Bændablaðið - 24.03.2022, Blaðsíða 34

Bændablaðið | Fimmtudagur 24. mars 202234
Votlendissjóður er í virkri
endurheimt með fjölda
landeigenda um allt land í
samvinnu við Landgræðsluna
sem mælir og metur jarðir
fyrir sjóðinn til endurheimtar
og miðlar þekkingu sinni við
framkvæmd verkefnanna.
Votlendissjóður greiðir
framkvæmdina, leyfisöflun
og allar mælingar
framkvæmdarinnar en fær í
staðinn þær kolefniseiningar
sem var aflað. Samningurinn
gildir í átta ár. Um þetta er
gerður staðlaður samningur milli
landeigenda og sjóðsins.
Landeigandinn fær í staðinn
alla framkvæmdina greidda og
að loknum samningstímanum
fær landeigandinn vottaðar og
staðfestar kolefniseiningar sem
unnar voru eftir ferlum IPCC.
Þær einingar er hægt að nota
í kolefnisjöfnun, rekstur eða
áframhaldandi sölu eininganna
en þá er það landeigandinn sem
selur einingarnar. Forsenda sölu
slíkra eininga er að þær hafi verið
mældar, metnar og mótaðar í
ferlum sem þessum.
Votlendissjóður er
sjálfseignarstofnun
Mikilvægt er að halda því
til haga að Votlendissjóður
er sjálfseignastofnun sem er
fjármögnuð af einstaklingum,
fyrirtækjum og sveitarfélögum
með ríka samfélagsábyrgð.
Votlendissjóðurinn hefur engar
fyrirfram gefnar heimildir til
neinna framkvæmda; hvorki
í landi einkaaðila eða hins
opinberra. Fyrir framkvæmdum
þarf að liggja skýrt leyfi og ríkur
vilji viðkomandi landeigenda og
sveitarfélags.
Hægt er að kynna sér
gagnsemi endurheimtar
votlendis á votlendi.is
Votlendis-
sjóður
greiðir
en fær í
staðinn
kolefnis-
einingar til
átta ára
Íslensk votlendi eru
mikilvæg fyrir vaðfugla
á norðurhveli jarðar
Votlendi hafa mikið
og margvísleg gildi.
Umhverfisstofnun hefur raðað
votlendi upp í þrjá meginflokka
sem hafa vatnsfræðileg-,
næringarefnafræðileg- og
vistfræðileg gildi. Þannig
geymir votlendi stærstan hluta
kolefnisforða jarðarinnar.
Votlendin eru mikilvæg búsvæði
plantna, fugla, fiska og smádýra,
bæta vatnsbúskap jarðar og geta
jafnað vatnsrennsli og þannig
minnkað hættu á flóðum,
sveiflum í vatnsrennsli og
jarðvegsrofi.
Veruleg miðlun er frá votlendi
í árnar sem bætir lífsskilyrði í
þeim. Þetta skiptir sérstaklega
máli á þurrkatímum, líkt og hér
var sumarið 2019. Í miklum
rigningum taka votlendissvæði
til sín vatn, en miðla vatni frá sér
í þurrkatíð. Á þann hátt viðhalda
votlendissvæði jöfnu rennsli í
lækjum og ám, en jafnt rennsli
straumvatna er mikilvægt fyrir
þær lífverur sem þar búa, s.s.
laxfiska.
Hagsmunir eigenda og
leigjenda veiðiréttar
Þetta eru þættir sem eigendur
og leigjendur veiðiréttar ættu að
taka til skoðunar og velta fyrir
sér hvort tækifæri er til þess að
efla vatnsgæði sinna eigna með
endurheimt á vatnasvæðunum.
Bæði leigutakar og leigusalar
veiðiréttar ættu að veita þessu
sérstaka athygli því endurheimt
votlendis á svæðum þeirra getur
skipt miklu máli þegar kemur að
fiskgengd og veiði. Þegar fréttir
berast af meiri veiði – aukast
tekjur landeigenda.
Votlendi
getur minnkað
hættu á
flóðum og
sveiflum í
vatnsrennsli
Dýralíf
Smádýralíf er fjölskrúðugt í
mýrum og tjörnum. Í tjörnum
og lækjum finnast fiskar svo sem
hornsíli, silungar og áll sem er á
válista. Votlendi ýmiskonar eru
mikilvæg búsvæði fugla og yfir
90% íslenskra fugla utan sjófugla
byggja afkomu sína að einhverju
leyti á þeim. Íslensk votlendi eru
einkar mikilvæg fyrir vaðfugla á
norðurhveli jarðar og er þéttleiki
þeirra oft mun hærri hérlendis en
í nágrannalöndum okkar.
Gróður
Það sem einkennir gróðurfar
íslenskra mýra er mikil gróska,
þekja æðplantna er mikil og þekja
barnamosa lítil þó að oft sé mikið
um aðra mosa í sverði. Mýrarnar
eru mikilvæg búsvæði sjaldgæfra
plöntutegunda og tegunda sem
njóta verndar.
Algengar tegundir eru ýmsar
starir (Carex spp.), elftingar
(Equisetum spp.) klófífa og
smárunnar.
