Peningamál - 04.05.2022, Side 47

PENINGAMÁL 2022 / 2 47
eftirspurnar undanfarið ár. Álagið á framleiðslukeðjur virðist
hafa náð hámarki í lok síðasta árs en fjölgun smita í Kína og
hörð sóttvarnarviðbrögð þar í landi kunna þó að hafa valdið
bakslagi í úrlausn þessara framleiðsluhnökra (mynd 5). Þá
hafa stríðsátökin í Úkraínu og viðskiptabann á Rússland
valdið uppnámi á hrávörumörkuðum sem gæti haft áhrif á
fjölda alþjóðlegra aðfangakeðja.
Mikil óvissa um verðbólguhorfur og hætta á vanspá hefur
aukist
Þróun ofangreindra þátta hefur áhrif á þróun efnahagsum-
svifa og verðbólgu í spá bankans. Hrávöruverð gæti t.d.
hækkað enn meira og alþjóðleg verðbólga reynst meiri og
þrálátari en gert er ráð fyrir. Innlendur verðbólguþrýsting-
ur yrði þar af leiðandi meiri, eins og lýst er í fráviksdæmi í
rammagrein 1 í Peningamálum 2021/4.
Við bætist óvissa um framvindu kjaraviðræðna næsta
vetur en verði samið um enn meiri launahækkanir en grunn-
spáin gerir ráð fyrir felur það óhjákvæmilega í sér að innlend-
ur verðbólguþrýstingur verður meiri en gert er ráð fyrir. Þá
er eins og alltaf óvissa um hvernig gengi krónunnar þróast
á spátímanum. Verði viðskiptakjör lakari og halli á viðskipta-
jöfnuði meiri gæti forsenda grunnspárinnar um þróun gengis
krónunnar reynst of bjartsýn. Hraðari bati útflutnings og
aukinn vaxtamunur gagnvart útlöndum gætu hins vegar leitt
til hærra gengis en grunnspáin gerir ráð fyrir.
Eins og fjallað hefur verið um í fyrri heftum Peningamála
hefur verið óvenju erfitt að leggja mat á framleiðslugetu
þjóðarbúsins í kjölfar farsóttarinnar og þeirra framleiðslutrufl-
ana og breytinga í hlutfallslegu verði sem henni hafa fylgt.
Þá bætast við enn frekari framboðsáföll í kjölfar innrásar
Rússa í Úkraínu. Ekki er því útilokað að framleiðslugetan hafi
beðið enn meiri hnekki en grunnspáin gerir ráð fyrir og að
framleiðsluspennan sem tekin er að myndast í þjóðarbúinu,
og þar með undirliggjandi verðbólguþrýstingur, sé því van-
metin. Þá getur spennan aukist hraðar en gert er ráð fyrir ef
heimilin ganga hraðar á þann mikla sparnað sem myndaðist
í kjölfar farsóttarinnar (sjá fráviksdæmi í rammagrein 1 í
Peningamálum 2021/4). Það sama á við ef slakað er hraðar
á opinberum fjármálum en áætlað er í grunnspánni.
Verðbólga hefur verið yfir verðbólgumarkmiði Seðla-
bankans í um tvö ár og yfir 4% síðan í ársbyrjun 2021.
Samkvæmt grunnspá bankans mun hún vera yfir markmiði
allan spátímann og yfir 4% fram á seinni hluta næsta árs.
Svo mikil frávik frá markmiði skapa áraun fyrir kjölfestu
verðbólguvæntinga við markmiðið og eykur hættuna á að
kjölfestan veikist sem gæti valdið því að aukin verðbólga
vegna tímabundinna framboðsáfalla festist í sessi. Gerist það
gæti verðbólga reynst þrálátari en nú er gert ráð fyrir. Þá
Álag á alþjóðlegar framleiðslukeðjur1
Janúar 2018 - febrúar 2022
1. Mat á framboðsáhrifum fjölda mælikvarða á flutningskostnaði og afhendingartíma á
framleiðslukeðjur.
Heimild: G. Benigno, o.fl. (2022), „Global suppply chain pressure index: March 2022
update“, Federal Reserve Bank of New York Liberty Street Economics.
Frávik frá meðaltali 1997-2022 (fjöldi staðalfrávika)
Mynd 5
-1
0
1
2
3
4
5
20222021202020192018