Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2012, Blaðsíða 14

14 – Sjómannablaðið Víkingur
komst skipið aldrei lengra en til Hjalt-
landseyja, en þar strandaði það 10. marz
1884. Heimir G. Hansson sagnfræðingur
skráði frásögn af hinni örlagaríku ferð
Skarphéðins í Ársrit Sögufélags Ísfirðinga
2002, 42. ár og er eftirfarandi frásögn
byggð á ritgerð hans:
Á sjóminjasafninu í Leirvík á Hjalt-
landi er nú varðveitt það eina, sem enn
er til af Skarphéðni, en það eru löskuð
skilti, annað með áletruninni Skarphéð-
inn, hitt Ísafirdi. Í fórum safnsins er
einnig handskrifuð frásögn af örlögum
Skarphéðins, tekin saman af Robert
Henderson, sem bjó þar á eyjunum og
fer hún hér á eftir í íslenzkri þýðingu:
„Skonnortan Skarphéðinn frá Ísafirði,
Íslandi, 27 tonn, strandaði við Dunross-
nessvog 10. mars 1884 á leið sinni til Ís-
lands með frakt. Þremur mönnum var
bjargað, en tveir drukknuðu. Skarphéð-
inn var ný skonnorta, smíðuð 1883 í
Kaupmannahöfn fyrir íslenzka eigendur
og átti skipstjórinn hálft skipið1. Hún var
ætluð til hákarlaveiða við Ísland. Skip-
stjórinn hafði farið til Kaupmannahafnar
frá Íslandi með þrjá háseta með sér til að
sækja nýja skipið og sigla því heim. Þar
sem hann var ekki góður siglingafræð-
ingur fékk hann danskan mann, Johann
Custer, til að aðstoða við siglinguna til
Íslands og var hann fyrsti stýrimaður.2
Skarphéðinn var hlaðinn allskyns
varningi og lét í haf frá Kaupmannahöfn
þann 6. mars. Þann 10. mars gerði suð-
austanstorm með svartabyl og þungum
sjó. Skarphéðinn stefndi á sundið milli
Friðareyjar og Dynrastarhöfða undir
þöndum seglum og gekk vel þrátt fyrir
veðrið. Um klukkan tvö um nóttina sáu
skipverjar að í gegnum kafaldið grillti í
land þar skammt fyrir framan. Skipið
reyndist vera við sunnanvert mynni
Gruntessvogs. Því var umsvifalaust snúið
frá landi og stefnt í norður en vegna
stormsins var erfitt að eiga við seglin og
þung aldan færði skipið stöðugt undan
sér í átt að landi. Innan stundar sáu
menn aftur land framundan, að þessu
sinni reyndust það vera klettarnir við
Troswick. Magnús skipstjóri áttaði sig á
því að ekki yrði umflúið að skipið ræki á
land og reyndi að stýra fram hjá klettum
og lenda á þægilegri stað fremst í Dun-
rossnessvoginum. En skyndilega reið
mikil alda yfir skipið og hvolfdi því.
Þarna var grunnt svo að möstrin rákust í
botninn og brotnuðu. Skarphéðinn rétti
sig að nokkru við aftur og var þá á hlið-
inni og farmurinn hafði allur færst úr
stað. Skipstjórinn lá klemmdur og illa
særður við stýrishjólið, danski stýrimað-
urinn og einn hásetanna lentu útbyrðis
en náðu að krafla sig aftur um borð en
hinir hásetarnir sáust aldrei framar.
Skarphéðinn rak áfram á hliðinni og
strandaði á grynningum við sunnan-
verðan voginn. Þar lá skútan nánast á
þurru en öðru hverju gengu yfir hana
ógnarstórar öldur svo að hún hvarf í
löðrið. Hópur manna safnaðist saman á
ströndinni og fylgdist með því sem fram
fór. Hásetinn sem hafði náð að komast
upp í bátinn úr sælöðrinu sætti lagi og
stökk frá borði niður á klettana. Þaðan
hljóp hann svo upp í fjöru, í öruggt skjól
áður en næsta alda reið yfir. Fjölmargir
mannanna á ströndinni þutu á móti hon-
um og hjálpuðu honum í land. Stýri-
maðurinn reyndi að gera það sama en
hafði aðeins komist stuttan spöl þegar
hann féll á hálum klettunum. Mennirnir
á ströndinni komu honum til bjargar.
