Bjarmi - 01.12.2010, Blaðsíða 6

Gullið stendur fyrir trúna á Krist,
reykelsið vonina og myrran
kærleikann. Allir geta ræktað
trú, von og kærleika, sem
bætir öll samskipti manna.
horni og svífst einskis til að viðhalda og
auka vald sitt og auð.
Það kemur því ekki á óvart að
þegar Heródes heyrir erindi vitring-
anna að hann varð „skelkaður og öll
Jerúsalem með honum" (v. 3). Gríska
orðið xapaGGto (tarassó), þýðir að
vera sleginn út af laginu, óttasleginn,
órólegur, ringlaður, skelfdur og jafn-
vel að missa fótana. Spurning og leit
vitringanna setur sem sé Heródes og
valdakerfið í Jerúsalem í uppnám. Það
stendur frammi fyrir hruni. Vitring-
arnir átta sig ekki strax á hættu spurn-
ingarinnar. Heródes sem slægur og
útsmoginn stjórnandi kann að fela ótta
sinn undir slæðu kurteisi. Hann kallar
saman æðstu presta og fræðimenn í
Jerúsalem til að svara. Um er að ræða
fulltrúa þeirra fjölskyldna sem fylgja
Heródes að málum og fá að launum
æðstu embætti innan stjórnkerfisins,
þar á meðal í musterinu. Samkvæmt
Matteusi kunna þeirtil verka og þekkja
spádóma Gamla testamentisins og
túlkanir á þeim. Kristur, konungur Gyð-
inga, á að fæðast í Betlehem í Júdeu.
Þeir opna Ritninguna og lesa boðskap-
inn, en loka henni svo. Sjáandi sjá þeir
ekki og heyrandi heyra þeir ekki eins og
síðar segir í guðspjallinu (Mt 13.13). Á
meðan nema heiðingjarnir rödd Guðs
í sköpuninni og fylgja stjörnunni. Það
nægir þeim til að halda af stað til að
sýna barninu lotningu. Þeir skriftlærðu
í Jerúsalem hafa Ritninguna og túlka
rétt, en orð hennar ná ekki til þeirra.
Bókin er þeim lokuð.
Vitringarnir grípa orðið og fylgja
því. Rétt áður en þeir halda af stað,
kallar Heródes þá til sín og biður þá um
að segja sér hvar barnið sé að finna,
eftir að þeir hafi sýnt því lotningu.
Hann vilji gera hið sama. Lesandinn
veit hvaða vilji og áætlun býr að baki.
Öll Jerúsalem krefst dauða lausnara
síns eins og síðar er lýst í guðspjall-
inu. Hvernig á að taka svona skjalli og
umgangast slíka ógn, er svarað í text-
anum með eftirfarandi orðum: „Þeir
hlýddu á konung og fóru" (vers 9).
VTTRINGARNIR OG BARNIÐ
Vitringarnir halda burt frá Jerúsalem
og Heródesi. Það er merkilegt að þrátt
fyrir allt veitti hann vitringunum orðið
sem leiddi þá til Jesú. Þannig sannast
enn á ný að það er Guð sem hefur allt í
hendi sér. Það ersama hve rotinn mað-
urinn er — honum tekst ekki að koma
í veg fyrir þá blessun sem Guð hefur
bundið við sköpun sína. Hún er einnig
til staðar í stjórnarfari ríkja veraldar.
Þegar vitringarnir finna friðarhöfð-
ingjann og endurlausnarann falla þeir
fram og veita Jesúbarninu lotningu.
Gríska orðið JtpOGKveco (proskneó)
sem er notað, þýðir að kasta sér flötum
fram á gólfið. í fornöld átti slíkt athæfi
við frammi fyrir konungum, keisurum
og guðum. í Matteusarguðspjalli er
orðið notað í tengslum við játningu
manna á guðdómi Jesú (Mt 8.2; 8.18;
14.33; 15.25; 20.20). Orðið kemurfyrir
við lok guðspjallsins þegar Jesús birtist
lærisveinum sínum upprisinn og þeir
falla fram fyrir honum (Mt 28.9,17).
