Skessuhorn - 15.12.2021, Side 111

MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 2021 111
Hannes Marinó Ellertsson, úti-
bússtjóri Landsbankans á Akra-
nesi, er einn þeirra sem alist hefur
upp við laufabrauðsgerð á aðvent-
unni frá barnæsku. „Þannig var að
móðir mín kynntist laufabrauðs-
bakstri þegar hún fór í Húsmæðra-
skóla Reykjavíkur árið 1966. Eft-
ir það varð laufabrauðsgerð fastur
liður á aðventunni á æskuheimili
mínu í Stykkishólmi, sagði Hann-
es Marinó. Hann er sonur hjón-
anna Ellerts Kristinssonar og Jó-
hönnu Bjarnadóttur sem búsett
eru í Stykkishólmi. „Hjá foreldr-
um mínum var ætíð mikil stemning
í kringum laufabrauðsgerðina. Það
var spiluð jólatónlist og borðað-
ar jólasmákökur á meðan hnoðun,
flatning, útskurður og steiking stóð
yfir. Þá mættu einnig ömmur mín-
ar báðar og voru þær með okkur í
fjölskyldunni, foreldrum mínum og
bræðrum,“ segir Hannes.
„Á uppvaxtarárum mínum var
haldið mjög í hefðir á aðventunni,
auk laufabrauðsbakstursins. Ein
var sú að alltaf fórum við bræð-
ur með föður okkar í heimsókn til
St. Fransiskussystranna í klaustr-
inu og færðum þeim konfektkassa.
Önnur hefð var að fjölskyldan fór
út í Sauraskóg og hjó lítið jólatré
sem ávallt stóð á útidyratröppunum
heima með jólaseríu á. Svo má ekki
gleyma skötuveislunni í hádeginu
á Þorláksmessu heima hjá foreldr-
um mínum. Þetta eru afskaplega
hugljúfar æskuminningar á aðvent-
unni. Ég hef náð að viðhalda hefð-
inni með laufabrauðið hjá minni
fjölskyldu og jólatónlistin hljómar
við laufabrauðsgerðina, þetta eru
góðar samverustundir. Við bökum
alltaf tvær tegundir, sem er annars
vegar sú hefðbundna og svo önnur
með kúmeni. Svo var útskurðurinn
fag út af fyrir sig. Áður voru mest
notaðir hnífar en í seinni tíð komu
auk hnífanna sérstök útskurðarjárn
sem notuð eru með í dag. En það
er ekkert í mínum huga sem jafn-
ast á við þá stemningu og hefð sem
felst í því að búa til laufabrauðið frá
grunni á aðventunni.“
Verkþekkingin kom
með fólki að utan
Í framhaldinu er ekki úr vegi að rýna
aðeins í upphaf þessarar séríslensku
jólahefðar sem laufabrauðsgerðin
er. Hjá mörgum er hún ómissandi
á aðventunni, ef vitnað er í frásögn
Sólveigar Ólafsdóttur sagnfræðings
á vísindavef HÍ. Þar segir hún:
„Laufabrauðsgerð á sér langa
sögu á Íslandi. Ekki er vitað um
uppruna laufabrauðs á Íslandi. Að
öllum líkindum hafi verkþekk-
ingin komið með fólki sem fluttist
til landsins í upphafi búsetu. Það
sem aðgreinir laufabrauð frá öðru
steiktu mjölmeti er kringlótta lagið,
áferðin. Hversu þunnt það er flatt
út, skreytingin og nafngiftin. Þegar
allt þetta kemur saman má fara
að tala um eitthvað „séríslenskt.“
Fyrstu rituðu heimildir um laufa-
brauð eru frá fyrri hluta 18. aldar
og þá var brauðið sagt vera helsta
sælgæti Íslendinga. Við lok 19.
aldar var laufabrauðið og ekki síst
laufabrauðsgerðin orðin að föst-
um þætti í jólahaldi í sveitum bæði
norðanlands og norðaustanlands
og eflaust á fleiri stöðum á landinu
en smitaðist síðan til landsins alls.“
Yngsta barnið setur
jólastjörnuna á
Hannes segir að það sé mikilvægt
við laufabrauðsgerðina að bakstur-
inn sé unninn skipulega. Það þurfi
að halda deiginu heitu oft með því
að leggja álpappír yfir það og þá er
auðveldara að fletja það út og skera
í það áður en það er steikt.
„Það er nú þannig í mínum huga
að nauðsynlegt er að halda í að
viðhalda jólahefðum í aðdraganda
jólanna hvort sem það er frá æsku-
árunum eða með eigin fjölskyldu.
Það gerir jólin hátíðleg. Hjá okk-
ur er ein sú hefð sem við höfum
alltaf haldið, sú að við látum yngsta
barnið setja jólastjörnuna á jóla-
tréð á Þorláksmessukvöld. Okkur
finnst þetta hátíðlegt og jólatréð þá
komið í fullan skrúða og pakkarnir
komnir undir tréð og jólin að ganga
í garð.“
Þegar Hannes er spurður um há-
tíðarmat fjölskyldunnar sagði hann
að þau héldu sig við eigin hefðir á
aðfangadagskvöld. Þá væri humar
í forrétt, hamborgarhryggur og að
endingu heimalagaður ís. Þau hjón-
in, Hannes Marinó og Lára Dóra
kona hans ásamt krökkunum sín-
um þremur, vildu þetta og krakk-
arnir elskuðu hamborgarhrygginn.
