Bændablaðið - 24.03.2022, Blaðsíða 7

Bændablaðið | Fimmtudagur 24. mars 2022 7
LÍF&STARF
Pétur Jónsson, kenndur við
Hallgils staði í Hörgárdal, var lipur
hagyrðingur og eftir hann liggur
talsvert af vísum. Kunnastur var Pétur
þó fyrir vörubílarekstur undir nafninu
„Pétur og Valdimar“, sem starfrækt
var lengi á Akureyri. Fyrsta vísa
Péturs í þessum þætti tengist ferðalagi
Lúðrasveitar Akureyrar til Selfoss. Með í
för var góðvinur Péturs, Ingvi Flosason
rakari. Eftirmál ferðarinnar á Selfoss
urðu þau helst að allir þátttakendur
veiktust herfilega af matareitrun. Ingvi
rakari slapp ekki við eitrunina. Þá orti
Pétur:
Ingvi betur hefði verið heima,
hljómsveitina og sukkið bara dreyma.
Rauðkálið, það reið honum að fullu,
rakarinn fékk pissmígandi drullu.
Pétur giftist ekki um ævina, en lét þó eftir
sig tvö börn. Einhverju sinni var hann að
því spurður hví hann væri ókvæntur. Pétur
ansaði:
Ógiftur ég ennþá má
ævi minni flíka.
Fjarlægðin gerir fjöllin blá
og flestar konur líka.
Vilja sér á toppinn tildra,
að tilveran sé fyrir sig.
Reynast líkt og rottugildra,
ég ræðst ekki í að gifta mig.
Bjarni á Grýtubakka orti svo hranalega
um son sinn Ara:
Ekki er von hann Ari minn
ætíð þarflegt vinni,
af því hann er, auminginn
undan mömmu sinni.
Vilhjálmur Benediktsson á Brandaskarði
orti um sjálfan sig og reiðhest sinn:
Eftir farinn æviveg
æði gleðisnauðan
við höldum báðir, hann og ég,
horaðir út í dauðann.
Um sveitasímann sinn orti Ísleifur
Gíslason:
Oft ég fremdi axarskaft
eða missti af fregnum,
hefði ég ekki hjálparkjaft
hangandi á veggnum.
Ein sú mergjaðasta vísa sem ort hefur verið.
Höfundurinn enda Þórarinn Sveinsson í
Kílakoti:
Hefur sjónlaust hugarfar,
helgar krónum stritið.
Klakahrjónur heimskunnar
hafa skónum slitið.
Þegar Eisenhower millilenti á Keflavíkur­
velli orti Jón M. Pétursson frá Hafnardal:
Ýmsar plágur ennþá henda
okkar smáu þjóð.
Eisenhower er að lenda,
ekki er spáin góð.
Eftir Þorstein Guðmundsson á Skálpa­
stöðum eru næstu fjórar ferskeytlur:
Það geta brugðist þagnarheit
þegar skiljast vegir,
ef þrennir vita, þjóðin veit
það, sem enginn segir.
Drottinn skapti mig til manns
úr mold og leir og ryki.
Var það ekki á ábyrgð hans
að ekki smíðin sviki ?
Ég hef ferðast stað úr stað
og stöðugt fundið betur,
að sumarið getur synjað um það,
sem mig dreymdi í vetur.
Það erfist, sem að ættin gaf
eins og dæmin sanna.
Dúfa kemur ekki af
eggjum hræfuglanna.
Umsjón:
Árni Geirhjörtur Jónsson
kotabyggð1@gmail.com
294MÆLT AF
MUNNI FRAM
Hafliði Halldórsson, verkefnastjóri markaðssviðs BÍ, Vigdís Häsler, framkvæmdastjóri BÍ, Svandís Svavarsdóttir matvælaráðherra og Gunnar
Þorgeirsson, formaður BÍ, við afhjúpum merkisins.
Upprunamerki fyrir íslensk matvæli og blóm:
Íslenskt staðfest
Upprunamerki fyrir íslensk
matvæli og blóm var afhjúpað
14. mars síðastliðinn. Tilgangur
merkisins, Íslenskt staðfest, er
að auka sýnileika og markaðs­
hlutdeild íslenskra afurða,
tengja neytendur betur við
frumframleiðendur og fræða
um kosti íslenskra matvæla og
verslunar.
Bændasamtök Íslands
eiga og reka merkið sem
byggir á áratugareynslu af
notkun sambærilegra merkja
á Norðurlöndunum. Stofnun
merkisins er afrakstur áralangs
samtals hagaðila og opinberra aðila
á innlendum matvörumarkaði.
Upprunamerki fyrir matvæli
og blóm
Gunnar Þorgeirsson sagði í ávarpi
sínu að merkið væri kærkomið og
að með tilkomu þess gætu íslenskir
neytendur treyst því að vara sem
það ber sé íslensk, bæði matvara
og blóm.
„Hugmyndin og sérmerki fyrir
íslenska matvælaframleiðslu hafa
nokkrum sinnum komið upp og
aðdragandinn að merkinu orðinn
talsvert langur. Fyrir íslenska
bændur, matvælaframleiðendur
og Bændasamtökin er helsti kostur
merkisins að með því er sannarlega
íslensk framleiðsla aðgreind frá
innfluttri. Að mínu mati er það
langstærsti kosturinn við merkið,
því núverandi reglugerð um merkingu matvara
er opin í báða enda og nánast gagnslaus. Dæmi
um það er að ef seldur er hreinn vöðvi eða
hreint kjöt þá verður að geta uppruna þess, en
ef sami vöðvi eða kjöt er selt kryddlegið þarf
ekki að geta upprunans.
