Morgunblaðið - 29.07.2021, Síða 28

T
il að beita megi úrræðum sótt-
varnalaga þarf sjúkdómur að geta
valdið farsóttum og ógnað al-
mannaheill. Eftir því sem lengra
líður frá upphafi faraldurs og
þekkingin verður meiri verður að gera ríkari
kröfur til stjórnvalda um að gæta meðalhófs.
Aðgerðir mega hvorki ganga lengra né vara
lengur en tilefni er til. Við verðum stöðugt að
endurmeta aðgerðir, einkum og sér í lagi eftir
vel heppnaðar og víðtækar bólusetningar hér-
lendis. Þegar 90% fullorðinna einstaklinga eru
orðin bólusett þarf að slá nýjan takt í um-
ræðuna, endurmeta aðstæður og leggja grunn
að eðlilegu lífi á ný.
Sóttvarnaaðgerðir hafa hingað til gengið vel,
en þær nýjustu komu eðlilega flatt upp á
marga. Gripið var til tímabundinna aðgerða
vegna mikillar útbreiðslu smita í samfélaginu
án þess að gengið væri lengra en nauðsyn bar til. Eigi að
síður er um íþyngjandi ráðstafanir að ræða. Ráðstafanir
sem við ætlum ekki að búa við til lengri tíma. Aðgerðirnar
gilda til 13. ágúst og var gripið til þeirra vegna óvissu um
alvarleg veikindi bólusettra að mati sóttvarnalæknis. Á
þessum tíma verður aflað upplýsinga um hvernig og hve
mikið bólusettir veikjast. Það er ánægjulegt að sjá að 97%
af þeim sem nú smitast séu nær einkennalausir. Með því
er stærsta áfanganum náð, enda markmiðið ekki að telja
smit til lengri tíma – heldur að koma í veg fyrir útbreidd
alvarleg veikindi og sporna við álagi á heilbrigðiskerfið. Í
aðgerðum gegn faraldrinum verða markmiðin að vera
skýr. Ekki má hringla með marklínuna. Nú þegar árang-
urinn verður metinn af bólusetningum sjáum við vonandi
þær jákvæðu niðurstöður sem stefnt var að. Við höfum
alltaf stefnt að því að bólusetningarnar geri
okkur kleift að færa daglegt líf okkar allra til
eðlilegs horfs með frelsið að leiðarljósi.
Ég vona að stjórnarandstöðunni auðnist
ekki að slíta í sundur þá einingu sem ríkt hefur
meðal landsmanna í baráttunni gegn veirunni.
Talað er um stefnuleysi á sama tíma og virtir
sérfræðingar hrósa ríkisstjórninni fyrir vand-
virkni og hófsemi. Gagnrýnin snýst öðru frem-
ur um að of fljótt hafi verið farið í afléttingar
og í að láta af skimun bólusettra inn í landið. Í
þessu felst viðsnúningur af hálfu stjórnarand-
stöðunnar, enda byggðu ákvarðanirnar á til-
lögu sóttvarnalæknis. Hingað til hafa þessar
sömu raddir lagt mikið upp úr því að fylgja til-
lögum hans í einu og öllu. Sumir leiðtogar
stjórnarandstöðunnar mæla fyrir því að „loka
landinu“, með tilheyrandi stórauknu atvinnu-
leysi og tekjutapi samfélagsins. Minna fer fyr-
ir tillögum um aðrar leiðir til að skapa störf og um leið
gjaldeyris- og skatttekjur til að halda áfram úti okkar öfl-
ugu heilbrigðis-, mennta- og almannatryggingakerfum.
Galopin landamæri eru ekki skammaryrði, heldur eðlileg-
ur hluti þess að búa í frjálsu samfélagi og einn meg-
ingrundvöllur hagsældar í okkar litla og afskekkta landi.
