Bændablaðið - 08.07.2021, Blaðsíða 7

Bændablaðið | Fimmtudagur 8. júlí 2021 7
LÍF&STARF
É g held lesendum hollt annað veifið að hlýða því sem gamlir kveða. Byrjum því þáttinn á gamalli vísu
eftir Kvæða-Runka. Fullu nafni hét
hann Runólfur Runólfsson, kenndur við
Brattagerði í Nesjum. Vísan mun varla
talin til konungsgersema, en hollráð samt
og sennilega:
Þú ert Katrín þæg og stillt,
það ég færi í letur.
Farðu nú að fá þér pilt
fljótast sem þú getur.
Eftir sr. Einar Friðgeirsson er þessi
staka, gerð til gleðimanns er fór víða með
verkfæri sín:
Í flokki virða fremstur er,
fríður og tign sem haukur,
til veiða eins og valur fer
en verpir eins og gaukur.
Jón Kristjánsson, áður fornsali á Akureyri,
kvað eftir komu Friðjóns Ólafssonar til
hans í Reykjavík:
Friðjón vinur farinn er
furðanlega gáður.
Vodka-lystin virðist mér
vera söm og áður.
Nú er Friðjón farinn heim,
flöskur tómar standa.
Nú er langt í næsta “geim”,
nú þarf ekki að blanda.
Eftir sama Friðjón Ólafsson er næsta vísa,
samt ótengd þeim er að ofan greinir:
Einn á leið hann aldrei beið
eftir heiðum degi,
og hann reið sitt æviskeið
allt á breiðum vegi.
Benedikt Valdimarsson frá Þröm í
Garðsárdal var afburða hagyrðingur síns
tíma, (1920–2003). Af því sem eftir lifir
þáttar má glögglega sjá hve létt honum
var um vísnagerð. Fyrsta vísan er eins og
snýtt út úr fréttum síðustu dægra:
Oft hafa sveinar glaðir gist
gjálífis hjá sprundum.
Þeir hafa líka mikið misst
af mannorðinu stundum.
Og áfram kveður listamaðurinn Benedikt:
Við þig aldrei lífið lék,
leiða fannstu víða.
Fyrir ókyrrð værðin vék,
vonin fyrir kvíða.
Öls við bikar andinn hýr
á sér hiklaust gaman,
augnabliksins ævintýr
endast vikum saman.
Engum dylst að hér kveður ósvikinn
sveitamaður:
Hýrnar yfir byggð og bæ,
bljúgur ríkir friður.
Inn til dala, út með sæ,
ómar bjöllukliður.
Þegar stillast strengjatök
og stormur hljóðna lætur,
leita hvíldar lúin bök
í ljúfum faðmi nætur.
Hugur leitar heimaranns,
hjartans vaknar skylda.
Seytlar inn í sálu manns
sumargleðin milda.
Blærinn strýkur lón og lund,
léttist andardráttur.
Vekur allt af vetrarblund
vorsins dýrð og máttur.
Syngja skaltu sumarlag
á silfurskæra strengi,
svo þú getir dáð í dag
draum, sem varir lengi.
Umsjón:
Árni Geirhjörtur Jónsson
kotabyggð1@gmail.com
277MÆLT AF
MUNNI FRAMNý kennslubók Snorra Sigurðssonar vekur athygli meðal bænda:
Mikil ásókn í bókina Nautgriparækt
– Unnin í sjálfboðavinnu allra höfunda og gefin út í prentuðu og rafrænu formi og sem hljóðbók
Í fyrri viku rann kennslubókin Nautgripa-
rækt út úr prentsmiðju Prentmets Odda
en bókin, sem er gefin út af Snorra
Sigurðssyni, er alls 350 blaðsíður. Er þar
tekið á helstu atriðum sem lúta að naut-
griparækt.
Alls eru 20 kaflar í bókinni og höfundar
efnis eru alls 21. Bókin var unnin í sjálf-
boðavinnu allra höfunda en verkefnið stutt af
Þróunarsjóði nautgriparæktarinnar svo unnt
væri að setja bókina upp og prenta gjafaein-
tök til að senda bæði til Landbúnaðarháskóla
Íslands og á stærstu bókasöfn landsins. Þá var
boðið upp á að kaupa prentuð eintök hennar
og hún auglýst í forsölu.
Prentaða útgáfan rennur út
Mikil ásókn var í prentað eintak bókarinnar,
langmest af kúabændum víðs vegar um
landið, en bókin var einnig keypt af fyrir-
tækjum, dýralæknum og ráðunautum svo
dæmi séu tekin.
Vegna mikillar ásóknar í prentaða útgáfu
bókarinnar var unnt að koma henni út á afar
hagstæðu verði til kaupenda, en bókin hefur
nú að líkindum borist öllum kaupendum.
Í rafrænu formi á naut.is
Þeir sem vilja nálgast bókina, en ekki
nota prentað eintak, er bent á að bókinni
má hlaða niður sem rafrænu eintaki á vef
Landssambands kúabænda, www.naut.is. Þá
verður bókin einnig gefin út sem hljóðbók
hjá Hljóðbókasafni Íslands fyrir komandi
haust og mun því nýtast breiðari hópi not-
enda. Enn fremur verður bókina að finna á
stærstu bókasöfnum landsins eins og áður
segir.
