Arkitektúr og skipulag - 01.04.1992, Síða 16

að háði og spotti, og gárungarnir
sögðu „Less is a bore”. Ymsir
kunnu þó enn ágætlega við
módernismann; sögðu hann hafa
fóstrað sig, kváðust eiga honum
skuld að gjalda og bættu síðan við
til varnar módernismanum í
arkitektúr: „Gleymdu því ekki að
þegar þú kastar grjóti í módern-
ismann, þá kastar þú líka steini í
Picasso”.
Þrátt fyrir skiptar skoðanir
magnaðist gagnrýnin á módemis'
mann. á sjöunda áratugnum. Jane
Jakobs skilgreindi það sem farið
hafði úrskeiðis í bókinni Dauðinn
og lífið í amerískum stórborgum
1961, og Robert Venturi lagði
grunn að nýrri fagurfræði í
bókinni Hið margslungna og
þversagnarkennda í arkitektúr
1966 og á áttunda áratugnum tók
Charles Jencks til við að skrifa
um dauða nútímaarkitektúrs.
Fylkingarnar tvær sem getið var
um í upphafi mynduðust. Post-
módernisminn naut mikilla
vinsælda um skeið, eða
fram til um 1984- Við hlið hans
var síð'inódemisminn en
samkvæmt skilgreiningu Jencks
hófst hann snemma á sjöunda
áratugnum í formi endurskoðaðs
módernisma. Einkenni hans er að
afneita sögulegri skírskotun, nema
til forfeðranna, þ.e. hins
upprunalega módernisma. Afram
er unnið úr grundvallaratriðum
byggingarlistarinnar, þ.e. rými,
geometrískum grunnformum og
ljósi. Fegurðin er ekki markmið
heldur fúnksjón og dýnamískt
rými.
Seint á áttunda áratugnum komu
fram viðbrögð gegn post'módenv
ismanum frá arkitektum sem farið
er að kalla ný'módernista. Grein
arkitektsins Peters Eisenmans,
Postfunctionalismi, sem birtist
1977 hefur verið talin marka
upphaf ný'módernismans. Ný-
módernisminn þýðir í raun að
módernisminn hefur verið
hugsaður upp á nýtt, og það
réttlætir að talað sé um endur-
vakningu. Eisenman studdist við
hugmyndir franska heimspek-
ingsins Michels Foucaults. 1
umræddri grein fullyrðir hann
að maðurinn sé ekki miðja
heimsins og hann hafnar
hugmyndinni um höfundastarf og
funksjónalismann. Þess í stað
kemur hann fram með aðferð í
hönnun sem hann kallar „atem-
poral” og „dekonstruksjónal”.
Formið verði röð brota og tákna
án augljósrar merkingar. Fleiri
tóku til við að hugsa módernism'
ann upp á nýtt.
Japanski arkitektinn Shinohara
birti árið 1988 textann Ringul-
reið og vél þar sem hann notaði
orðin „modem next”. Þessi texti
var hugleiðing um Tokyo, sem
hann taldi mjög óskipulega.
Jafnframt líkti hann ásýnd
borgarinnar við fegurð hins
framsækna stjórnleysis, og hann
vakti athygli á þeirri blöndu
ringulreiðar og skipulags sem í
henni ríkti. Síðan leitaði hann til
stærðfræði og eðlisfræði, þar sem
rannsóknum á kaótískum
fyrirbærum hefur fleygt mjög
fram, til að þróa hugmyndir sínar.
Hugsunarháttur ný'módernism'
ans er að mörgu leyti ólíkur
hugmyndum hins upprunalega
módernisma. Húmanismi,
manngildisstefna er ekki lengur
höfð að leiðarljósi og því þarf ekki
að réttlæta byggingar með
fúnksjónalisma. Utópía módem'
ismans er látin lönd og leið en
haldið er í form módernismans af
fagurfræðilegum ástæðum. Áfram
er notast við fjöldaframleidd
byggingarefni og þótt stíll teljist
ekki markmið í sjálfu sér hefur stíl
ný'módernismans verið lýst sem
háleitum og framandi.
Við upphaf tíunda áratugar 20.
aldar má segja að post'tnódern'
isminn standi nú í þeim sporum
að hafa fyrir fáum árum elst
illa og skyndilega. Skarð hans var
fyllt af ný'módernismanum sem
skaust upp á stjörnuhimininn
með nýjar hugmyndir og stíl.
Fljótt á litið virðist hugmynda-
fræði ný'módernismans þó tæpast
svar við þeim stóru vanda'málum
sem hvarvetna blasa við og fáum
blandast hugur um að takast
verður á við í náinni framtíð. Af
þessum sökum
mætti ætla að við stöndum í
upphafi tíunda áratugarins á
tímamótum. Ef til vill verður það
hvorki post'módernisminn né ný-
módernisminn sem mark mun
setja á þennan síðasta áratug
aldarinnar, heldur einhver nýr
stíll í byggingarlist með nýjar
hugmyndir og breytt viðhorf. ■
Heistu heimildir:
S. Gideon, Space, Time and Architec-
ture, Cambridge, Mass., 1967.
C. Jencks, Modern Movements in
Architecture, London 1973.
C. Jencks, The Language of Post-
Modern Architecture, London 1987.
C. Jencks, The New Moderns, London
1990.
14