Leikhúsmál - 01.11.1963, Qupperneq 41

Þjóðleikhúsið
Flonið
eftir Marcel Achard
Götufarsar franskir eru svo rammgallískt fyrirbœri, að
enginn kann í sannleika sagt að meta þá nema Frakkar
sjálfir. Menn þurfa að vera fœddir með íslenzka tungu til
að njóta hákarls, á sama hátt þurfa menn að hafa frönsk
eyru til að njóta götufarsa. Rétt er að taka það fram þeg-
ar í stað, að munurinn á farsa og götufarsa er nokkurn
tvennt ólíkt, þá er líka frönsk kvikmynd og götufarsi sitt
hvað. Það sakar ekki að geta þess hér, að þar sem
franskar kvikmyndir eru dýrmœt útflutningsvara, þá eru
götufarsar þeirra aftur á móti fjarri því að vera það.
Fœstum Frökkum kemur því til hugar að bjóða útlend-
ingum þá til sölu nema að vera skyldi íslendingum.
Það sem einum finnst óstjórnlega fyndið þykir öðrum ef
til vill ofboðslega klúrt. Það sem hljómar t. d. sem arg-
asta klám í eyrum Björns Franzsonar hljómar kannski sem
dýrlegasta óljóð ! eyrum Jóhannesar úr Kötlum. Svo
margt er sinnið sem skinnið, og á þetta ekki eingöngu
við einstaklinga heldur líka við heilar þjóðir. Jafnvel
þótt Björn og Jóhannes greini á um þetta, hefur íslenzka
þjóðin í heild annan siðferðilegan mœlikvarða en sú
franska. Ekki er það œtlun mín að fara í Þjóðarmeting,
en mér þykir samt sem áður ástœða til að undirstrika
hér mismuninn á siðaskoðunum Frakka og (slendinga.
Fráleitt þykir mér að saka þýðanda um óheflað orðbragð
og klúrheit, þegar þau eru það krydd, sem höfundurinn
sjálfur hefur mestar mœtur á. Franskt klám er ekki vitund
ILFORD
veginn sá sami og gerður er á stúlku annars vegar og
götustúlku hins vegar.
Flöfundar þessara verka skrifa um feimnismál og lítið
annað, og það af svo þrálátu hispursleysi, að jafnvel
gömlum heimsmönnum blöskrar. Götufarsar eru ekki
listaverk, enda þótt sumir þeirra séu samdir af talsverðri
íþrótt. Að listagildi eru þeir á borð við dœgurlög eða
reykvískar revíur og vinsœlir eru þeir meðal Frakka ekki
síður en amerísk dœgurlög meðal óþroskaðra unglinga.
Orðaskipti leikpersóna í slíkum verkum eru gróflega
mergjuð, enda er margt þar mœlt, sem er ekki aðeins á
takmörkum velsœmis heldur langt handan þeirra marka
og eilíf er þar frygð og ódyggð. Frakkar geta hlegið
endalaust af kokkálum, ótrúum einkonum, blóðheitum
bllstjórum og eldabuskum. Ja, lítið er Gallans gaman.
Sumir álíta, að Frökkum sé sú list lagin að fjalla um
kynferðismál af meiri smekkvísi og nœrfœrni en aðrir
og benda t. d. á kvikmyndir þeirra því til sönnunar og
fullyrða, að það sé ekki ! rauninni á annarra fœri að
sýna djörf ástaratlot eðlilega og ýkjulaust, og það er
rétt svo langt sem það nœr, en eins og mynd og mál er
fínna og fágaðra en klám annarra þjóða. Franska orðið
„garce"þýðir ekki annað en hóra eða skœkja, hvað svo
sem ófróðir skriffinnar hér á landi segja.
Marcel Achard hefur orðið þeirrar vegsemdar aðnjótandi
að vera kjörinn meðlimur akademíunnar frönsku, enda
þótt fœrari fyrirrennarar hans eins og t. d. Feydeau,
Courteline og Sacha Guitry kœmust aldrei til slíkra met-
orða, meðan þeir voru og hétu. En þá var öldin ekki að-
eins önnur heldur Iíka smekkur manna og kröfur.
Biblían kennir okkur, að það sé ókristilegt að sjá flísina
! auga náungans en ekki bjálkann ! okkar eigin. Er
Frökkum nokkuð láandi þótt þeir hleypi röknum götu-
farsahöfundi inn ! sína virðulegu akademíu, á meðan
íslendingar verðlauna Tristmann Guðmundsson með há-
um listamannalaunum fyrir ísóld s!na gullnu?
