Leikhúsmál - 01.11.1963, Side 58

Jelly Roll Morton
hefur sett svip sinn á jazztónlistina
allt frá upphafi fram á okkar daga
Hið upprunalega blues samanstend-
ur oftast af þremur Ijóðlínum þar sem
þœr tvœr fyrstu eru eins, en sú þriðja
einskonar svar við hinum. Hver lína
er yfirleitt fjórir taktar. Margir þekkt-
ustu meistarar jazzins hafa verið
bluessönvarar s. s. Bessie Smith og
Big Bill Broonzy. Eftir Borgarastyrj-
öldina fengu negrar frelsi og rétt-
indi tii jafns við hvurn annan þjóðfél-
agsþegn. En ekki hélst það lengi, um
1870 voru hin illrœmdu Jim Crow
lög framkvcemd um öll Suðurríkin
(Jim Crow var upprunalega niðrandi
nafngift á negrum, líkt og nigger nú á
dögum). Jim Crow lögin kváðu á um
algjöran að skilnað litaðra og hvitra,
um gervöll Suðurríkin. Það er fyrst og
fremst sú menningarlega og þjóðfél-
agslega einangrun negranna sem af
þessum lögum leiddi, er varð ástœð-
an til að jafn sérstœð negratónlist og
jazzinn myndaðist. I New Orleans,
(að sjálfsögðu einnig I öðrum stór-
borgum Suðurríkjanna) eru þrœðir
evrópskrar og afrískrar tónlistarhefð-
ar ofnir saman í vísi þeirrar tónlistar
er seinna varð heiminum kunn undir
nafninu jazz. Frá Vestur-Afríku hefur
jazzinn fyrst og fremst fengnð hljóð-
fallið svo og hinar svokölluðu bláu
tóna, heiti hinna sérkennilegu svíf-
andi tóna, sem framkomu í þriðja og
sjöunda tóni bluesskalans, u. þ. b.
hálfnótu lœgri en þriðji og sjöundi
tónn dúrskalans. Einnig antifoni (Víxl-
söngur eða leikur, oft í formi spurn-
ingar og svars) og margt fleira. Frá
Evrópu komu hljóðfœrin, notkun skrif-
aðra útsetninga, auk áhrifa evrópskra
hljóma og marsalaga. Tengiliðurinn
milli negranna og evrópskrar tónlist-
ar voru aðallega Kreólarnir (blend-
ingur negra og Rómana). En þeir
höfðu sömu þjóðfélagslegu afstöðu
og negrarnir, því í Bandaríkjunum
er hvur sá talinn negri sem hefur
svartan blóðdropa í œðum. Fyrsta
jazzhljómsveit veraldar er talin hafa
verið hljómsveit sú er kornettleikarinn
Buddy Bolden stofnaði í New Or-
leans um 1890, en hvurnig sú tón-
list hljómaði er Bolden lék vitum við
ekki, því aldrei lék hann inná hljóm-
plötu. Upp úr aldamótunum 1900
komu fram tónlistarmenn er síðar
léku á hljómplötur og við getum með
nokkrum sanni slegið því föstu að
tónlist sú er þeir léku hafi verið jazz.
Þetta voru negrar eins og King Oliver,
Kid Ory, Johnny Dodds, Jimmy
56