Fréttablaðið - 04.03.2023, Blaðsíða 22

Þegar
skólunum
var lokað
hugsuðu
foreldrarn-
ir bara að
það væri
best að
gifta þær.
Inga Dóra er mikið á ferðinni í starfi sínu.
Inga ásamt
eiginmanni
sínum, Ara
Gazarian, og
og syni, Eldari
Z Gazarian.
MYNDir/AÐSENDAr
Íslendingar hafa lengt verið í
þróunarsamvinnu í Malaví.
Fyrir tíu árum var innleidd
ný hugmyndafræði sem
hefur skilað 1.200 nýjum
byggingum. Forstöðukonan,
Inga Dóra Pétursdóttir, segir
árangurinn ótrúlegan.
Á síðustu tíu árum hafa
íslensk stjórnvöld fjár-
magnað byggingu um
1.200 bygginga í Man-
gochi-héraði í Malaví.
Um er að ræða heilsugæslur, grunn-
skóla, fæðingar- og nýburadeildir,
vatnsveitukerfi og kennarahús til
að bæta félagslega innviði og þjón-
ustu. Malaví er það land þar sem
Ísland hefur lengst af verið í þró-
unarsamvinnu eða í alls um 40 ár.
„Það er ekki bara mér sem finnst
þetta ótrúlegur árangur hjá okkur.
Þegar ég talaði fyrst við heilbrigðis-
ráðherrann í Malaví datt hann
næstum af stólnum því hann hló
svo mikið þegar ég sagði honum
að við værum 370 þúsund manna
þjóð,“ segir Inga Dóra Pétursdóttir,
forstöðukona sendiráðs Íslands
í Lilongve, og að hann hafi ekki
trúað því hversu svo fámenn þjóð
hefur gert mikið.
Ný nálgun
„Nálgun Íslands í Malaví er mjög
sérstök og hefur vakið athygli til
dæmis DAC hjá OECD. Þau hafa
verið að rýna þetta og hafa gefið
þessu góða einkunn. Bandaríkja-
menn og Alþjóðabankinn eru í
kjölfarið byrjuð að vinna eftir
sömu hugmyndafræði í Malaví,“
segir Inga Dóra og það hafi alltaf
verið markmið þróunaraðstoðar
Íslendinga í Malaví að standa að
nýsköpun, prófa nýjar leiðir og fá
þannig stærri framlagsríki að og
stækka verkefnin með meira fjár-
magni.
Nálgunin er þannig að þau vinna
í einu héraði og allt fjármagn sem
Ísland leggur til rennur til héraðs-
ins sjálfs sem er eins og sveitar-
stjórn á Íslandi.
„Þau gera þannig sín plön eins og
Kópavogsbær gerir sína áætlun. Við
skoðum svo áætlunina og metum
í sameiningu hvaða verkefni eru í
forgangi og fá fjármagn til fram-
kvæmda. Þetta er eitt fátækasta
land í heimi og það er skortur á
öllu. En eitt af því sem vantar mest
eru byggingar, heilsugæslur, fæð-
ingardeildir og nýburadeildir, og
með fjármagni frá okkur þá hefur
þeim tekist að byggja 1.200 innviði
á síðustu tíu árum,“ segir hún og að
frá Íslandi fylgi einnig tæknilegur
stuðningur.
„Byggingarnar eru langtíma-
lausn og fyrir okkur er þetta fjár-
festing til frambúðar til að byggja
upp félagslega innviði. Í Mangochi
fær héraðið framlag frá ríkinu til
að innleiða áætlanir sínar á hverju
ári en framlag Íslands, til þeirra, er
fjórum sinnum það,“ segir hún en á
tíu árum hafa 42 milljónir Banda-
ríkjadala runnið til héraðsins í
tengslum við þróunarsamvinnu
frá Íslandi.
„Héraðið hefur þannig byggt
sjálft byggingarnar en við veitum
eftirlit og heildrænan stuðning. Við
fjármögnum ekki bara bygginguna
heldur líka þjálfun starfsfólks og
ýmsan búnað. Skorturinn er svo
mikill hérna að það er ekki óal-
gengt að keisaraskurðir séu fram-
kvæmdir án verkjalyfja,“ segir Inga
Dóra og að fyrir þau sé mjög mikil-
vægt að koma ekki aðeins bygg-
ingunni upp heldur veita alhliða
stuðning.
Hún segir að mörg lönd séu hik-
andi við þess nálgun því aðferða-
fræðin krefst mjög mikillar sam-
vinnu og mikilvægt er að hafa náið
eftirlit með fjármagni, sérstaklega
Lovísa
Arnardóttir
lovisaa
@frettabladid.is
Enginn venjulegur dagur í Malaví
þegar kemur að byggingarfram-
kvæmdum. Inga segir að það þurfi
að fylgjast með hverju skrefi frá
útboðsferlinu til framkvæmda því
að hætta sé á spillingu.
