Bændablaðið - 24.03.2022, Blaðsíða 46

Bændablaðið | Fimmtudagur 24. mars 202246
LÍFSGÆÐI
Ég er svo lánsöm að þekkja
marga bændur. Einn þeirra segir
gjarnan, þegar skemmuhurðin
hefur fokið upp og horfið út í
móa eða stóra vélin bilar, vara­
hluturinn er ekki til í landinu og
kostar formúu; lífið, það bara
gefur og gefur, bara gefur! Víst
er að lífið gefur alls konar, bæði
snúin verkefni, gleði og sorg,
storma og stillur. Við erum ekki
litin upp úr Covid­ástandinu
þegar skellur á stríð og ein lægðin
varla gengin yfir þegar sú næsta
skellur á með látum.
Sem betur fer náum við nú samt
flest að eygja fegurð, gleði og sæld
í ótal mörgu í okkar daglega lífi,
svona flesta daga, annars væri nú
ekki vel komið fyrir kerlu og karli.
Einmitt, kerlu og karli, þó búseta sé
alls konar og samkvæmt Hagstofu
Íslands séu um þrjú af hverjum
tíu heimilum á landinu heimili
einstaklinga, búa víðast hjón, pör
eða sambýlisfólk. Í þessum pistli
ætla ég að fjalla um samskipti
á milli fólks í rómantískum
ástarsamböndum. Um mikilvægi
þess að sinna, hlúa að, fóðra og bera
á sambandið sem þú ert í með maka
þínum. Allir bændur vita að þeir
gripir gefa ansi lítið af sér sem eru
vanfóðraðir og að það sprettur lítið
á túni sem er illa kalið. Hvernig er
þessu háttað á milli þín og makans?
Einstaklinganna tveggja sem völdu
á einhverjum tímapunkti hvor
annan og eru að glíma við hinar alls
konar gjafir lífsins saman? Er allt í
blóma og gleði eða er lítil spretta,
kalblettir, fjandans njóli og alls
konar óáran í samskiptunum ykkar?
Fyrir fólk sem býr saman og
jafnvel vinnur saman alla daga,
rekur saman, ekki bara heimili,
heldur líka fyrirtæki, búið sjálft,
er öflugt, jákvætt og vandað
samband gífurlega mikilvæg stoð
lífsgæða.
Að mínu mati enn mikilvægari
en í samböndum fólks í þéttbýli sem
vinnur hvort á sínum vinnustaðnum
daginn langan og rekur ekki saman
fyrirtæki. Þar er einfaldlega minna
undir, minni tími af lífsins dögum
sem er samvera, færri ákvarðanir
sem taka þarf saman og innkoma
heimilisins ekki háð sameiginlegum
rekstri. Sameiginlegt verkefni
hjóna, eða sambýlisfólks sem er
með fjölskyldu og býr á sveitabæ
og er þar saman með rekstur er
sannarlega viðamikið og krefjandi
en líka heillandi, gefandi og
mikið ævintýri. Sagt er að flestar
litlar stelpur dreymi um að vera
drottningar eða prinsessur í bleikum
kjól, aldrei átti ég þann draum
enda hestastelpa í gúmmískóm á
æskuárum. Ég hef verið svo lánsöm
að sinna fjölmörgum störfum
gegnum tíðina og búa í sveit, bæ
og borg en það var þegar ég var
kúabóndi og gekk út á hlaðið eftir
morgunverkin sem ég upplifði að
ég væri sannarlega dottning í ríki
mínu þó enginn væri bleiki kjóllinn.
Svo trúið mér, ég veit hve ævintýrið
getur verið einstakt, dásamlegt og
tilkomumikið í sveitum landsins.
Einmitt þess vegna er svo
mikilvægt að ná að rækta sam­
bandið sitt, við ástina sína. Svo
það haldi og sé ekki bara svona
lala, heldur jákvætt, styðjandi og
skemmtilegt!
Meðal frægustu sambands­
ráðgjafa heims eru hjónin John
og Julie Gottmann. Þau eru m.a.
fræg fyrir að geta séð, með því að
horfa á hjón í gegnum gler, hvort
samband þeirra muni endast eða
ekki. Hvernig fara þau að því? Jú,
það er hegðunin sem sést. Bændur
eru sannarlega vanir að fylgjast með
hegðun, sjá ef eitthvað er öðruvísi
en það á að vera hjá kind, nauti,
kú, hesti eða hundi, jafnvel túni.