Sömu stjórnmálaleiðtogum finnst ekkert tiltökumál að
settar verði á mjög víðtækar takmarkanir á frelsi almenn-
ings, jafnvel til langrar framtíðar. Upphrópanir af því tagi
lýsa uppgjöf og úrræðaleysi og fá vonandi engan hljóm-
grunn meðal kjósenda í haust. Eins og Kári Stefánsson
lýsti ágætlega á dögunum, þá verðum við að geta haldið
áfram að lifa í þessu landi með góðu móti.
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Með frelsið að leiðarljósi
Höfundur er dómsmálaráðherra.
28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. JÚLÍ 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þegar mikil
alvörumál
eru á ferð-
inni og snerta
fjölmarga í þjóð-
félaginu og jafn-
vel svo, að nánast
enginn er þar
undanþeginn, vekur ekki
furðu þótt í loftinu liggi krafa
um að hvergi sé dregið úr.
En svo rétt sem þetta er og
satt breytir það ekki hinu, að
þegar um slík alvörumál er að
tefla og haldið hafa þjóðum í
allt að því heljargreipum á
annað ár, þá er ekki síður
áfellisefni að halda aðeins að
fólki þeirri hlið sem verst er
og gleyma hinum.
Staðreyndin er sú að ís-
lenska þjóðin hefur fylgt
ákveðnum áskorunum yfir-
valda um að láta bólusetja sig
í tvígang. Það var ekki vegna
þess að á því augnabliki lægju
fyrir óyggjandi vísindalegar
niðurstöður um þau efni. Sú
niðurstaða, sem mikill meiri-
hluti þessarar þjóðar ákvað
að láta sér nægja til að gera
upp sinn hlut, snerist um það
að fyrir lægi að helstu bólu-
efnin í okkar heimshluta
gæfu rökstuddar vonir um að
þau myndu stöðva útbreiðslu
fársins og í þeim fáu tilvikum
sem það næðist ekki að fullu
stæðu líkindi til að þau næðu
að slá mjög á veiruna og getu
hennar til skemmdarverka, í
tilviki þess sem bólusettur
væri. Þótt að nokkru væri
rennt blint í sjó varðandi
hugsanlegar aukaverkanir
benti flest þá þegar til að
hættan á þeim væri innan
marka þegar horft væri til
áhættu á lausbeisluðu fári.
Yfirvöld í sumum ESB-
löndum höfðu orðið sér til
skammar eru þau gerðu raka-
laust sum bóluefni (!) tor-
tryggileg, t.d. gagnvart til-
teknum aldurshópum, og var
með slíkt hringlað allt of
lengi fram og gerði fólki um
allan heim erfiðara fyrir um
ákvarðanir sem voru erfiðar
fyrir. Alls konar skrítnar og
útblásnar fréttir um þessi og
hin „afbrigðin“ voru einnig til
óþurftar og tóku of margir
þeirra sem síst skyldu fljót-
færnislegan þátt í því. Um-
fjöllun sumra þeirra sem al-
menningur er á slíkum tímum
neyddur til að setja traust
sitt á var fjarri því að vera
verjanlegur og lýsti sér í
taumlausri þörf til að ýta
undir skrekk og ótta, sem nóg
var þó af. Gripið var á lofti,
vegna nýjustu frétta af því af-
brigði sem þá var efst á himni
afbrigða, „Delta,“ að fullyrð-
ingar „vísindamanna“ um að
þau bóluefni sem
flestir Íslendingar
höfðu látið
sprauta í sig
„gæfu ekki lengur
92-94% vörn en
hefðu dottið með
„Delta“ niður í 50-
60%! Ekki var þó fyllilega
ljóst hvaðan þessi hroll-
vekjuvísindi voru komin.
Þeir, sem hlýddu á og voru
vanir því að „vísindin“ þyrftu
helst mjög drjúgan tíma,
jafnvel mörg ár, til að vita
slíkt með vissu, undruðust
hversu þau sömu voru orðin
óþægilega góð með sig.