Það mun vera œtlun höfundar, að loftið sé losta blandið,
en á sviði Þjóðleikhúss íslendinga er það sannast að
segja þrungið svo yfirþyrmandi leiðindum, að það er
ofurmannlegt afrek að sitja sýninguna á enda. Leikkonan
1 hlutverki flónsins býður ekki af sér magnaðri kynþokka
en svo, að hann hrifur ekki nokkurn karlmann ! salnum
nema ef vera skyldi stöku hrœða á fremsta bekk. Að láta
Kristbjörgu Kjeld leika Josefu Lantenay er eins og að
fela Brynjólfi Jóhannessyni hlutverk Romeós. Kristbjörg á
bœði ástarlaus og ófrönsk. Leikgleði Róberts Arnfinns-
sonar var takmörkuð og mismœli of mörg, og reyndar
óþörf hjá jafnágœtum leikara og honum. Bessi Bjarnason
var bœrilegur, en ekkert þar yfir. Baldvin Halldórsson
var ! góðu gervi, en lagði svo litið til málanna, að óþarft
er að fjölyrða um það. Ævar Kvaran lék franskan nautna-
segg af skilningi og ósvikinni gleði. Honum tókst sér-
staklega vel upp fyrstu mmúturnar, sem hann var á svið-
inu. Guðbjörg Þorbjarnardóttir var fyrirmannleg frú og
glcesileg og frönsk frá hvirfli til ilja. Gervi og klœða-
burður með ágœtum, hatturinn hennar var t. d. alveg
Ijómandi fallegur, en það sem mest var um vert, þá sýndi
hún stéttarhroka frú Beaurevers á svo sannfœrandi hátt,
að það fór hrollur um mann. Ég þakka bœði Guðbjörgu
og Ævari fyrir leik þeirra.
Um þýðingu Ernu Geirdal vil ég ekkert segja, vegna þess
að ég hef hvergi getað fengið frumritið, og ég hef það
fyrir fasta reglu að leggja ekki dóm á þýðingu fyrr en ég
hef haft tœkifœri til að bera hana saman við sjálft frum-
ritið.
álíka mikið heima í þessu hlutverki og fiskur á þurru
landi, og er þó ekki mikið sagt. Leikstjóri, sem skipar
þannig í hlutverk er gœddur skarpskyggni og óskeikulli
smekkvlsi, finnst ykkur ekki? Kvennaval Þjóðleikhúss-
ins er að vísu ekki mikið, en mér er engu að siður spurn
hvers vegna var gengið fram hjá Brynju Benediktsdóttur.
Raddbeiting Kristbjargar er einhcef og leiðigjörn og Guð
forði mér og mínum frá öskrum hennar. Rúrik Haralds-
son er hressilegur leikari og gustmikill, en af öllu má of
mikið gera og ég verð að segja það eins og það er, að
það stóð helzti mikill gustur af þessum rannsóknardóm-
ara hans. Hann rekur t. d. garnirnar úr sakborningi eins og
starfsbrœður hans mundu gera I þriðja flokks sakamála-
mynd frá Hollywood. Yfirheyrslurnar eru ekki nándar
ncerri nógu spaugilegar og gáskafullar. Hér vantar til-
finnanlega þann farsablœ, sem við á. Mistök þessi skrif-
ast bceði á reikning leikstjórans og leikarans, 99% á
leikstjórann en 1 % á leikarann, svo maður nefni ein-
hverjar tölur.
Sigrlður Hagalín var eins og fló á skinni og náðu engu
út úr litlu hlutverki. Ástaratlot Sévigné-hjónanna voru
Að lokum vildi ég bœta þessu við: þau ár, sem ég dvaldi
í París kom það aldrei fyrir að götufarsi vceri settur á
svið ! salarkynnum Comédie francaise, þ. e. þjóðleikhúss
Frakka, hins vegar sýndu þeir iðulega góða gamanleiki,
enda enginn hörgull á þeim hjá þeirri þjóð. Leikstjórn
Comédie francaise setur markið svo hátt, að henni finnst
það ekki virðingu sinni samboðið að bjóða mönnum upp
á annað eins léttmeti og götufarsa. Eins og dcemin sanna
þá Iíta forráðamenn okkar húss öðrum augum á þetta
en starfsfélagar þeirra franskir, en að Þjóðleikhús Islend-
inga skuli velja götufarsa til sýningar má einna helzt líkja
við það, að Sinfoníuhljómsveit íslands tœki upp á þeirri
nýbreytni að leika rokk og ról fyrir almenning.
HALLDÓR ÞORSTEINSSON
39