Jarðvegur
Jarðvegur mýra er afar ríkur af
lífrænu efni vegna þess að þar
eru aðstæður ekki hliðhollar
rotverum og það lífræna efni sem
fellur til ár hvert brotnar ekki
niður nema að hluta til en safnast
þess í stað upp. Vegna eldvirkni
og jarðvegsrofs hér á landi, berst
töluvert af steinefnum í jarðveg
mýranna og því er jarðvegurinn
næringarefnaríkur og sýrustig er
tiltölulega hátt miðað við önnur
lönd. Kolefni jarðvegs er oft lægra
en 25 % í efri lögum en hærra
í þeim sem neðar liggja. Þó að
hlutfall kolefnis sé tiltölulega
lágt miðað við mýrar heimsins
er magn kolefnis hátt á Íslandi
þar sem steinefnin eru alla jafna
viðbót við lífræna efnið en koma
ekki í stað þess.
Í byrjun síðastliðins haust fór
hópur Íslendinga til Skotlands
á vegum ELP (Endangered
Landscape Programme)
sjóðsins, sem er í eigu sænskrar
auðmannsfjölskyldu. Sjóðurinn
hefur veitt mjög háa styrki
til endurheimtarverkefna, til
vistheimtar, landslagsverndunar
og fleiri verkefna á því sviði.
Ferðin var hugsuð sem hluti
af undirbúningsvinnu fyrir
endurheimtarverkefni í
Hvalfirði. Umrætt verkefni er
unnið í samstarfi Fuglaverndar
og Votlendissjóðs með aðkomu
RSBP (The Royal Society of
Bird Protection), sem eru
ein stærstu umhverfissamtök
heims.
Á síðustu öldum hafa
votlendi í Skotlandi átt
undir högg að sækja vegna
landbúnaðar og skógræktar.
Mýrarjarðvegi var víða flett
ofan af láglendissvæðum til
akuryrkju og iðnaðar. Mórinn
var notaður til eldiviðar og
stundum einfaldlega fleytt niður
árnar. Skotar eru hins vegar
komnir langt á undan okkur í
endurheimt votlendis og glataðra
vistkerfa.
Vélakostur Skotanna var
meiri en Íslendingarnir áttu
að venjast. Á svæði nokkru í
hálöndunum var t.d. verið að
vinna að endurheimt votlendis
með afkastamikilli gröfu. Á
bómu gröfunnar sem vann að
þessu verkefni var skófla til
að moka aðliggjandi jarðvegi í
skurðinn og hún gat einnig tætt
torfurnar og blásið þeim á rétta
staði og einnig tætt sinubagga
yfir sárið til að flýta fyrir
sjálfgræðslu þess.
Á hverju hausti er sina
slegin á völdum svæðum á
hálendi Skotlands og sett í
stórsekki. Sinan er einnig
notuð og má nefna að hún er
látin græða upp jarðvegssár í
svörtum mýrarjarðvegi og til
að stöðva rofið sem þar er á
áveðurshjöllum og vatnsrofi.
Það var eftirtektarvert hve
landeigandinn leggur mikla
áherslu á alhliða og fjölbreytta
endurheimt – ekki bara votlendis
heldur líka alhliða vistheimt,
fuglavernd, endurheimt byggða,
þorpa og bæja.
Þá var eftirtektarvert
að skoska skógræktin tekur
virkan þátt í endurheimt
vistkerfa með því að höggva
niður stafafuruskóga og planta
innlendum tegundum í staðinn
og gildir þá einu hvort stafafuran
er fullvaxin eður ei.
Hópurinn heimsótti
verndarsvæðið í Abernethy en
þar var gestastofan í verðmætu
votlendi og umlukt gömlum
skógi. Á þessu svæði var
mikið langt upp úr aðgengi
og fræðslu fyrir almenning.
Fræðslan var bæði á formi skilta
við göngustíga og leiðsögn
starfsmanna verkefnisins um
svæðið. Sama áhersla var lögð á
fræðslu á 10.000 ha svæði sem er
flæðiengi Spey árinnar. Svæðið er
af mörgum talið eitt verðmætasta
votlendi í Evrópu.
Skotar leggja mikla
áherslu á fræðslu og
aðgengi almennings
að votlendissvæðum
4 - Votlendi
Endurheimt votlendis er
viðurkennd aðferð hjá
Loftslagsráði sameinuðu
þjóðanna (IPCC) í baráttunni við
loftslagsbreytingarnar. Alþjóðleg
viðmið um losun hvers hektara
sem IPCC hefur gefið út eru
19.5 tonn. Mælingar hér á landi
gefa til kynna að meðaltalið sé
nokkuð svipað og þegar kemur
að losun íslenskra mýra. Þetta
þýðir að árlega losar hver hektari
í framræstu mýrlendi 19.5 tonn
af koldíoxíð. Árið 2019 stöðvaði
Votlendissjóður losun 1.404 tonna
af koldíoxíði en uppreiknað til
3 ára eru það 4.212 tonn. Árið
2020 stöðvaði sjóðurinn losun
2.636 tonna en uppreiknað til 2
ára eru það 5.265 tonn. Samtals til
dagsins í dag eru þetta 9.477 tonn
sem samsvara losun 4.738 nýrra
fólksbíla á sama tíma.
Stöðvaði
losun 5000
fólksbíla!
Votlendi eru mögnuð
vistkerfi sem í góðu ástandi
gegna mörgum mikilvægum
hlutverkum. Þau geyma
gífurlegan forða kolefnis sem
losnar út í andrúmsloftið við
framræslu. Votlendi eru búsvæði
ýmissa lífvera sem sumar eiga
nú undir högg að sækja auk
þess sem votlendi gegna stóru
hlutverki við miðlun og geymslu
vatns og næringarefna. Þess
vegna er mikilvægt að hlúa að
votlendi landsins, vernda þau og
laga það sem búið er að raska.
Votlendi
geyma
gífurlegan
forða
kolefnis
www.votlendi.is