Þeir sem koma til með að nota merkið þurfa
því að standa klárir á því að um sé að ræða
íslenska framleiðslu og ekkert annað.“
Að sögn Gunnars hafa ýmsir, og þar á
meðal stóru verslunarkeðjurnar, lýst áhuga
á að nota merkið en hann segir einnig að of
snemmt sé að segja til um móttökurnar þó að
hann voni að þær verði sem mestar.
Svar við óskum neytenda
Svandís Svavarsdóttir matvælaráðherra
afhjúpaði merkið við athöfn og sagði meðal
annars að merkið væri unnið í samræmi
við tillögu sem samráðshópur undir
forystu Bændasamtaka Íslands lagði fyrir
atvinnu­ og nýsköpunarráðuneytið 2020
um betri merkingar matvæla og innleiðingu
sameiginlegs merkis fyrir íslenskar matvörur.
„Vinna við gerð merkisins hófst í júní
2021 og núna, eftir níu mánaða meðgöngu,
lítur merkið dagsins ljós.“ – Ráðherra sagði
einnig að:
„Merkið væri svar við ósk neytenda um
að geta á einfaldan hátt staðfest íslenskan
uppruna hráefna og fá upprunamerkingu á
íslenskar afurðir. Vaxandi hluti neytenda vill
geta valið íslenskar vörur og leggja sig fram
um að styðja íslenska framleiðslu og verslun.
Rótgróin íslensk vörumerki geta jafnvel ekki
uppruna íslenskra hráefna, sem rýrir traust
neytenda.
Á sama tíma eru sannast sagna óskýrar
upplýsingar í gangi og dæmi um að vörur
séu sagðar íslenskar á forsendum um
úrvinnslu innanlands, sem dregur úr trausti
neytenda. Einnig eru dæmi um að sannarlega
íslenskar vörur séu í samkeppni við innfluttar
staðgönguvörur, án þess að upprunans
sé getið. Einhverjir framleiðendur gætu
talið að heimilisfang fyrirtækisins dugi, en
markaðsrannsóknir sýna að sú tíð er löngu
liðin. Hið minnsta má fullyrða að grátt svæði
í merkingum rýri neytendavernd og sé líklegt
til að skapa ákveðið vantraust neytenda, sem
er óþarft.
Lagaramminn er skýr, ekki er hægt
að skylda seljendur til að merkja allar
innfluttar vörur, svar við þessu
liggur í að merkja íslenskar vörur
sérstaklega.“
Samstarf við alla virðiskeðjuna
Hafliði Halldórsson, sérfræðingur
hjá Bændasamtökum Íslands, og
Guðrún Vaka Steingrímsdóttir,
yfirlögfræðingur BÍ, hafa stýrt
hönnun merkisins og þeirri
hugmyndafræði og reglum sem
liggja að baki notkun þess.
Hafliði segir að lykilatriði
í gerð merkisins sé að
veita frumframleiðendum,
m a t v æ l a f r a m l e i ð e n d u m ,
verslunum og neytendum þjónustu
til að styrkja sameiginlegan
grundvöll með íslenskar afurðir
og eiga með því farsælt samstarf
við alla virðiskeðjuna.
Að sögn Hafliða má nota merkið
á allar tegundir matvælahráefna,
matvara og plantna sem uppfylla
skilyrði um íslenskan uppruna.
Merkið á því erindi í fjölmarga
matvöruflokka og geta ferskar,
frosnar og þurrvörur verið merktar
upprunamerkinu, auk blóma.
„Við fengum leyfi til að nýta
okkur samanlagða hálfrar aldar
reynslu af slíkum merkjum á
Norðurlöndunum og byggir
merkið því á vel heppnuðum og
sannreyndum fordæmum. Þannig
gátum við sparað dýrmætan
tíma, vinnu og fjármuni við gerð
merkisins, sem er svar við gráu
svæði í evrópskri löggjöf, sem skyldar ekki
í öllum tilfellum seljendur matvöru til að
merkja uppruna hráefna.“
Að sögn Hafliða er notkun merkisins
valkvæð en háð leyfi og skilyrðum sem eru
byggð á staðli og sæti úttektum þriðja aðila eða
vottunarstofu. „Enda er slíkt algjört lykilatriði
í að afla merkisins trausts og fylgis neytenda
sem skilar svo notendum sama trausti. Liður
í því að skapa traust er að á opinni heimasíðu
merkisins birtum við allar reglurnar sem
notendur merkisins gangast undir.“
Sýni sér um úttektir
Vottunarstofan Sýni sér um úttektir hjá þeim
fyrirtækjum sem kjósa að nota merkið. Enginn
má nota merkið nema hafa til þess leyfi sem
sótt er um sérstaklega, gangast undir staðal
merkisins og uppfylla opinberar kröfur til
sinnar starfsemi.
Kostnaður við notkun merkisins byggir á
norskri fyrirmynd og í tveimur skrefum. Í fyrsta
lagi fast árgjald byggt á veltu fyrirtækisins
með allar matvörur og í öðru lagi veltugjaldi
á merktum vörum. Nánari upplýsingar um
merkið má finna á stadfest.is. /VH