Bændablaðið - 08.07.2021, Blaðsíða 34

Bændablaðið | Fimmtudagur 8. júlí 202134
LÍF&STARF
Fyrir nokkrum mánuðum síðan
var undirritaður samn ingur
milli atvinnu- og nýsköpun-
arráðuneytis og Sambands
garð yrkju bænda. Samningurinn
byggði á framlagi til loftslagsmála
fyrir árið 2020.
Í framhaldi af þessum samn­
ingi gerðu Landssamtök skógar­
eigenda (LSE) og Samband
garðyrkjubænda (SG) með sér
tímabundinn samstarfssamning þar
sem markmiðið var m.a. að vinna
saman að sviðsmyndagreiningu fyrir
skógarplöntuframleiðslu og skoða
tækifærin við framleiðslu á vottuðum
kolefniseiningum með nýskógrækt.
Skógarplöntuframleiðsla og
skógrækt eru óaðskiljanlegir þættir
og því þótti vel við hæfi að LSE og
SG ynnu saman að þessu verkefni.
LSE og Bændasamtökin hafa
staðið saman að verkefni sem
heitir Kolefnisbrúin og þar hefur
myndast mjög góð þekking á
kolefnisbindingu með nýskógrækt.
Þar hefur því byggst upp þekking á
kolefnisbindingarmálum sem nýttist
vel í þessu verkefni. Fyrsta skrefið
og jafnframt eitt það mikilvægasta
við kolefnisútreikning er að átta
sig á sínu eigin kolefnisspori.
Nokkrar aðferðir eru til við að
reikna út kolefnissporið og lét
t.d. SG útbúa reiknivél fyrir
nokkru, sem getur aðstoðað
garðyrkjubændur við útreikning á
kolefnisspori. Einnig hefur RML
verið að vinna að reiknivél sem
ætti að geta gefið nokkuð góða
mynd af því hvert kolefnisspor er
hjá bændum/landeigendum. Sem
hluti af þessu verkefni, þá var
reiknuð út vænt kolefnisbinding
nokkurra garðyrkjubænda með
nýskógrækt og einnig kannaður
fjárhagslegur fýsileiki þess að
ráðast í kolefnisbindingarverkefni.
Jarðirnar voru víðsvegar um landið
og mjög ólíkar af stærð sem gaf þá
mjög mismunandi niðurstöðu.
Mikilvægi vottunar var áréttað
í yfirlýsingu frá Loftslagsráði sl.
haust, þar sem fólk og fyrirtæki
var minnt á að hafa í huga ábyrga
kolefnisjöfnun. Þetta verkefni
okkar byggði á því að unnið sé
með nýskógrækt og vottaðar
kolefniseiningar. Þetta þýðir að raun
kolefniseiningar verða ekki til, fyrr
en búið er að taka út skóginn, votta
og skrá í grunn (kolefnisgrunn/
loftslagsskrá). Þá er mælt hversu
mikið kolefnisskógurinn hefur
bundið og ekki er hægt að sýsla
með fleiri einingar en einungis þær
sem skógurinn hefur raunverulega
bundið. Gera má ráð fyrir að það
taki nokkur ár að fá fyrstu vottuðu
einingarnar með nýskógrækt
skráðar. Það er því mikilvægt að
koma verkefnum af stað sem fyrst,
þannig að vottaðar einingar geti
komist á markað innan fárra ára,
þar sem þörfin mun mjög líklega
fara vaxandi á komandi árum, m.a.
þar sem fjölmörg fyrirtæki og þjóðir
hafa líst því yfir að þau stefni að
kolefnishlutleysi fyrir árið 2040.
Á meðan á þessu verkefninu LSE
og SG stóð, þá réðst LSE í mjög
metnaðarfulla útgáfu á tímaritinu
sínu Við skógareigendur. Blaðið
hefur komið út einu sinni á ári og
að þessu sinni var blaðið helgað
kolefnisbindingu með skógrækt.
Blaðið er mjög yfirgripsmikið og
hefur að geyma mjög mikinn fróð­
leik um kolefnisbindingu og skóg­
rækt. Fyrir utan að vera fréttablað
skógarbænda var ætlunin að ná
til fleiri lesenda að þessu sinni og
var því sent út á öll lögbýli lands­
ins og gefið út í 7.000 eintökum.
Kolefnisbinding var þar með þaul­
kynnt lesendum og með þekkingu
og fróðleik er vonin sú að aukin
eftirspurn verði á plöntuframleiðslu
og uppgangur verði í skógrækt með
tilkomu þessa nýja tekjumöuleika,
kolefnisbindingar. Einnig hefur
verið útbúið fræðslumyndband um
kolefnisbindingu sem hægt er að
nálgast á heimasíðu LSE
Sviðsmyndagreiningin
Annar hluti þessa verkefnis var að
fara í ítarlega sviðsmyndagreiningu
á skógarplöntuframleiðslu. Í
greiningunni var lagt mat á hversu
áreiðanlegir fjármunir eru í hverjum
lið, bæði til skamms og langs tíma
og einnig er sett plöntuþörf við
hvern lið.
I ­ Miðað við óbreytta stöðu
– gróðursetning um fimm
milljóna plantna á ári og
nánast allt fjármagnað af
ríkinu.
II Markmið Íslands
í kolefnismálum –
Kolefnishlutleysi árið 2040.
III Landeigendur/bændur/
fyrirtæki/félagasamtök/
opinberar stofnanir ráðist
í verkefni sem stuðli að
aukinni kolefnisbindingu.
