Bændablaðið - 11.03.2021, Blaðsíða 36

Bændablaðið | Fimmtudagur 11. mars 202136
Gin er brennt vín sem er bragðbætt
með einiberjum. Það á rætur sínar
að rekja til miðalda, úr heimi
grasalyfja og lækninga, og var
lengi selt í apótekum sem lyf og
var notað til lækninga en er í dag
framleitt og selt sem áfengi.
Gin er byggt á eldra brenndu víni
sem nefnist sénever og var fundið
upp í Hollandi. Orðið gin á uppruna
sinn í franska orðinu genièvre
og orðunum jenever á hollensku
og ginepro á ítölsku sem öll þýða
einiber, Juniperus communis.
Gin er oft drukkið með tónik en
einstaka sérvitringar drekka það í
greip eða Sprite og er það stundum
skreytt með límónu eða agúrku.
Saga
Þrátt fyrir að gin sé yfirleitt kennt við
Bretlandseyjar og sagt þaðan vera
komið frá Niðurlöndum sem sérstök
útgáfa að sénever, má með rökum
sýna að drykkurinn sé upphaflega
kominn frá Ítalíu.
Arabar fundu upp listina að eima
áfengi og frá þeim barst þekkingin
til Ítalíu. Benediktusar-munkar í
Salerno-klaustri, sem á sér langa
og merkilega lækningasögu tengda
grasalækningum, eimuðu áfengi að
hætti Araba og notuðu spírann til að
geyma í lækningaplöntur. Sagan segir
að í hlíðum Salerno hafi vaxið mikið
af einiberjarunnum og að munkarnir
hafi snemma farið að nota berin til
lækninga. Auk þess sem Rómverjar
brenndu þurrar einiberjagreinar í
lækningaskyni og til að fæla burt
illa anda.
Framan af þótti spíri, sem hinum
ýmsu plöntum var blandað út í, góður
til lækninga og barst frægð lyfsins
út og norður um Evrópu. Drykkja á
spíra blönduðum með einiberjum til
lækninga jókst mikið á þeim árum
sem svarti dauði gekk í Evrópu.
Trúin á lækningamátt einiberja var
reyndar slík á þeim tíma að fólk bar
sérstakar grímur sem fylltar voru af
einiberjum og andaði í gegnum þau
til að bægja pestinni frá. Eins konar
einiberjagrímur.
Elsta ritaða heimild um sénever eða
jenever er að finna í miðaldahandriti,
eða þess tíma alfræðiriti, frá um 1350,
sem kallast Der Naturen Bloeme og
er eignað hollenska skáldinu Jacob
van Maerlant. Fyrsta uppskriftin að
sénever sem vitað er um á prenti
er frá 1552 og í bók sem kallast
Een Constelijck Distileerboec
eftir hollenska lækninn Philippus
Hermanni.
Heimildir segja að enskir her-
menn sem tóku þátt í áttatíu ára
stríði Niðurlendinga og Spánverja,
1568 til 1648, hafi drukkið talsvert
af sénna til að auka hugrekki sitt
fyrir orrustur og drykkurinn kallaður
Hollenska hugrekkið í framhaldi af
því. Í kjölfar þess jukust vinsældir
drykksins á Englandi og hann er
nefndur á nafn, genever, árið 1623
í leikriti Philip Massinger sem heitir
Hertoginn af Mila.
Um miðja sautjándu öld hóf
fjöldi hollenskra og flæmskra
brugghúsa að framleiða bygg- og
möltuð kornvín sem voru 6 til 12%
af styrkleika og bragðbætt með
ýmsum kryddum, einiberjum, anís,
kúmeni og kóríander svo einhver
séu nefnd. Drykkirnir voru í fyrstu
einungis seldir í apótekum og ætluð
til lækninga á margs konar kvillum
eins og nýrnasteinum, gikt, bak- og
magaverkjum.
Ginneysla á Bretlandseyjum jókst
talsvert eftir að hollenski prinsinn af
Orange settist á valdastól á Englandi
sem William III eða William af
Orenge árið 1689 í skjóli eiginkonu
sinnar, Mary, dóttur hertogans af
York. Þrátt fyrir að vinsældir William
sem konungs Englendinga hafi verið
takmarkaðar naut hann mikilla
vinsælda í Niðurlöndum. Reyndar
voru vinsældir hans svo miklar að
Hollendingar tóku upp á því að rækta
nánast eingöngu appelsínugular,
orange, gulrætur honum til heiðurs
og þaðan eru komnar gulrætur eins
og við þekkjum þær flest í dag.
Vinsældir gins á Bretlandseyjum
héldu áfram að aukast í lok sautjándu
aldar og á fyrstu áratugum átjándu
aldar. Það sem gekk undir heitinni
gin á þeim tíma var ólíkt því gini
sem við þekkjum í dag og drykkurinn
ólíkur frá einum framleiðanda
til annars og til er lýsing á einum
slíkum sem virðist bragðast eins og
krydduð terpentína. Gin var um tíma
tengt fylgjendum Marteins Lúters
og kallað mótmælendavín vegna
þess að Bretakonungar sem fylgdu
siðbreytingunni helltu því í hermenn
sína sem börðust við kaþólikka á
Írlandi og í Frakklandi.
Stjórnvöld í Bretlandseyjum
gáfu framleiðslu á gini frjálsa
í valdatíð Willians III en lögðu
háa innflutningstolla á koníak
frá Frakklandi til að auka veltu
innanlands.
Lögin gerðu ráð fyrir að hver sem
er gæti hafið framleiðslu á gini með
því einu að setja upp tilkynningu um
það með viku fyrirvara á almennum
stað. Í framhaldinu flæddi á markað
gin sem var bruggað úr annars
flokks byggi sem ekki þótti hæft til
bjórgerðar. Árin milli 1695 og 1735
eru stundum kölluð gin-árin eða
ginæðis-árin. Ástæða þessa var að gin
var ódýrt og neysla þess mikil meðal
fátækari stétta og fjöldi ginhúsa eða
ginbúlla, eins og ginsölustaðir voru
kallaðir, í London er áætlaður um 15
Gin og tónik
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
SAGA MATAR&DRYKKJA
Gin og tónik á eldhúsborðinu.
Gineiming.
Gott tónik inniheldur kínin, sem
er framleitt úr tré sem kallast
kínabörkur (Cinchona mofficinalis).
Í dag er gin ekki bara
rammur drykkur
sem kryddaður er
með einiberjum
og mörgum þykir
nánast ódrekkandi
nema útþynntur
í gosi eða
ávaxtasafa.