Luxus - 01.12.1984, Qupperneq 76

76 LUXUS
Ö
p
s
M
W
SKYJAGLOPURMV
STEVEN SPŒLBERG
Steven Spielberg.
Nafnið eitt vekur upp ákveðin hughrif. Sjálfsagt hefur þú séð einhverjar, ef ekki flestar, mynda
hans. Það rifjast kannski upp fyrir þér þegar tennur þínar glömruðu og þú stappaðir fótunum
ótt og títt af æsingi þegar Roy Scheider barðist við grimma mannætuhákarlinn í Jaws eða
kannski manstu betur eftir því hve bergnuminn þú varstyfir tæknibrellunum í Close Encounters
of the Third Kind. En vera má að þú minnist einna best þegar þú bæði skelltir upp úr og æptir
af skelfingu yfir ævintýrum Indiana Jones í Raiders of the Lost Ark. Þó er líkíegast að þú
munir helst eftir því hvemig þú lifðir þig inn í sorg og gleði drenghnokkans og litla geimálfsins
í E.T. En auðvitað viðurkennirðu þetta aldrei opinberlega. Þetta er jú bara bíó!
TEXTI: ASGRIMUR SVERRISSON
eir eru fáir leikstjóramir sem
átt hafa svipaðri velgengni að
fagna og Spielberg. Það er
helst að hægt sé að nefna Alfred
Hitchcock og Charlie Chaplin. Og
þrátt fyrir að þessir þrír meistarar
hvíta tjaldsins séu um flest afar
ólíkir þá hafa þeir allir notast við
sömu meginregluna við gerð mynda
sinna: Að halda áhorfandanum hug-
föngnum.
Það talar kannski skýrara máli
um hylli Spielbergs en flest annað
að af tíu mest sóttu myndum kvik-
myndasögunnar hefur hann stjórn-
að fjómm. Við þetta má bæta að
maðurinn hefur aðeins gert sjö bíó-
myndir og sú fyrsta þeirra var frum-
sýnd fyrir aðeins tíu árum . . .
Upphafið
Steven Spielberg fæddist í Cincin-
atti, Ohio í Bandaríkjunum 18. des-
ember 1947. Síðar fluttist fjölskyld-
an til Scottsdale, úthverfi stórborg-
arinnar Phoenix í Arizona og árið
1959 kom þangað leikstjóri nokkur,
Alfred Hitchcock að nafni, til að taka
upp hluta af mynd sinni Psycho.
Steven litli, þá aðeins tólf ára, varð
satt að segja lítið uppnæmur, enda
hafði hann ekki heyrt mannsins get-
ið né séð myndir hans. „Foreldrar
mínir vom hræddir við kvikmyndir,"
segir hann. .Alveg frá því ég man
eftir mér reyndu þau að halda mér
frá kvikmyndahúsunum. Þau
ákváðu sjálf hvort myndimar væm
við mitt hæfi, án tillits til hvernig
kvikmyndaeftirlitið hafði metið þær.
„Þú mátt sjá þessa mynd því hún er
gerð af Walt Disney,“ eða „Þú færð
ekki að sjá þessa mynd því hún er
eftir Vincente Minnelli . . .“ og, ja
þú veist, það gæti hafa verið skugga-
mynd af nakinni konu í henni ..."
Stuttu eftir að Spielberg fæddist
gaf móðir hans manni sínum kvik-
myndatökuvél í afmælisgjöf. Um ára-
bil mátti fjölskyldan horfa upp á
heimabíó sem hristist upp og niður,
til hægri og vinstri. Og eitt kvöldið,
þegar Spielberg var búinn að horfa
á hræðilega misheppnaða tilraun
föður síns til að festa Grand Canyon
á filmu, valt upp úr honum: „Vá, þú
heldur myndavélinni alls ekki nógu
stöðugri . . . þetta gengur alls ekki!"
Og þar kom að því að faðirinn lét
myndavélina í hendur sonar síns og
sagði: „Þú verður myndatökumaður
fjölskyldunnar, hér eftir sérð þú um
þetta."
Og þannig hófst þetta allt.
Fyrstu myndirnar
Um tólf ára aldur höfðu kvikmynd-
imar tekið hug Spielbergs allan og
hann var tólf ára þegar hann gerði
sína fyrstu kvikmynd, 4ra mínútna
vestra á 8mm filmu. Nokkrir skóla-
félagar hans léku kúreka og hann
notaði kaktus sem bakgmnn. Hon-
um tókst að skrapa saman fyrir
filmum með því að tína sítrónur af
tijám nágranna sinna, allt að 30 tré
á dag fyrir 75 cent hvert þeirra.
Á næstu árum uxu myndir hans
að umfangi. Hann einbeitti sér um
tíma að stríðsmyndum um atburði
síðari heimsstyrjaldarinnar og fann
upp ótrúlegustu brögð og brellur til
að láta allt líta sem eðlilegast út. í
eitt skiptið hafði hann fengið um
þrjátíu skólafélaga sína til að leika
þýska hermenn en vandamálið var
að hann hafði aðeins komið höndum
yfir tvo hermannahjálma. Því greip
hann til þess ráðs að mynda nokkurs
konar keðju, þannig að þegar þeir
fyrstu voru komnir framhjá mynda-
vélinni hlupu þeir strax aftur fyrir
og létu næstu menn fá hjálmana.