Beinum nú þessum fránu augum
að sambandinu okkar. Horfumst
rækilega í augu, við okkur sjálf,
sambandið og hvort annað áður
en vorið heilsar með öllum sínum
töfrum og tækifærum. Lítum frá
fréttum af stríði og veiru og á hvort
annað. Það er fátæklegt að hangsa
í sambandi sem er snautt, kalið og
vanfóðrað. Það er engin ástæða til
þess að láta slíkt bara slarka áfram.
Heilbrigð og góð sambönd bæta
líðan fólks og lífsgæði. Hvort sem
þú ert bóndi eða lest þetta sem
dyggur lesandi Bændablaðsins, og
starfar við eitthvað annað, getur þú
nýtt þessa grein sem viðspyrnu til
að leggja í þann leiðangur að bæta
sambandið við ástina þína, núna.
Það felast ómetanleg lífsgæði í
því að vera í blómlegu sambandi
þar sem borið er á samskiptin dag
hvern, hugað að því að ekki skorti
hlýju, athygli, hlustun, nánd og
virðingu. Að kröfuharka, ógn, ótti,
vanvirðing, ljót orð, niðurlæging,
fýlustjórnun, afskiptaleysi, áhuga­
leysi, hunsun og ofbeldi sé fjarri,
ekki í boði, ekki til staðar.
Hér eru nokkur ráð úr
pokahorni sálfræðingsins:
• Snúið ykkur að hvort öðru en
ekki frá. Bókstaflega. Snúið
líkamanum að maka ykkar og
náið sambandi, bjóðið upp á
tilfinningatengingu, nærið
aðlöðun. Gerið það að vana
ykkar á hverjum degi. Til
dæmis með því að horfast í
augu og bjóða góðan dag.
Leggja hönd á öxl, um mitti,
taka hvort utan um annað
þegar þið komið inn eftir
verk. Komið hvort til annars
þegar annað ykkar kemur inn,
ekki labba framhjá! Þið eruð
lifandi verur með kærleik í
hjarta, ekki stóll eða steinn,
náið sambandi!
• Skemmið ekki. Enginn bóndi
skemmir túnið sitt reglulega.
Persónuleg meiðandi,
niðurlægjandi ljót orð
skemma. Líka að tala niður
til, gera lítið úr, horfa fram hjá
styrkleikum makans og jórtra
á veikleikunum. Enginn getur
allt en mundu eftir því sem þú
dáir og þykir til koma í fari
makans og hrósaðu! Hrós er
fræ. Af fræi sprettur.
• Gerir þú þig að fórnarlambi
til að slá vopnin úr höndum
makans og snúa vandanum
þér í hag? Er það sanngjarnt?
Beitir þú þagnarmúr til að
frysta makann úti, fýlustjórnun
er ofbeldi. Þú getur þurft að
biðja um pásu, fá að fjarlægja
þig til að ná áttum og jafna þig.
Það er snjallt, en svo kemur þú
aftur og ræðir málið eins og
fullorðinn maður af virðingu í
stað þess að þegja samanbitinn
tímunum saman, eða er það
ekki?
• Ekki útkljá erfið mál að
kvöldi eða nóttu. Heilinn
er einfaldlega ekki tilbúinn
til þess. Ef þið eruð ósátt að
kvöldi, viðurkennið það hvort
fyrir öðru og ákveðið að ræða
það síðar.
• Það er snjallt að halda vikulega
fundi, veljið ykkar dag. Ekki
bara fund um reksturinn
heldur líka, horfast í augu
og spyrja sjálfan sig og hvort
annað, hvernig gengur á milli
okkar? Hvernig hefur gengið
þessa vikuna? Í hvað stefnir
í næstu viku? Hvað er gott og
þakkarvert og hvað þarf að
laga?
• Ákveðið að sýna ykkur
og sambandinu ykkar þá
virðingu, hvernig sem
stendur á verkum, að fara úr
vinnufötunum og af bæ til
upplyftingar og tilbreytingar
saman, að lágmarki einu sinni
í viku. Til dæmis eftir verkin
á laugardegi eða sunnudegi
og fram að kvöldverkum.
Alveg sama hvort það er
eitthvert sérstakt erindi eða
ekki. Farið í afbæjarföt og
farið saman og sjáið, upplifið,
gerið eitthvað annað. Bíltúr,
skoðunarferð, heimsókn,
gönguferð utan jarðarinnar,
veitingastaður, kaffihús eða
sundlaug. Þið þurfið á því að
halda að sjá hvort annað utan
vinnustaðarins í öðru hlutverki
en vinnugallanum. Ná ykkur
í „ferskt fóður“ fyrir nýtt
spjall og pælingar og skapið
minningar.
