Læknablaðið - 01.12.2021, Blaðsíða 26

590 L ÆKNABL AÐIÐ 2021/107
Faglegir mannkostir lækna
og vinnuumhverfi
Svanur Sigurbjörnsson1 læknir, MA í heilbrigðissiðfræði
Vilhjálmur Árnason2
doktor í heimspeki
1Læknadeild, 2sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands.
Fyrirspurnum svarar Svanur Sigurbjörnsson, svan@hi.is
Greinin var unnin við sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands.
Inngangur
Framkvæmd var rannsókn vorið 2019 á vegum sagnfræði- og
heimspekideildar Háskóla Íslands í samvinnu við læknadeild
um reynslu og upplifun kandídata og almennra lækna (K-Alm)
og reyndra sérfræðinga (RSér) af klínísku starfi. Kveikjan að
rannsókninni var bresk rannsókn frá Jubilee-rannsóknarsetrinu
við Birmingham-háskóla í Englandi um dygðir og mannkosta-
menntun.1 Notaðar voru sömu spurningar til að fá samanburð
milli lækna úr menningarheimum landanna tveggja en þær eru
byggðar á Eurostat-staðli kannana um gæði vinnustaða á evrópska
efnahagssvæðinu.2
Í læknanámi, á kandídatsárunum og í sérnámi er lagður
grunn ur að fagmennsku lækna. Fagmennskan samanstendur af
þremur meginþáttum: fræðilegri þekkingu, verklegri færni og
samskiptahæfni sem felur í sér siðferðilega, sálræna og félagslega
mannkosti.3 Rannsóknin beindist að siðferðilegum mannkostum
lækna og því hvernig starfsumhverfið hefur áhrif á líðan í starfi
og faglegar væntingar þeirra til starfs síns. Rannsóknir á þessu
sviði benda til að þegar fagfólk geti nýtt mannkosti sína í þágu
starfsins auki það bæði ánægju þess og tilgang.4 Yfirlit 12 rann-
sókna um sálræn áhrif þess óheilnæma vinnuálags sem læknar
búa við víða bendir til að það komi niður á gæðum læknisþjón-
ustunnar. Frekari rannsóknir skorti þó til að staðfesta betur þessi
tengsl.5 Hérlendis leiddi könnun Læknafélags Íslands frá 2018 í
Á G R I P
INNGANGUR
Greint er frá niðurstöðum könnunar um reynslu og upplifun kandídata og
almennra lækna og reyndra sérfræðinga af klínísku starfi á Íslandi. Til
samanburðar var höfð samskonar rannsókn við breskar sjúkrastofnanir
þar sem reyndir sérfræðingar fengu spurningarnar. Rannsóknin beindist
að því hvernig starfsumhverfi lækna hefur áhrif á mannkosti þeirra,
upplifun af stuðningi, vinnuálagi, sjálfræði og tengingu við starfið.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Samtals 89 læknar tóku þátt og svöruðu 15 spurningum. Tíðni svara var
borin saman úr klösum fjögurra efnisflokka.
NIÐURSTÖÐUR
Niðurstöður bentu til markverðs vanda á vinnustöðum lækna hérlendis.
Upplifunin var neðarlega í öðrum fjórðungi (2,1-3,0) matsskala þess að
vinnuumhverfið hamli því að fagleg manngerð þeirra njóti sín. Einnig
vantaði upp á þætti stuðnings. Í samanburði við breska sérfræðinga
var upplifun þeirra sambærileg en þó skárri hvað stuðning varðaði.
Kandídatar og almennir læknar upplifa marktækt meiri streitu,
minni stuðning og sjálfræði í vinnu sinni en reyndu sérfræðingarnir
hérlendis. Í samanburði við bresku rannsóknina var upplifun íslensku
sérfræðilæknanna jákvæðari varðandi sjálfsákvörðun og tilfinningaleg
tengsl við starfið. Rannsókn okkar sýnir í fyrsta sinn samband
vinnuumhverfis og álags á mikilvæga fagtengda mannkosti lækna
hérlendis.
UMRÆÐA
Þessar niðurstöður endurspegla niðurstöður fræðigreina um mikilvægi
þess að læknar geti nýtt mannkosti sína í starfi, því þeir tengist
starfsánægju, langvarandi velfarnaði og tilfinningu fyrir tilgangi
starfsins. Niðurstöðurnar styðja viðhorf í skrifum lækna hérlendis um
óheyrilegt vinnuálag og manneklu. Rannsóknin sýnir upplifun lækna af
því hvar skóinn kreppir í starfi og mikilvægi þess að þjóðfélagið bæti
starfsskilyrðin til að gera þeim kleift að starfa eftir hugsjón sinni.