Strandapósturinn - 01.06.2010, Side 21

19
þeir fengu eftir að hafa siglt á árabátum fyrir Horn haustið 1615,
verða ekki hér til umfjöllunar. Hitt sem gerðist á Ströndum áður
en til þess kom er hins vegar kveikjan að þeirri rannsókn sem hér
verður sagt frá.1
Í ævikvæði sínu, Fjölmóði, segir Jón einnig frá Spánverja vígunum
og nefnir þar að hvalveiðar við Strandir hafi byrjað árið 1613 eftir
að skip hraktist undan hafís inn á Kaldbaksvík íbúunum til
skelfingar. Ekki getur hræðsla íbúanna talist fullkomlega ótrúleg
á jafn afskekktum stað ef tekið er tillit til staðhæfingar Eggerts
Ólafssonar um að fólkið í Ingólfsfirði hafi orðið skelkað við komu
óvæntra gesta um miðja átjándu öld. Á meðan Trékyllisheiði var
aðalleiðin norður hefur Kaldbaksvík verið afar afskekkt,
ferðalangar nær óþekktir og stórskip ekki algeng á Flóanum. Á
skipinu reyndust vera Baskar frá Spáni sem höfðu ætlað norður í
Íshaf til hvalveiða. Að sögn Jóns var Ólafur Halldórsson prestur á
Stað fenginn til að ræða við gestina því varla hafa margir
Kaldrananeshreppsbúar verið talandi á latínu. Jón ber Ólafi vel
söguna og segir hann hafa ráðlagt hvalföngurunum að flytja sig
inn á Steingrímsfjörð. Er það í góðu samræmi við síðari fullyrðingar
um að þar á firðinum væru hvalir algengari en annars staðar.2
Næstu þrjú sumur fylgdu fleiri skip í kjölfarið og héldu flest til við
Steingrímsfjörð. En hvar við Steingrímsfjörð héldu Baskarnir til
þau þrjú ár sem Jón getur um? Athyglin hlýtur að beinast að
Selströnd því tengsl Jóns við svæðið höfðu alla tíð verið við
suðurströndina, og sjálfsagt hefði hann nefnt hvar Baskarnir
héldu til ef það hefði verið sunnan fjarðar.
Fljótlega beindust sjónir að svæðinu milli Kleifa og Hafnarhólms
á Selströnd. Þegar Ólafur Olavius fór þar um 1775 og var ekki síst
að leita að hafnarstæðum leist honum lítt á víkur við Hafnarhólm
en varð tíðrætt um þær víkur sem taka við þar fyrir innan. Fyrst
varð fyrir honum Spanskavík þar sem hann segir vera gamla búð
af steini sem „hafi heyrt til spönskum hvalföngurum.“ Nafnið og
þessi athugasemd Olaviusar leiddi hugann að víkinni en fátt er
þar sem bendir til mikillar starfsemi. Enn ólíklegra er að víkin
Paradís innan við Reykjanes hafi verið góður staður fyrir landstöð
hvalfangara en þar átti að hafa farist samnefnt spænskt skip.
Olaviusi leist betur á Hveravík, eða Reykjarvík eins og hún hét þá,
sem hugsanlegt hafnarstæði. Þar „sjást enn tóttir fjögurra gamalla