• Viðhaldið líkamlegri nánd,
hlýju og ástúð. Ekki leyfa
ykkur að sitja hvort í sínum
stólnum allt kvöldið, fara í
rúmið hvort á sínum tímanum
og snertast ekki, jafnvel vikum
saman. Þið eruð í rómantísku
sambandi. Líkamleg nánd
er heilsusamleg fyrir fólk,
dregur úr streitu og vanlíðan
og eykur sæld. Haldist í
hendur, takið hvort utan um
annað, kúrið saman í sófa eða
rúmi, reglulega, það er bæði
heilsusamlegt og gott.
Kristín Linda Jónsdóttir,
sálfræðingur hjá Huglind
Er sambandið þitt vel fóðrað
eða er kal í sambandinu?
Kristín Linda Jónsdóttir.
Að gefnu tilefni vill Matvæla­
stofnun árétta að á næstu
misserum mun EB reglugerð nr.
6/2019 taka gildi innan EFTA­
landanna, sem áréttar bann við
fyrirbyggjandi notkun sýklalyfja
í afurðagefandi dýr.

Skv. 107 gr. gildir eftirfarandi:
Ekki skal beita sýklalyfjum
reglulega eða nota þau til að
bæta fyrir lélega hollustuhætti,
ófullnægjandi dýrahald eða
skeytingarleysi eða til að bæta
fyrir lélega bústjórn.
Ekki skal nota sýklalyf sem
fyrirbyggjandi meðferð (e.
prophylaxis) nema í undan­
tekningartilvikum, til inngjafar
fyrir stök dýr eða takmarkaðan
fjölda dýra þegar hættan á
sýkingu eða smitsjúkdómi er
mjög mikil og líklegt er að
afleiðingarnar yrðu alvarlegar.
Í slíkum tilvik um skal takmarka
notkun bakteríulyfja sem
fyrirbyggjandi meðferð við
inngjöf hjá stökum
dýrum.
Einungis skal nota
sýklalyf til verndar­
meðferðar (e. meta­
phylaxis) þegar hætta
á útbreiðslu sýkingar
eða smitsjúkdóms
innan hóps dýra er
mikil og þegar engir
aðrir viðeigandi kostir
eru fyrir hendi.
Slefsýki í lömbum er
erfiður sjúkdómur sem
meðhöndla þarf með
sýklalyfjum. Alls ekki
á að nota sýklalyf sem
fyrirbyggjandi aðgerð
gegn slefsýki. Þess í stað
ætti að einbeita sér að
aðgerðum sem minnka
líkur á að smit berist í
nýfædd lömb og aðeins
gefa þeim sýklalyf eftir
að sjúkdómsgreining liggur fyrir í
hópnum það vorið. Fyrirbyggjandi
notkun sýkla lyfja felur í sér hættu á
auknu sýklalyfjaónæmi því ofnotkun
og röng notkun á sýklalyfjum eykur
val á ónæmum bakteríum og þ.a.l.
tíðni þeirra. Aðeins næst að
draga úr útbreiddri notkun
lambataflna í nýfædd lömb
hér á landi með sameiginlegu
átaki dýralækna og sauðfjár­
bænda. Stefna ætti að því að
nota sýklalyf sem minnst og
eingöngu þegar nauðsynlegt
er og þegar fyrirbyggjandi
aðgerðir hafa ekki borið
árangur.
Aðrar fyrirbyggjandi
ráðstafanir gegn slefsýki
gætu t.d. verið bólusetning.
Erfiðlega hefur gengið að
nálgast bóluefni sem er
sérframleitt fyrir sauðfé,
en reynsla Norðmanna
bendir til þess að nota megi
bóluefni gegn colisýkingum
sem skráð eru fyrir svín.
Sigurbjörg Ólöf
Bergsdóttir,
sérgreinadýralæknir
nautgripa- og
sauðfjársjúkdóma
...frá heilbrigði til hollustu
Meðhöndlun vegna slefsýki
Slefsýki í lömbum er erfiður sjúkdómur sem meðhöndla þarf með sýklalyfjum. Alls ekki á að nota
sýklalyf sem fyrirbyggjandi aðgerð gegn slefsýki.