Byggingar lykilatriði
„Þess vegna vilja sum lönd frekar
setja sitt fjármagn í þjálfun starfs-
fólks eða vitundarvakningu. En
við sjáum að það eru innviðir sem
skortir. Þú getur þjálfað endalaust
mikið af fólki en ef það er engin
fæðingardeild þá lækkarðu ekki
mæðradauða til dæmis,“ segir Inga
en á þeim tíu árum sem Ísland hefur
verið í Mangochi-héraði hefur dreg-
ið úr mæðradauða um helming.
Annar merkur áfangi er að hafa
náð að koma vatni til 400 þúsund
manns í héraðinu en þau eru öll
núna með aðgengi að vatni nálægt
heimili sínu.
„Við höfum til dæmis sett upp
vatnsveitukerfi sem samanstanda
af mjög djúpum brunni, sólarsellu
sem lyftir svo vatninu og dreifir því
í krana. Þetta var til dæmis rosalega
mikilvægt í Covid,“ segir Inga en
einnig nú því eins og stendur geisar
í landinu kólerufaraldur og hafa
1.450 látið lífið síðustu mánuði af
hans völdum.
Sendiráðið er staðsett í Lilongwe
en Inga er mikið á ferðinni. Þau
vinna mikið með stofnunum Sam-
einuðu þjóðanna, UN Women og
UNFPA, en einnig með grasrótar-
samtökum og þá sérstaklega að
jafnréttismálum.
„Við trúum því að breytingin
verði að koma úr grasrótinni. Því
miður er enn langt í land hvað varð-
ar kynjajafnrétti, sérstaklega hvað
varðar barnahjónabönd og ótíma-
bærar þunganir,“ segir hún og að
sem dæmi hafi um þúsund stelpur
verið giftar á mánuði á meðan skól-
arnir voru lokaðir í sex mánuði.
„Þegar skólunum var lokað hugs-
uðu foreldrarnir bara að það væri
best að gifta þær og þunganir ungl-
ingsstúlkna jukust dramatískt á
tímabilinu.“
Breytingar
Á döfinni eru breytingar því eftir 40
ára starf í Mangochi eru Íslendingar
nú að færa sig líka yfir í annað hérað.
„Það er allt á fullu og mikið að
gera hjá okkur í sendiráðinu en það
er alltaf skemmtilegt,“ segir Inga
Dóra.
Spurð hver sé mesta áskorunin
er við starfið segir hún því fylgja
margar áskoranir að starfa í svo
fátæku landi.
„Það er annar taktur í Malaví en
á Íslandi. Alls ekki sami hraði hér
svo ekki sé meira sagt og svo eru alls
konar óvæntar uppákomur. Eins og
kólerufaraldur. Þá þarf að aðlaga sig
því. Á rigningartímabilum fara vegir
í sundur og brýr hrynja einhvers
staðar og maður þarf að aðlaga sig
því. Vandamálin sem geta komið
upp eru bara svo allt öðruvísi en það
sem við erum vön,“ segir Inga.
Hún segir að fylgst sé grannt með
spillingarmálum en það er útbreitt
vandamál eins og víða annars
staðar.
Íslendingar vel þekktir
„Þetta eru skattpeningar Íslendinga
þannig að við tökum það hlutverk
okkar mjög alvarlega að gæta þess
að peningarnir þjóni þeim tilgangi
að betrumbæta líf fátæks fólks,“
segir Inga.
Þrír Íslendingar eru á staðnum
en auk Ingu Dóru eru það Kristjana
Sigurbjörnsdóttir og Sigurður Þrá-
inn Geirsson og svo átta innlendir
starfsmenn.
„Fólk þekkir okkur og verkefnin
okkar. Við höfum verið hérna í 30
ár og það er rosalegur velvilji gagn-
vart Íslendingum í Mangochi. Því
árangurinn er líka svo sjáanlegur.
Þegar vatnið er komið nálægt þér
og barnið þitt farið í skóla. Það voru
102 börn áður í skólastofu með einn
kennara en nú eru þau um 50 eða 60.
Áður voru átta börn með eitt skóla-
borð, nú eru þau tvö. Þetta er svo
áþreifanlegur árangur,“ segir hún og
að núna séu 50 þúsund konur með
fæðingardeild í göngufjarlægð.
„Konur eignast um sex börn
hérna að meðaltali og þetta er eitt
af því hættulegasta sem konur gera.
Þannig að þetta skiptir gríðarlega
miklu máli,“ segir Inga að lokum. n
Inga með Priscillu Sani-Chimwele og
Kristjönu Sigurbjörnsdóttur.
22 helgin FRÉTTABLAÐIÐ 4. MARs 2023
lAUgARDAgUR