Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2012, Blaðsíða 12

12 – Sjómannablaðið Víkingur
Þorkell (hákr) mælti: „Hverr er sá inn
mikli ok inn feiknligi, ok ganga fjórir
menn fyrri, fölleitr ok skarpleitr, ógæfu-
samligr og illmannligr?“ Skarphéðinn
mælti: „Ek heiti Skarpheðinn, ok er þér
skuldlaust at velja mér hæðisyrði, sak-
lausum manni. Hefir mik aldri þat hent,
at ek hafa kúgat föðr minn ok barizk við
hann, sem þú gerðir við þinn föður. Hefir
þú ok lítt riðit til alþingis eða starfat í
þingdeildum, ok mun þér kringra (auð-
veldara) at hafa ljósaverk (mjólkurstörf)
at búi þínu at Öxará í fásinninu. Er þér
ok skyldara at stanga ór tönnum þér
razgarnarendann merarinnar, er þú ázt,
áðr þú reitt til þings, ok sá smalamaðr
þinn og undraðisk, hví þú gerðir slíka
fúlmennsku.“
 Því er stundum haldið fram, að ákveðn-
um nöfnum fylgi ógæfa. Um það
verða sjálfsagt alltaf skiptar skoð-
anir. Ekki verður með góðu móti
haldið fram, að gæfa hafi fylgt
Skarphéðni Njálssyni, nema síður
sé. Hann var orðhákur hinn mesti
og margoft olli hann samferða-
mönnum sínum og vinum veru-
legum vandræðum, eins og fram
kemur í framanritaðri lýsingu
Njálu, þegar félagar hans leituðu
sér liðsinnis á alþingi eftir víg
Höskuldar Hvítanesgoða. Árið
1884 var tveim skonnortum, sem
Ísfirðingar létu smíða í Danmörku,
gefið nafnið Skarphéðinn. Bæði
voru þessi skip vönduð að allri gerð
og miklar vonir bundnar við þau. Það
gekk hins vegar ekki eftir. Fyrra skipið
fórst við Shetlandseyjar á leiðinni til
landsins, en hið síðara í stórviðri þrem
árum síðar, sumarmálagarðinum 1887.
Ekki er kunnugt, að nokkru ísfirzku
skipi hafi síðar verið gefið þetta nafn.
Kann það að renna stoðum undir
staðhæfinguna um ógæfu nafna.
 Ásgeirsverzlun á Ísafirði var stofnsett
árið 1852, og stýrði Ásgeir Ásgeirsson
skipherra verzluninni meðan hann lifði,
en hann féll frá árið 1877. Hafði hann þá
rekið verzlun sína og útgerð í aldarfjórð-
ung. Hann efnaðist vel á þessum árum,
en ekki varð verzlunin sérlega stór um
hans daga, ekki miðað við það sem síðar
varð. Hann lagði megináherzlu á útflutn-
ing íslenzkra afurða, hákarlalýsis og salt-
fisks, en verð á þessum afurðum var hátt
og markaðir góðir á þessum árum. Þrátt
fyrir góða afkomu stækkaði Ásgeir skipa-
flota sinn hægt. Hann var að vísu stór-
huga maður, en alla tíð gætinn í fjármál-
um og sýndi ávallt mikla ráðdeildarsemi.
Slík gætni í atvinnurekstri, þrátt fyrir
gott markaðsástand, var algerlega í sam-
ræmi við tíðarandann á öryggisöldinni.
Ásgeir hafði ungur meðtekið trúarjátn-
ingu síns tíma: Safety first. Honum var
meira í mun að eiga traust fyrirtæki, sem
rekið væri fyrir eigið fjármagn. Allur
ágóði, sem fenginn var með áhættu, var
honum á móti skapi. Þrátt fyrir það
auðgaðist hann stöðugt og varð með tím-
anum ríkur maður. Hann fylgdi því meg-
inmarkmiði, að eyða aðeins litlum hluta
teknanna og leggja hitt til hliðar. Árið
1876 átti hann fjögur skip, og varð út-
gerð hans ekki stærri um hans daga.
Sonur hans, Ásgeir G. Ásgeirsson var
fæddur á Ísafirði árið 1856. Hann var
hægri hönd föður síns eftir að hann
veiktist árið 1874, þrátt fyrir ungan ald-
ur. Fyrstu árin eftir lát Ásgeirs skipherra
stýrði Ásgeir Guðmundur verzluninni
í umboði móður sinnar. Var málum
þannig skipað til 1889, en þá gerðu
mæðginin með sér hluta- og sameignar-
félag um rekstur fyrirtækisins. Eftir það
ráku þau fyrirtækið sem sameignarfélag.
Ásgeirsverzlun var rekin samkvæmt
þessum samningi, unz Ásgeir G. Ásgeirs-
son lézt árið 1912.
Tímabilið frá því um 1885 og fram
yfir aldamót var mesta blómaskeið í sögu
Ásgeirsverzlunar. Þá óx útgerð verzlunar-
innar hraðast og fiskverkunin færðist
mjög í aukana. Eftir 1885 fjölgaði skip-
unum ört. Ásgeir G. Ásgeirsson var á
ýmsan hátt annarrar gerðar en faðir hans
og hafði aðrar áherzlur. Hann lagði
mikla áherzlu á að stækka þilskipaflot-
ann eftir að hann tók við stjórn verzl-
unarinnar og eignaðist einnig hlut í
nokkrum skipum, oft með skipstjór-
um þeirra. Sumarið 1893 gerði Ás-
geirsverzlun út 16 þilskip, og mun
floti hennar þá hafa verið í há-
marki. Eru þá talin með þau þil-
skip, sem hagskýrslur töldu Ás-
geir G. Ásgeirsson og Árna
Jónsson, mág hans og verzlunar-
stjóra Ásgeirsverzlunar, eigendur
að.
 Árið 1884 lét Ásgeir smíða tvær
skonnortur í Danmörku, sem
báðar hlutu nafnið Skarphéðinn.
Sú hin fyrri var skráð 21. febrúar
1884, 26,24 rúmlestir að stærð, og
voru eigendur hennar Ásgeir G. Ás-
geirsson að 3/8 hlutum, J.M. Riis, mág-
ur hans, að 3/8 hlutum og Magnús Öss-
urarson, skipstjóri, að 2/8 hlutum.
Magnús Össurarson var ráðinn skip-
stjóri á skipið. Hann var Flateyringur og
hafði stundað sjómennsku frá blautu
barnsbeini. Hann lærði sjómannafræði
á unga aldri hjá mági sínum og fóstra,
Torfa Halldórssyni á Flateyri. Rúmlega
tvítugur hafði hann farið til Danmerkur
og tekið þar skipstjórapróf. Var hann
talinn afar farsæll skipstjórnarmaður og
oftsinnis fenginn til að sigla skipum á
milli landa.
Magnús tók við Skarphéðni í Dan-
mörku ásamt þrem íslenzkum hásetum í
byrjun marz og hélt þá af stað áleiðis til
Íslands. Sú ferð reyndist örlagarík og
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
s
k
h
ö
n
n
u
n
Jón Páll Halldórsson
Skarphéðinn
Magnús Össurarson.