnin upp að
Bretland, Frakkland, Þýskaland,
Rússland og Kína viðurkenni það,“
sagði Trump og hvatti til þess að þau
ríki myndu rifta samkomulaginu og
vinna með Bandaríkjunum að gerð
nýs samkomulags við Íran, sem gæti
tryggt betur frið og hagsæld.
Árás Írans til heimabrúks
 Íranar létu sjálfir vita af yfirvofandi eldflaugaárás  Ekkert bendir til mann-
tjóns  Heimildir herma að markmiðið hafi verið að valda sem minnstum skaða
AFP
Fréttamannafundur Donald Trump Bandaríkjaforseti sagði að ekkert
mannfall hefði hlotist af eldflaugaárásum Írana í Írak í fyrrinótt.
40 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 2020
Vladimír Pútín Rússlandsforseti og
Recep Tayyip Erdogan, forseti
Tyrklands, sendu frá sér sameig-
inlega yfirlýsingu í gær vegna eld-
flaugaárásar Írana, en Pútín var á
ferð í Istanbúl til að fagna opnun
nýrrar gasleiðslu á milli ríkjanna
tveggja. Segir þar að frekari árás-
ir, sama hver í hlut eigi, muni ekki
stuðla að lausn á hinum flóknu
vandamálum Mið-Austurlanda. Þá
lýstu Pútín og Erdogan yfir vilja
sínum til að draga úr spennu í
heimshlutanum.
Fleiri þjóðarleiðtogar hvöttu til
stillingar í gær, auk þess sem Jens
Stoltenberg, framkvæmdastjóri
Atlantshafsbandalagsins, og Josip
Borrell, utanríkismálastjóri Evr-
ópusambandsins, fordæmdu að-
gerðir Írana.
Hvetja Bandaríkin
og Íran til stillingar
Pútín og Erdogan hittust í gær.
TYRKLAND
Volodymyr Zelenskí, forseti Úkra-
ínu, skipaði í gær starfshóp til að
vinna að rannsókn flugslyss sem
varð í Teheran, höfuðborg Írans,
þar sem Boeing 737-800 vél Ukraine
International Airlines hrapaði
skömmu eftir flugtak í fyrrinótt,
nokkrum klukkutímum eftir eld-
flaugaárásir Írana á herstöðvar
Bandaríkjanna í Írak. Ekki er talið
að slysið tengist þeim aðgerðum.
Rannsókn slyssins er á forræði Ír-
ans, en stjórnvöld þar tilkynntu að
þau hygðust ekki starfa með banda-
rískum flugmálayfirvöldum við
rannsókn málsins, en þau eiga rétt á
því, þar sem framleiðandi vélarinnar
er bandarískur. Hafa Íranar þegar
fundið svarta kassa vélarinnar, en
munu ekki deila upplýsingum úr
honum með Bandaríkjamönnum.
Óttast að spennan
muni aftra rannsókn
ÚKRAÍNA
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Ursula von der Leyen, forseti fram-
kvæmdastjórnar Evrópusambands-
ins, varaði Breta við því í gær að nán-
ast ómögulegt væri að ljúka
viðræðum ESB og Bretlands um við-
skiptasamband ríkjanna fyrir næst-
komandi áramót, en Boris Johnson,
forsætisráðherra Bretlands, hefur
sagt að sá tímafrestur verði ekki
framlengdur.
Von der Leyen sagði í ávarpi sem
hún flutti við LSE-háskólann í
Lundúnum, að viðræðurnar yrðu því
að snúast um hvað ætti að setja í for-
gang til þess að klára áður en tíma-
fresturinn rynni út. Þá myndu við-
ræðurnar verða erfiðar fyrir báða
aðila. Evrópusambandið væri hins
vegar reiðubúið að leggja dag við
nótt til þess að klára eins mikið og
mögulegt væri á þeim tíma sem er til
stefnu.
Von der Leyen fundaði með John-
son í Downingstræti 10 eftir ávarp
sitt og ræddu þar væntanlega út-
göngu Breta sem og komandi við-
ræður. Ítrekaði Johnson á fundi
þeirra að Bretar myndu ekki sækj-
ast eftir frekari fresti til þess að
ljúka viðræðunum.
Segir viðræðurn-
ar verða erfiðar
 Ursula von der
Leyen ræddi við
Boris Johnson
AFP
Brexit Vel fór á með Johnson og
Von der Leyen á fundi þeirra í gær.
Í desember kom fram í Morgun-
blaðinu að Mannréttindadómstóll
Evrópu hefði úrskurðað um mál Oriol
Junqueras, fyrrverandi varaforseta
Katalóníuhéraðs. Hið rétta er að
þarna var um að ræða Evrópudóm-
stólinn, eins og kom réttilega fram í
frétt á mbl.is á sama tíma.
LEIÐRÉTT