Norræn jól : ársrit Norræna félagsins - 01.12.1944, Side 70

Norrœn jól
Þetta var nú svo. En nú kynni að mega spyrja, hvort ýmislegt í fari og
framferði voru hin síðustu ár bendi ekki til dvínandi áhuga eða jafnvel til stefnu-
breytingar. Austan yfir hafið hefur borizt ómur af því, að ísland væri á vest-
urleið. Það er ekki nema von, að sú hugsun vakni hjá frændum vorum, sem
hljóta að hafa heyrt einhvern ávæning af því, að síðan sambandið við þá slitnaði,
hafi hér verið lifað glöðu lífi og jafnvel í sukki og solli undir vernd Ameríku-
manna og mikið dálæti væri á þeim og færi jafnvel vaxandi.
Vér vorum nú ekki valdir að því, að sambandið austur á bóginn var rofið
fyrir nær 4 árum, og aðrar þjóðir heimsóttu oss síðan, fyrst Bretar og síðan Banda-
ríkjamenn. En þessar þjóðir hafa farið hér mikilvægra erinda, alveg vafalaust í
þökk og þágu allra Norðurlandaþjóða, því að frá þessu landi hefur verið haldið
uppi vörn og sókn fyrir frelsi þeirra. Með þessum hætti hefur þetta land komið
hinum Norðurlöndunum að ómetanlegu gagni í núverandi styrjöld, þótt ekki sé
það að þakka íslenzku þjóðinni, sem á landið og byggir það. Þótt sambúð vor
við Vestmennina hafi yfirleitt tekizt vel, þá sannar það ekki, að „Island sé á
vesturleið“, eins og það er orðað, heldur ber aðeins vitni um það, að umgengnis-
menning beggja aðila sé í sæmilegu lagi og sá málstaður hafi samúð þjóðar-
innar, er herafli sá berst fyrir, er hér hefur aðsetur.
En vér verðum að líta svo á, að þeir bræður vorir austan hafs hafi of næma
tilfinning fyrir athöfnum vorum, er telja oss fjarlægjast Norðurlöndin með því að
gera verzlunarsamninga við núverandi viðskiptaþjóðir vorar. Slík skoðun er ekki
fyllilega skiljanleg, eins og nú standa sakir.
Aftur á móti er það skiljanlegt, að hávaði sá, sem orðið hefur hér öðru hvoru
hin síðustu ár í sambandi við áformaða niðurfelling hinna dansk-íslenzku sam-
bandslaga og stofnun lýðveldis hér á landi, kunni að hafa snert tilfinningar sumra
unnenda norrænnar samvinnu utan Islands. Hávaðinn hefur stafað af ágreiningi
um það, með hve miklum hraða, sökum breyttra aðstæðna, ætti að fara að þessu
áður setta marki og enn fremur af mismunandi skilningi á því, hvað væri löglegur
og hæfilegur hraði. Sá ágreiningur, sem hér hefur verið um þetta og nú er úr
sögunni, fyrst og fremst á Aþingi, og væntanlega einnig með þjóðinni, hefur
reyndar alveg verið óviðkomandi viðhorfi Islendinga til norrænnar samvinnu.
Upphaf hennar og þróun hinn liðna aldarfjórðung hefur ekki byggzt á stjórnar-
farslegum tengslum einnar þjóðar við aðra, heldur algerlega á óháðri samvinnu
þeirra innbyrðis.
Sambandslagasamningurinn er mál fyrir sig, og þótt hann verði nú felldur
úr gildi, þá höfum vér og Danir áfram eigin sérmál, sem verða tekin til með-
ferðar svo fljótt, sem ástæður leyfa. Það er trú mín, að Norðurlandaþjóðirnar þurfi
ekki að bera neinn kvíðboga fyrir úrslitum þeirra mála. Sá skilningur, sem ríkt
hefur undanfarin 25 ár í viðskiptum beggja þjóðanna, mun einnig sýna sig þá.
68