Bjarmi - 01.04.2018, Blaðsíða 23

m.a. í kirkjugriðum, að innan kirkjunnar
var bannað að beita vopnavaldi eða draga
fólk út með valdi. Þetta skipti sköpum
fyrir samfélög sem höfðu ekki sterkt eða
virkt ríkisvald og hnefarétturinn mótaði oft
daglegt líf fólks og jafnvel stríðsrekstur. Við
inngang kirkju er því á tíðum að finna altari
helgað Mikael erkiengli. Um hann er ritað í
Opinberunarbókinni að hann hafi í umboði
Krists fellt Satan og hlekkjað (Op 12.7-9).
Mikael eru tileinkaðar margar kirkjur og
á Mikael erkiengill sér einatt fastan stað í
kirkjunni nærri innganginum eða við hann.
Þarerjafnvel aðfinnaaltari tileinkað honum.
Hann verndar menn þannig frá ógnum
myrkursins og hins illa, þannig er að finna
mjög merkilega útleggingu á þessari arfleið
í Hallgrímskirkju þar sem Jesús Kristur
stendur við innganginn á þeim stað sem
Mikael erkiengill er vanalega. Það er sem
þessi staðsetning styttunnar vilji undirstrika
að Kristur sé sá sem sigrar jafnt myrkur
heimsins og það myrkur sem finna má í
hjörtum manna.
Þegar fólk gekk í kirkjuna lá leiðin frá
myrkri til Ijóss. Við austurenda kirkjunnar í
kórrýminu er altarið þar sem komið er fyrir
helstu táknum kristninnar um upprisuna og
það eilífa líf sem trúaðir eiga í Kristi. f sálmi
Lúthers Vor Guð er borg á bjargi traust
(284) er vitnað vel til þessa veruleika.
Fjöldi turnanna hefur sína merkingu,
ein er sú að tveir turnar vísi til himinsins
eða Guðs ríkisins þ.e.a.s. þeir vísa til þess
veruleika sem maðurinn tilheyrir endanlega
og hvernig hann á að móta daglegt líf.
Fjórir turnar aftur á móti eru alla jafnan
tengdir við guðspjallamennina - þeir á
framhlið standa fyrir Matteus og Jóhannes
sem báðir voru lærisveinar Krists, þeir á
austurenda á Lúkas og Markús sem voru
lærisveinar postula.
Margir turnar eru ferstrendir. Ástæða
þess liggur meðal annars í því að frá fornu
fari hefur ferningurinn, við hlið hringsins,
talist fullkomið og/eða heilagt form. Það er
ekki að ófyrirsynju að aldingarðinum í Eden
er lýst sem ferningi. Þaradís er táknmynd
ræktaðs lands og menningar mitt í óreiðu
tilverunnar. Ferningurinn var ímynd fyrir
kosmos í andstæðu við kaos eða reglu í
andstöðu við óreglu. Átthyrningurinn er
settur saman úr tveimur ferningum og vísar
til sama veruleika, en innan kristninnar fær
hann aðra og djúpa trúarlega merkingu.
í Ritningunni segir frá því að forðum voru
þau átta sem fóru í örkina hans Nóa,
talan átta táknar þar heild mannkyns
(1Mós 7.13; 1 Pét 3.20-21), sæluboðin
í Fjallræðunni eru átta (Matt 5.3-10) og
upprisa Jesú er upphaf nýrrar sköpunar og
er því upprisudagurinn oft nefndur áttundi
dagurinn og Jesús var með lærisveinum
sínum í átta daga (Jóh 20.26). Vegna
þessa merkir áttundi dagurinn hjálpræðið
og eilífðina. Síðari áhersluna finnum við líka
í táknheimi stærðfræðinnar um það sem
Skálholtsdómkirkja
er óendanlegt. Það er því ofur eðlilegt að
skírnarfontar séu einatt átthyrndir. Turnar
sem eru átthyrndir vísa því ekki bara upp
í himininn heldur inni í eilífðina.
Ef kirkja hefur fleiri turna en einn er
alla jafnan verið að vitna til kirkjunnar
sem hinnar nýju Jerúsalem sem hefur - í
lýsingum Opinberunarbókarinnar - tólf hlið
ogjafnmargaturna(Op21.9-22.5). Turninn
er vitnisburður um að innan kirkjunnar,
m.a. í hverri bænastund, guðsþjónustu
eða öðrum athöfnum, mætist himinn og
jörð, þar sem kirkjan er ríki Guðs á jörðu
fyrir mátt orðs og sakramentis.
Það er líka mögulegt að sjá í turninum
skírskotun til safnaðarins um að halda
vöku sinni. Það er sem turninn segi: „Réttið
úr yður, hjálpræði ykkar er í nánd.“ Þess
vegna geyma þeir jafnan kirkjuklukkur -
sem jarteikn fagnaðarerindisins - og efst
á turninum er kross sem vísar til inntaks
þess. Honum er komið fyrir á kúlu en hún
getur táknað fullkomleikann og það sem
fagnaðarerindið stendur fyrir, eða heiminn
sem fagnaðarerindið á að hljóma í. Á
honum er ósjaldan komið fyrir veðurhana
sem snýr sér ailtaf upp í vindinn. Hann
kallar söfnuðinn til að halda vöku sinni
og vísar til þeirrar víðsýni sem slíkt krefst.
Hann snýr alltaf upp í vindinn til að boða að
við menn eigum að greina og takast á með
fagnaðarerindinu við þá kenningarvinda
sem í hverri samtíð skella á kirkjunni (1
Rét. 4.11). Hann er auk þess tákn fyrir
upprisuna og umfram allt áminning til
safnaðarins um að halda vöku sinni og
staðfestu. Frásagan um afneitun Péturs
og gal hanans vitnar um það (Matt 26.69-
75). Á þetta allt minnir t.d. veðurhaninn á
Dómkirkjunni í Reykjavík.
Vissulega geta turnar verið byggðir
til að auka hróður og ala á hégómagirnd
þeirra sem þá reisa. Dæmi um slíkan turn
er í Ritningunni - Babelsturninn (1 Mós 11).
Þess vegna er í kirkjuturnum komið fyrir
klukkum og á þaki hans krossi. Það var
ekki að óþörfu að hreyfingar á miðöldum
drógu mjög úr stærð kirkjuturna. Turninn
á að vísa til tengingarinnar milli himins
og jarðar í Kristi. Kristur er staðurinn þar
sem himinn og jörð mætast. Turninn vísar
okkur á hvernig Guð í orði sínu tengir
veruleika himinsins við veruleika okkar
daglega lífs. í hversdagsleikanum mætir
Guð okkur með ríki sitt og lýkur þar upp
fyrir manninum blessunum lífsins. Að það
er kross á kirkjuturnum er tákn um að
við eigum að kannast við þann veruleika
sem við erum hluti af, svo við greinum að
tilvistin öll er endanlega borin uppi af náð
og fyrirgefningu Guðs, en ekki af verkum
okkar og hégóma.
Turninn vitnar þannig um Guð og vill
styrkja trúna í trausti sínu til Guðs. Það er
eins og hann vilji stöðugt boða: Réttið úr
yður, hjálpræði yðar er í nánd.
bjarmi | apríl 2018 | 23