Þá mælir Jesús orðin sem eru flutt við
hverja skírn: „Allt vald er mér gefið á
himni og jörðu." Sömu orðin eiga við
um barnið í jötunni, það er því ofur-
eðlilegt að vitringarnir gleðjist „harla
mjög" þegar þeir sjá barnið. Vitring-
arnir lúta þeim Guði sem gerðist maður
til að kenna okkur mönnum hvað felst
í því að vera maður. Jesúbarnið lýkur
hér upp fyrir okkur að við erum börn,
elskuð af Guði. í Jesú gengur Guð inn í
daglegt líf mannsins, sem er oft gegn-
umsýrt af hættum sem stafa af blindu
manna. Rót hennar er að leita í því
að við menn greinum ekki að við og
náungi okkar erum börn Guðs.
GJAFIRNAR
Það er ekki hægt að Ijúka þessari
umfjöllun án þess að tala um gjafirnar.
Gull, reykelsi og myrra voru þekkt í
fornöld sem fórnargjafir. Reykelsi og
myrra voru notuð við guðsþjónustur
og höfðu í vitund fólks græðandi og
hjálpræðislegt hlutverk. Innan hefðar-
innar hefur þeim verið eignuð táknræn
merking. Gullið er guðlegur málmur.
Hann vísar til guðdóms Jesú, reyk-
elsið til Guðs og myrran til manndóms
Jesú. Það kemur líka fyrir að reykelsið
sé tengt við hlutverk Jesú sem sanns
æðsta prests. Önnur túlkun er að
tengja gjafirnar við starf Jesú, gullið
merkir verkin, reykelsið fyrirbænina
og myrran fórnardauðann.8 Marteinn
Lúthertengirgjafirnarvið það sem allir
menn, jafnt ríkir sem fátækir, geta fært
Jesú. Gullið stendur fyrir trúna á Krist,
reykelsið vonina og myrran kærleik-
ann. Allir geta ræktað trú, von og kær-
leika, sem bætir öll samskipti manna.9
í þessari vissu halda vitringarnir
heim og láta slóttuga konunga þessa
heims eiga sig og halda sig við þá von
sem þeir fengu áþreifanlega staðfesta
í Jesúbarninu. Með þeim orðum læt ég
þessum vangaveltum mínum lokið.
Gleðileg jól.
TlLVrTNANIR
1 Gúnther Baumbach, „Herodes/Her-
odeshaus", í: TRE IS, Berlin 1993,159-162.
2 Ásmundur Guðmundsson: Soga
ísraels, Reykjavík 1948, 326.
3 Werner Foerster: „Herodes und
seine Nachfolger", í RGG 3. útg., 3.
bindi Tubingen 1989, 266-269.
4 Werner Foerster: „Herodes und
seine Nachfolger", 267.
5 Ulrich Luz: Das Evangelium nach Matt-
haus (Mt 1-7), 1/1, Zúrich 3. útg., 1992,
118. Gerhard Delling, „|tayo(;", í: THWNT,
4. bindi, 2.útg. Köln 1990, 361 [361-363].
6 Ulrich Luz: Das Evangelium nach
Matthaus (Mt 1-7), 114-115.
7 Ulrich Luz: Das Evangelium nach
Matthaus (Mt 1-7), 123.
8 Joachim Gnilka.' Das Matthausevangelium
1. Tei( Vín 1988, 41. Ulrich Luz, Das Evan-
gelium nach Matthaus (Mt 1-7), 121.
9 Góða og ítarlega úttekt Lúthers á þessum
texta er m.a að finna í Kirkjupostillu Lúth-
ers. Walch XI 295-429. (Walch = Luthers
Samliche Schriften XI Band, útgefandi Johann
Georg Walch 2. endurbætt útg., St. Louis
USA 1910, Grol5 Oesingen 1987).
6