Veiðimaðurinn - 01.12.1959, Qupperneq 23

Myndin er af tilraunabúri £ vatnarannsóknastöðinni
í Visconsin. Búrið er notað til þess að kenna fisk-
tim að finna mun á lykt. í tilraunaflöskunni til
vinstri er visst lyktarefni og annað í fiöskunni til
hægri. Lyktarefni úr hvorri flöskunni um sig var
blandað með vatni, sem dælt var úr kerinu og svo
leitt inn í það aftur. Þegar seiðin leituðu á aðra
lyktina, fengu þau æti, en ef þau drógust að hinni
var þeim refsað með veikum rafstraum. Auk þess
voru seiðin blinduð, til þess að þau sæju ekki hreyf-
iugar tilraunamannanna. — Þýðing á ensku nöfnun-
um á myndinni: Air inlet = loftrás. Electrodes =:raf-
pólar. Odor jets = lvktarrör. Siphon = frárennsli
(útrennsli) Odor releaser = flaska með lyktarefni.
Deaeration funnel = lofthreinsunartrekt eða loft-
sigti. Feeding trough = fóðurtrog.
sinni eftir því, þegar í'ugl niissti særðan
iisk niður í vatn, að torfan, sem iiskur-
inn hafði verið hrennndur úr, dreifðist
skyndilega og forðaðist svæðið eftir það.
Alkunnugt er að liákarlar og túnfiskar
renna á lykt af beitu frá veiðiskipum.
Vera má að sú gamla venja, að spýta á
agnið sé bygg'ð á öðru en hjátrúnni einni.
Rannsóknir liafa leitt í ljós, að munn-
vatn manna hefur örvandi áhrif á bragð-
kirtla fisktegundar, sem nefnd er bull-
head. Bragðskynjunin og þefskynjunin
eru vitanlega lrvor annarri nátengdar.
Þessi fiskur (bullhead) er þakinn bragð-
kirtlum um allan búkinn, en þeir eru
sérstaklega þéttir kringum veiðikampana.
Fiskurinn glefsar strax eftir kjötstykki,
sem kenrur einhversstaðar við skrokk
hans. En liann verður ónæmur á bragð,
ef taugin, sem stjórnar þessum kirtlum í
roðinu, er skorin sundur.
Þeffæri fiska hafa þróast í margskon-
ar myndum. Beinfiskar hafa tvöföld nas-
op. Inn um hið fremra sýgur fiskurinn
vatnið um leið og liann syndir eða and-
ar, og svo rennur vatnið tit um liitt opið,
sem ef til vill opnast og lokast í samræmi
við andardrátt fisksins. Öll lyktarefni í
vatninu orka efnafræðilega á viðtöku-
taugar nasanna, ef til vill sem „ensym-
iskar“ gagnverkanir, og síðan flytur þef-
taugin kippina áfram til miðstöðvar
taugakerfisins.
Nef mannsins og annarra hryggdýra
finnur aðeins lykt. af efnum, sem eru
loftkennd og uppleysanleg í fitukennd-
an vökva. En þegar öllu er á botninn
hvolft, er lykt alltaf vatns-eðlis, því lykt
finnst ekki af efninu fyrr en það hefur
verið leyst upp í slímhúð nefgangnanna.
Hjá fiskum er upplausn lyktarefnanna
auðvitað þegar fyrir hendi í umhverfi
þeirra — vatninu. Eins og önnur dýr geta
þeir rakið lyktina til upptaka lrennar, á
sama liátt og t. d. veiðihundur rekur slóð
dýrsins eftir lyktinni. Eðli eða áhrif lykt-
arinnar eru breytileg eftir því, liverju
liugurinn stefnir að. Allir vita að sama
Vfjðimaíjurinn
13