Á jóladag er hangikjöt og að sjálf-
sögðu er ómissandi heimagerða
laufabrauðið með. „Um áramótin
erum við meira tilbúin að breyta
til og prófa eitthvað nýtt og hef-
ur kalkúnninn oft verið vinsæll hjá
okkur.“
Soðin ýsa með
tómatsósu
„En það er nú gaman að segja frá því
svona í lokin að þegar ég var krakki
þá neitaði ég að borða allt sem var í
boði af kræsingum jólanna og vildi
ekkert annað en soðinn fisk með
tómatsósu á aðfangadagskvöld. Það
var að sjálfsögðu gert. Hef ég nú
verið minntur á þetta alveg fram á
þennan dag. En ég geri nú ráð fyrir
því að margir kannist við þetta hjá
sjálfum sér eða hjá börnum sínum.
Að lokum vil ég segja; Að leggja sig
fram um að viðhalda hefðum jól-
anna með fjölskyldum sínum er svo
mikilvægt, það nærir jólaandann,
það geta allir gert. Með þeim orð-
um vil ég óska öllum þeim er þetta
lesa gleðilegra jóla,“ segir Hannes
Marinó að endingu.
se
Laufabrauðsgerðin á aðventunni er fastur
liður í undirbúningi jólanna
segir Hannes Marinó Ellertsson sem rifjar upp jólahefðirnar
Útskorið laufabrauð tilbúið í pottinn.
Hannes Marinó og Lára Dóra. Laufabrauðsgerðin er fjölskylduverkefni.
Húsbóndinn að fletja út.
Grétu var boðið áframhaldandi
vinna í borginni. „Þetta var æðisleg
reynsla en samt allt öðruvísi en ég
hafði búist við. Það var mjög erfitt
að lifa í New York og ég var ekki al-
veg tilbúin að standa í því að þurfa
að b erjast bara til að geta lifað. Ég
fór frekar aftur til Kaupmannahafn-
ar að vinna á Milas,“ segir Greta.
Sumarið eftir, árið 2012, ákvað hún
að koma til Íslands og vinna á hót-
eli í Stykkishólmi. Frænka mín var
að vinna hér og mig langaði að
prófa að búa á Íslandi í smá tíma.
Ég hafði ekki gert það frá því ég
var sex ára og langaði að upplifa Ís-
land aðeins meira en maður gerir í
heimsókn. Það sumar kynntist ég
Kára, kærastanum mínum, en hann
er fæddur og uppalinn hér í Stykk-
ishólmi,“ segir Greta. Eftir sumar-
ið varð hún að fara aftur til Dan-
merkur þar sem hún hafði lofað sér
í vinnu. „Við flugum eitthvað fram
og til baka yfir veturinn og svo kom
ég aftur sumarið eftir. Um haustið
byrjaði ég svo í námi í Danmörku
í Jewellery Technology & Business,
eða gullsmíðatækni og viðskipt-
um og þar sem við Kári áttum
von á barni flutti hann til mín um
haustið. Dóttir okkar fæddist svo í
febrúar 2014,“ segir Greta.
Fluttu í Stykkishólm
Í ársbyrjun 2018 kláraði Greta
námið og fluttu þau Kári þá aftur í
Stykkishólm þar sem þau búa enn í
dag. Eins og fyrr segir rekur Greta
gullsmíðaverkstæði en Kári vinn-
ur sjálfstætt sem pípari og vélvirki.
Sonur þeirra fæddist svo í nóvem-
ber 2019. „Það er rosalega gott
að búa í Stykkishólmi, sérstaklega
með lítil börn,“ segir Greta. Að-
spurð segir hún starf gullsmiðar í
litlu samfélagi á Íslandi vera nokk-
uð frábrugðið því að starfa í Kaup-
mannahöfn. „Ég er meira í við-
gerðum og svoleiðis hér en ég var
úti. En svo hefur starf gullsmiða
verið að breytast almennt síðustu
ár. Það er meira um fjöldafram-
leidda skartgripi í dag en áður. Ég
reyni að halda mig við að vera að-
eins öðruvísi og er lítið að fjölda-
framleiða. Mín hönnun er líka
frekar óhefðbundin og ég legg mig
kannski frekar fram við að gera að-
eins öðruvísi skartgripi. Ég er samt
alls ekki að segja að fjöldafram-
leiddir skartgripir séu betri eða
verri en hitt. Þetta er bara öðru-
vísi,“ segir Greta.
En hvað er skemmtilegast við
starfið? „Það er góð spurning. Mér
þykir þetta allt mjög skemmti-
legt en mér þykir alveg sérstak-
lega vænt um að hvað starfið get-
ur verið persónulegt. Skartgripum
fylgja oft miklar tilfinningar og ég
fæ fólk til mín sem deilir með mér
mjög persónulegum sögum og
mér þykir mjög vænt um að vera
treyst fyrir því. Þetta er þá oft fólk
sem þarf að láta breyta eða laga
skartgripi sem það erfði eða eitt-
hvað slíkt. Þannig verkefni held ég
mikið upp á og reyni að gæta þess
að bera alltaf mikla virðingu bæði
fyrir fólkinu og skartgripnum,“
segir Greta.
arg
Hringur sem Greta gerði úr fallegri
perlu.