Bændablaðið óskar öllu áhugafólki um
nautgriparækt til hamingju með þessa nýju
bók sem mun vafalítið nýtast vel til kennslu
og endurmenntunar eða sem uppflettirit fyrir
starfandi bændur, ráðunauta, dýralækna og
aðra sem hafa áhuga á nautgriparækt. /HKr.
Mikil eftirspurn hefur verið eftir bókinnni Nautgriparækt sem Snorri Sigurðsson hefur tekið saman.
Sumarið í sveitinni
Bókin Sumarið í sveitinni kom út á vegum
bókaforlagsins Veraldar í byrjun júní. Bókin
hefur spurst vel út og margir skemmtilegir
spurningaleikir hafa fæðst í bílum þegar
þeyst er um sveitir landsins.
Margir kennarar kunna einnig vel að meta
bókina og telja hana henta vel til kennslu. Þar
geta börn fræðst um marga fræga ferfætlinga
og spreytt sig um leið á að svara spurningum
tengdum sveitinni.
Huppa frá Kluftum
Efst í Hrunamannahreppi, eða rétt fyrir ofan
Flúðir, sem margir kannast við, er eyðibýlið
Kluftir. Bærinn er þekktastur fyrir kúna
Huppu sem mjólkaði mjög vel. Út af henni
er svokallað Kluftakyn komið. Kýrin fæddist
árið 1926 og náði fimmtán ára aldri sem
þykir mjög hár aldur fyrir kú. Huppa átti
fjórar dætur sem allar mjólkuðu afbragðs vel
og sjö syni. Huppa var brandhuppótt að lit og
því þrílit. Mjólkin þótti hér áður fyrr best úr
þrílitum kúm, rauðum, svörtum og hvítum.
Sumir töldu að slík mjólk gæti læknað fólk
af margs konar sjúkdómum.
Bændur í Hrunamannahreppi, sem kallast
Hrunamenn, voru sannfærðir um að Huppa
væri komin af huldukúm. Öll höfum við
heyrt um huldufólk en færri hafa kannski
heyrt um huldudýr. Um aldamótin 1900 var
farið með langalangömmu Huppu á annan
bæ í sveitinni til að hitta naut. Á leiðinni
versnaði veðrið, fór að snjóa og vindurinn
jókst mikið. Bóndinn varð því að leita skjóls
undir kletti. Á þessum árum voru engir bílar í
sveitum og fólk fór allra sinna ferða gangandi
eða á hestum. Sagan segir að undir klettinum
hafi kýrin hitt huldunaut og níu mánuðum
seinna bar hún tveimur kálfum, nauti og
kvígu. Almennt er talið að tvíburasystkini
geti ekki átt afkvæmi en svo var þó ekki
í þetta sinn og kýrin eignaðist síðar kvígu
sem fékk nafnið Murta. Hún var langamma
Huppu en hér til hliðar er mynd af Huppu.
Spurningar um kýr
1. Hvað hafa kýr oftast marga spena?
2. Eru íslenskar kýr stærri eða minni en
kýr í öðrum löndum?
3. Hver er meðgöngutími kúa? A) 3
mánuðir B) 6 mánuðir eða C) 9
mánuðir
4. Hvaða tveir kúalitir eru algengastir
hér á landi?
5. Hvað kallast kýr með horn?
6. Hvað kallast svæðið í fjósinu þar sem
kýrnar míga og skíta?
7. Bændur gefa kúnum hey. Hvers konar
fóður fá þær til viðbótar svo þær mjólki
betur?
8. Kúamykja er geymd í sérstöku húsi yfir
veturinn og borin á túnin á vorin. Hvað
heitir húsið þar sem mykjan er geymd?
9. Hvaða starf vinnur kúarektor á
íslenskum kúabúum?
10. Ostur er iðulega búinn til úr kúamjólk.
Hvað þarf marga lítra af mjólk til að
búa til eitt kíló af osti? A) 2 lítra B) 5
lítra eða C) 10 lítra
11. Hvar á landinu eru flestar kýr?
Margar fleiri spurningar má finna í bókinni
og margs konar fróðleik sem öll fjölskyldan
getur skemmt sér yfir.
Spurt er
1. Hvað kallast afkvæmi kindar?
2. Hvað litur er algengastur meðal
íslenskra kinda?
3. Hver er meðalmeðgöngutími kinda?
A) 9 mánuðir B) 140 dagar eða C) 120
dagar
4. Hvaða kindur kallast gemlingar?
5. Um hvaða fræga hrút, sem raskaði ró
íbúa í friðsælum dal með alls konar
uppátækjum, voru gerðar vinsælar
teiknimyndir sem meðal annars voru
sýndar í Ríkissjónvarpinu?
6. Hvað kallast tíminn á vorin í sveitinni
þegar lömbin fæðast?
7. Hvað kallast það þegar kindur gefa
frá sér hljóð?
8. Hvað heitir byggingin sem kindurnar
eru í á veturna?
Höfundar bókarinnar Sumarið í sveitinni, Guðjón Ragnar Jónasson og Harpa Rún Kristjánsdóttir.