Engin kynning hefur verið
eins galopin af fjölmiðlum og
þær sem snúa að árásum
þessarar kórónuveiru á
mannkynið. Fjölmiðlarnir
voru ekki í neinum vafa um að
þessi misserin væru mikil-
vægustu upplýsingarnar og
þær sem fólkið ætti ríkastan
rétt á þessar. Og best væri og
gagnlegast að þeir sem
byggju yfir mestum fróðleik
og trúverðugleika til að út-
skýra þær sæju um það.
En því verður ekki neitað
að of mikil áhersla hefur nú
síðast verið lögð á að halda
hræðsluáróðrinum gangandi.
Þeir sem fylgjast með fram-
setningu annars staðar frá,
svo sem á Norðurlöndum
(sem eru enn mun lakar bólu-
sett en hér) eða á Bretlandi
sem vel er bólusett, taka
fljótt eftir því að þar eru
áherslurnar býsna ólíkar.
Hér er mest tuggið um
hversu margir hinna bólu-
settu smitist og sagt frá fjöl-
breytilegu talnaverki um
smitmælingar og fjölda í
sóttkví og mörgum hundr-
uðum smitaðra (!) sem sæti
eftirliti neyðarvaktar.
Þessar upplýsingar koma
frá hinum sömu sem hvatt
hafa fólk til bólusetningar og
fengið betri undirtektir en
sjást annars staðar. Er nema
von að mörgum verði illa
brugðið þegar við fyrsta
hanagal Delta-afbrigðins (af
ótölulegum fjölda annarra af-
brigða) eru gæði, áhrif og ör-
yggi bólusetninga hálferuð
eins og það sé sjálfsagt? Í
fyrrnefndum löndum er
áherslan fremur á að nefna að
flestir bólusettra sem smitast
finna lítt eða ekkert fyrir því
og þeir sem veikjast þó gefa
lýsingar sem minna mest á
milda inflúensupest. Þetta
eru nokkur umhugsunarefni.
Binda verður vonir við að þeir
sem hafa gleypt við kröfum
um bólusetningu barna muni
nú í framhaldinu kunna sér
nokkurt hóf.
Það er fróðlegt að
bera saman umræðu
hér og í nálægum
löndum sem búa
við lík kjör}
Veruleikinn kallar á hóf
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Esther Hallsdóttir
esther@mbl.is
Y
fir 600 manns hafa gengið í
Facebook-hópinn Tíða-
hringur bólusettra kvenna
gegn C19. Þar lýsa konur
hugsanlegum aukaverkunum í kjöl-
far bólusetningar við Covid-19.
Rebekka Ósk Sváfnisdóttir er
stofnandi hópsins en hún hefur auk
þess hafið undirskriftasöfnun þar
sem skorað er á landlækni að rann-
saka málið og gefa konunum svör.
Listinn verður afhentur landlækni.
Á blæðingum í 53 daga
Sjálf var Rebekka á blæðingum
í 53 daga í kjölfar bólusetningar.
Hún byrjaði á blæðingum daginn
eftir bólusetninguna og samhliða því
fékk hún mikla verki í móðurlífið,
brjóstaspennu og þreytu. Þrátt fyrir
að blæðingarnar hafi stöðvast fyrir
um þremur dögum glímir hún enn
við mikla túrverki og þreytu.
Aðrar konur í hópnum eru að
ganga í gegnum það sama. „Sumar
eru að upplifa það sama og ég, aðrar
hafa ekki farið á blæðingar í allt að
fimm mánuði. Sumar konur hafa
verið á breytingaskeiði í mörg ár og
ekki farið á blæðingar en eru farnar
aftur á blæðingar núna. Flestar ef
ekki allar eru með brjóstaspennu og
þessar miklu kvalir í móðurlífi,“ seg-
ir Rebekka.
Hún segir konur í hópnum hafa
leitað ráða hjá læknum og hjúkr-
unarfræðingum en enginn geti svar-
að því hvað orsaki þetta né hvort og
þá hvaða áhrif þetta gæti haft.