IV Samdráttur vegna
hagræðingakröfu út af
Covid – Þrjár milljónir
plantna á ári
Samkvæmt samtölum og upplýs ­
ing um frá skógarplöntu framleið­
endum er framleiðslugetan í
efri mörkum eins og staðan er
í dag. Mikilvægt er að aukinn
fyrirsjáanleiki sé í þessari
atvinnugrein, til að hægt sé að
fjárfesta og sjá fram á að fjárfestingin
borgi sig. Samningar til lengri tíma
væru því vænlegir til árangurs.
Búast má við að markaður stækki
með vottaðar kolefniseiningar á
næstu árum með aukinni þekkingu
og vitund á mikilvægi vottunar.
Skógræktarverkefni eru með mikið
forskot þegar kemur að því að
koma vottuðum kolefniseiningum
á markað. Áratuga rannsóknir
eru til hér á landi varðandi
kolefnisbindingu í skógum og
tiltölulega einfalt er að mæla og/
eða áætla kolefnisbindingu trjáa.
Þessi staðreynd og fjölmörg önnur
jákvæð hliðaráhrif skógræktar,
gerir skógrækt og kolefnisbindingu
trjáa eftirsóknarverðan kost hjá
einstaklingum, fyrirtækjum og
fjárfestum.
Það er ekki raunhæft að gíra
skógarplöntuframleiðslu upp í 8
eða 12 milljónir strax á næsta ári.
Það tekur sennilega minnst 3­4 ár
að komast upp í 12 milljónir árlega
plöntuframleiðslu vegna þarfar
á uppbyggingu gróðrarstöðva og
fjármunir koma ekki allir í einu.
Það hentar skógrækt illa að vera
á fjárlögum til eins árs í senn þar
sem skógrækt er „langhlaup“ og því
mikilvægt að skapa fyrirsjáanleika
fyrir greinina með langtímahugsun,
fjárfestingu og stefnu. Með því
móti, væri möguleiki fyrir t.d.
framleiðendur á skógarplöntum
að ráðast í aukna sérhæfingu og
nauðsynlegar fjárfestingar sem yrðu
öllum til góða.
Íslenska ríkið getur haft hvetjandi
áhrif á skógrækt með ýmsum hætti,
sem myndi auka líkurnar á því
að við náum okkar markmiðum
varðandi kolefnishlutleysi árið
2040. Ákveðnar fyrirmyndir
eru til staðar, eins og t.d. sú sem
snýr að niðurfellingu gjalda á
rafmagnsbílum. Hægt væri t.d.
að endurgreiða virðisaukaskatt
af verkefnum sem snúa að
kolefnisbindingu með skógrækt.
Eins er mikilvægt fyrir íslenskt
stjórnvöld að átta sig á því að ef
við ætlum okkur að nýta skógrækt
sem hluta af baráttu okkar við að
ná loftslagsmarkmiðunum, þá er
eins gott að fara að byrja strax að
gróðursetja skóg – skógur er jú ein
náttúrulegasta og árangursríkasta
leiðin til að binda kolefni. Með því
að ráðast í öflugt átak í skógrækt,
sem myndi leiða til mikillar
bindingar ásamt því að auka störf
og skapa auðlind og tækifæri, fyrir
komandi kynslóðir.
Mikil samfélagsumræða er
í gangi um þörfina á auknum
aðgerðum í loftslagsmálum og
bjartsýni ríkir um að efnahagur
þjóðarinnar verði fljótur að rétta úr
sér eftir Covid. Það eru því litlar
ástæður til að ætla að skorið verði
niður til skógræktar á komandi
árum (sviðsmynd IV) eða að
gróðursetning staðni við 5 milljónir
plantna (sviðsmynd I). Niðurstaða
sviðsmyndagreiningarinnar er
því sú að líklegast sé að blanda
af sviðsmyndum II og III eigi sér
stað, þ.e. að ríkið auki við skógrækt
til að mæta skuldbindingum um
kolefnishlutleysi og að einkaaðilar
komi sterkar inn í fjármögnun
skógræktar til að mæta kröfum um
framlag til loftslagsmála. Svartsýn
útgáfa af þessari niðurstöðu er að
skógrækt aukist hægt, komist í
6­7 milljónir plantna árið 2025 og
aukist áfram hægt. Bjartsýn útgáfa
er að skógrækt og plöntuþörf aukist
hraðar, verði komin í 8­10 milljónir
plantna árið 2025 og aukist síðan
áfram eftir það.
Meðan á vinnu við verkefnið
stóð, kom enn betur í ljós
hversu mikilvægt er að góð
sam vinna og samstarf sé milli
skógar plöntuframleiðenda og
skógarbænda. Mikilvægt er að
skógar bændur þekki til framleiðslu­
ferlis skógarplantna (t.d. hversu
lang an tíma tekur að rækta plöntur)
og sameigin legir hagsmunir eru á
mörgum sviðum. Mikilvægt er að
halda þessu samstarfi áfram og sú
stað reynd að bæði LSE og SG verða
hluti af Bændasamtökum Íslands
innan tíðar, þá er kjörið að nýta þann
vettvang til þess að vinna saman
að góðum verkefnum sem þjóna
hagsmunum beggja þessara félaga.
Það er því von okkar sem höfum
unnið að þessu verkefni að það muni
halda áfram í sterkari mynd.
Hafliði Hörður Hafliðason,
verkefnisstjóri hjá
Kolefnisbrúnni
LANDSSAMTÖK SKÓGAREIGENDA
Til í slaginn
– um nýlokið samvinnuverkefni SG og LSE