Magnús skipstjóri var enn um borð,
enda særður og ófær um að hreyfa sig.
Tveir þeirra manna sem stóðu í landi
ræddu stöðuna sína á milli og voru sam-
mála um að ef bjarga ætti skipstjóranum
yrði að gera það strax, enda var stutt í
flóð og þá yrði sjórinn enn illvígari og
því ljóst að Skarphéðinn myndi brotna í
spón áður en langt um liði. Annar þeirra
mælti: „Ef þú reynir að komast um borð
þá mun ég fylgja þér.”
„Gott og vel.” svaraði hinn. Svo tók-
ust þeir í hendur og innan skamms hafði
þeim tekist að komast yfir klettinn og
upp í skipið. Þeir lyftu Magnúsi upp á
lunninguna og þegar gaf stukku þeir
niður frá borði og lögðu af stað til lands
með hann á milli sín. Þrír menn komu á
móti þeim úr fjörunni og hjálpuðu við
að bera skipstjórann. Skömmu síðar
losnaði Skarphéðinn af strandstaðnum
og örfáum mínútum síðar brotnaði hann
í spón í klettunum.
Ströndin varð fljótlega þakin braki og
farmi úr Skarphéðni. Tollgæslan tók
málið í sínar hendur og gerði út flokk
manna til að bjarga farminum og koma
honum í öruggt skjól. Brak og vörur var
svo selt. Skipstjórinn var afar illa haldinn
í marga daga á eftir, en um leið og hann
hafði náð bata héldu hann og hinir sem
komust af áleiðis til Leirvíkur. Lík ann-
ars hásetans sem drukknaði rak á land
og var jarðsett í kirkjugarðinum í Dun-
rossness. Nokkru síðar afhentu dönsk
yfirvöld fimm björgunarmönnum
verðlaunapeninga úr silfri í viðurkenn-
ingarskyni fyrir björgunina. Mennirnir
hétu George Irvine, James Mainland,
William Barinson, John Eitken og Robert
Halcrow.“
 Magnús Össurarson var fæddur í Súðavík
árið 1845. Hann var bróðir Maríu, konu
Torfa Halldórssonar á Flateyri, og hafði
alizt þar upp og átt lengi heima, en flutt-
ist síðar til Ísafjarðar. Magnús kvæntist
1871 Hólmfríði Vilhelmínu Ámunda-
dóttur, smiðs Halldórssonar. Þau voru
barnlaus. Móðir Hólmfríðar var Guðrún,
systir Ásgeirs Ásgeirssonar, skipherra.
Magnús var fljótur að ná sér af
meiðslum sínum og fyrr en varði var
hann kominn aftur til Danmerkur, til að
taka þar við nýju skipi. Var Ásgeir G.
Ásgeirsson einn skráður eigandi þess. 29.
júlí 1884 tók Magnús við hinum nýja
Skarphéðni, sem var 26,00 rúmlestir,
eins og sá fyrri og hélt fljótlega af stað
áleiðis til Íslands. Eftir heimkomuna hélt
Magnús fljótlega til fiskveiða á Skarp-
héðni. Hann reyndist enn sem fyrr sjó-
maður góður og aflamaður í fremstu röð.
Var hann sagður harður við háseta sína
og ekki vorkunnlátur, en þeir umbáru
slíkt vegna dugnaðar hans og aflasældar.
Þetta er hið eina sem eftir er af Skarphéðni hinum fyrri, varðveitt á sjóminjasafninu í Leirvík á Hjaltlandi.