„Nú teljum við yfir 600 konur á
nokkrum dögum, það brennur á
okkur að vita hvaða langtímaáhrif
gæti þetta haft á okkar æxl-
unarfæri,“ segir Rebekka. „Við höf-
um líka áhyggjur af þeirri umræðu
að nú eigi að bólusetja ungt fólk nið-
ur í tólf ára gamalt, stúlkur með
óþroskuð æxlunarfæri. Hvaða áhrif
hefur þetta á þær?“
Ekki á móti bólusetningum
Hún tekur skýrt fram að hún sé
ekki á móti bólusetningum, enda
fullbólusett sjálf. Þá hafi hún fylgt
öllum sóttvarnareglum og aðrar
konur í hópnum séu á sömu blað-
síðu.
„Það eina sem við viljum er að
vita hvað er að gerast. Verðum við
ófrjóar? Það vitum við ekki. Það
getur enginn svarað þessu. Það eru
mjög margar konur hræddar og vita
ekkert hvert þær eiga að snúa sér.“
Langtímaáhrif ólíkleg
Ásgeir Thoroddsen kven-
sjúkdómalæknir staðfestir að marg-
ar konur hafi lýst þeim einkennum
sem Rebekka vísar til. Hann segir
að raunverulega sé ekki vitað hver
ástæða þessa sé né hvort að þetta
hafi einhver langtímaáhrif, svo sem
á frjósemi. Líklegasta skýringin á
breytingunum á tíðahring kvenna í
kjölfar bólusetningar sé sú að bólu-
setning hafi einfaldlega margþætt
áhrif á líkamann og geti þar með
haft áhrif á tíðahring kvenna.
Einkenni þeirra kvenna sem
hafi leitað til hans hafi verið tíma-
bundin og tíðahringurinn komist aft-
ur í eðlilegt horf eftir einhvern tíma.
„Ég hef svo sem ekki áhyggjur
af þessu til lengri tíma, það er lang-
líklegast að tíðahringurinn jafni sig
hjá flestum konum þegar lengra líð-
ur á,“ segir hann.
Kamilla Sigríður Jósefsdóttir,
staðgengill sóttvarnalæknis, segir
embættið hafa frétt af þessum hugs-
anlegu aukaverkunum. Þá segir hún
að áhugi sé á Norðurlöndunum fyrir
því að skoða þetta betur. Hún gat
ekki svarað því hvort breytingar á
tíðahring í kjölfar bólusetninga
gætu haft áhrif til lengri tíma.
Á blæðingum í 53 daga
í kjölfar bólusetningar
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Áhrif Konur hafa lýst röskun á tíðahring í kjölfar bólusetninga.
Lyfjastofnun hafa borist alls
270 tilkynningar sem varða
röskun á tíðahring í kjölfar
bólusetningar gegn Covid-19.
Tilkynningar snúa að samtals
þrettán einstökum einkennum.
Þar á meðal eru miklar blæð-
ingar, sársaukafullar tíðir vegna
samdráttar í legi, óeðlileg lengd
á milli tíðablæðinga, fyrirtíða-
spenna og skortur eða stöðvun
á tíðablæðingum.
Tekið skal fram að ekki er vit-
að hvort orsakasamhengi sé á
milli bólusetningar og til-
kynntra tilvika.
Í skriflegu svari Lyfjastofn-
unar til Morgunblaðsins segir
að allar tilkynntar aukaverkanir
séu teknar alvarlega og þeim
miðlað áfram í evrópskan
gagnagrunn.
Lyfjastofnun skoði nú hvort
framkvæmanlegt sé að gera
sérstaka rannsókn á tilkynntum
tilfellum á Íslandi um röskun á
tíðahring í tengslum við bólu-
setningu gegn Covid-19.
Alls 270 til-
kynningar
SKOÐA AÐ GERA RANN-
SÓKN Á RÖSKUN TÍÐA