Þannig tókst að mynda samfellda
röð af hermönnum hlaupa fram í
rauðan dauðann. „Það var skemmti-
legt að klæða þá upp,“ segir Spiel-
berg, „en þrátt fyrir það var erfitt að
halda áhuga þeirra vakandi. Eg gat
aðeins kvikmyndað um helgar. Frá
mánudegi til föstudags var ég í
skólanum og um helgar, þegar þeir
vildu fara eitthvað að skemmta sér,
þurfti ég að fá þá til að koma og
leika. Fyrstu vikumar fannst þeim
mjög gaman. Þeir stóðu sig feykivel!
En brátt kom að því að aðrir hlutir
náðu athygli þeirra. Þeir fóm að eiga
við bíla og elta stelpur. Sumir þeirra
létu hreint ekki sjá sig og ég varð að
fá aðra leikara eða hreinlega skrifa
persónumar út úr handritinu. Það
var stærsta vandamálið.” Spielberg
hlær. „Það er enn stærsta vandamál-
ið . . .“
1964. Spielberg sautján ára. Það
ár gerði hann í raun sína fyrstu
„alvöru" kvikmynd. Þessi mynd var
stökk hans frá fikti við myndavélar
til þess að sýna umtalsverða hæfi-
leika sem kvikmyndagerðarmaður.
Myndina kallaði hann Firelight og
var sagan vísbending um hvert hug-
ur Spielberg lá; upp til stjamanna.
Hún greindi frá mannfólki sem
þurfti að kljást við vemr utan úr
geimnum . . . Ekki gekk átakalaust
að koma myndinni saman. Tökur
virtust ætla að taka heila eilífð, hann
varði hverri einustu helgi í heilt ár
í þær og kostnaður óx mjög frá
upphaflegri áætlun, eða úr 300 doll-
umm í 500 dollara. Það em ófá
sítrónutré!
í dag er aðeins til lítill hluti mynd-
arinnar. Spielberg fór með bestu
kaflana til manns í Los Angeles sem
vann hjá auglýsingafyrirtæki, þegar
hann var að svipast um eftir vinnu
í kvikmyndaborginni nokkmm
ámm síðar. „Þegar ég svo kom viku
síðar til að ræða við manninn var
búið að reka hann! Skrifstofan hans
hafði verið rýmd og nú er þarna
Toyota umboð,“ segir Spielberg og
hristir hausinn. „Þannig að hluti
myndarinnar er enn til en bestu
kaílarnir em týndir."
En áður en þetta gerðist hafði
Firelight orðið upphafið að vel-
gengni mynda Spielbergs í kvik-
myndahúsum. Faðir hans leigði lítið
kvikmyndahús í Scottsdale eitt
kvöld til að sýna myndina. Innkom-
an var 600 dollarar.
Sigurgangan var hafin.
í kvikmyndaborginni
Kvikmyndaborgin Hollywood er
harður heimur og það fékk Spielberg
að kynnast. „Ég ætla nú ekki að fara
að rifja upp þá leiðinlegu sögu,“ segir
Spielberg um fyrstu árin í Holly-
wood. „En þó get ég sagt að ég var
svo ákveðinn í að fá vinnu að ég
hreinlega tjaldaði við dyr fjölda fólks
uns mér tókst að fá einhvem til að
taka eftir mér og myndum mínum.“
Til er skemmtileg saga um hvemig
Spielberg tókst loks að brjótast inn
fyrir múra Hollywood. Hann átti að
hafa klætt sig í virðuleg föt, keypt
sér skjalatösku og gengið þannig
útlítandi framhjá öryggisvörðum
Universal kvikmyndversins, sem
töldu hann bara einn af fjölmörgum
skrifstofumönnum sem þarna
unnu. Síðan hafi hann fundið sér
auða skrifstofu með síma, sett
nafnspjald sitt á dymar og fengið
nafn sitt skráð í innanhússíma-
skrána. Byijað svo að vappa í kring-
um sviðsmyndirnar og sniglast í
klippiherbergjunum þannig að
menn fóm að venjast honum og loks
átti að hafa komið að því að einhveij-
um hefði einhvem veginn dottið í
hug að tími væri kominn til að láta
hann fá eitthvað að gera!
En þetta var nú aðeins ævintýri.
Engu að síður er í þessari sögu
sannleikskom. „Ég komst framhjá
öiyggisvörðunum," byrjar Spielberg
og kímir. „Það var auðvelt þvi ég var
klæddur í jakkaföt og bindi og með
skjalatösku þannig að ég leit út eins
og hver annar sem þama vann. Ég
man eftir Scotty - sem vinnur þarna
enn sem öryggisvörður. Hann sagði
mér síðar að hann hefði haldið að ég
væri sonur forstjórans. Svo fann ég
auða skrifstofu - það var mikið af
auðum skrifstofum á Universal-lóð-
inni á þeim tíma. Og ég flutti einfald-
lega inn! En sorglega hliðin á sög-
unni var að þarna var ég kominn
inn í kvikmyndaheiminn en gat í
engu notið alls þess sem hann hafði
upp á að bjóða. Ég varð jafnvel enn
pirraðri á að horfa á aðra leikstjóra
vinna og geta ekkert gert sjálfur,
ekki fengið neinn til að horfa á
myndirnar mínar eða bara talað við
einhvem í fimm mínútur. Svo sat ég
í skrifstofu með síma en hafði engan
til að hringja í. Ekkert að gera.“ Að
lokum kom að því að hann var orð-
inn svo leiður á að bíða eftir að
síminn hringdi að hann rak sjálfan
sig. Tók hafurtask sitt og gekk út.