Arkitektúr og skipulag - 01.04.1992, Síða 27

Skörun og upplausn.
listform hefur ekki endilega neitt
með þægindi að gera frekar en
önnur frjáls list og getur tekið á
sig kuldalegustu og ólíklegustu
myndir ef honum sýnist svo.
Það er afleiðing eilífrar kryfjunar
og niðurrifs í postmódernísku
hugarfari sem hefur knúið fram
hugmyndina eða líkinguna um
veröldina sem sundraða í brota-
brot. Gerandi í postmódernískri
heimsmynd er sá sem brýtur hluti.
I tengslum við þetta viðhorf má
segja að séu til tvær
meginskoðanir sem verður nú
gerð grein fyrir. Annars vegar ber
að líta á postmódernismann og
brotahugsun hans sem jákvæðan
hlut. Frjálsræði hans setur
forgang á nýjar innsýnir og er
hvatning til fjölbreytni og
frábrigða, sem er í eðli sínu
frjálsleg og lýðræðisleg þróun og
leyfir arkitektinum að uppgötva
dulin formbrigði.
Þannig einkennist heimur post-
módernistans af frjálsræði. En
böggull fylgir ávallt skammrifi,
óbeislað frelsi er í sjálfu sér ekki
endilega fullkomið frelsi og getur
auðveldlega snúist upp í andstöðu
sína. T.d. má segja að íhalds-
samur sögustíll með sitt yfir-
borðskennda samhengi í um-
hverfinu drepi í dróma það sem
gæti verið lifandi og skapandi.
I Bandaríkjunum hefur þessi stíll
verið vinsæll meðal stórfyrirtækja
enda er hér einungis um að ræða
gamalt vín í nýjum belgjum er
gerir tilkall til úreltra og bur-
geisalegra gilda sem eru alls ekki
við hæfi í lýðræðisþjóðfélögum
með ólíka þjóðfélagshópa. Ég læt
bandarískan listfræðing, hinn
kunna Donald Kuspit, sjá um
þessa hlið málsins en hann sagði
nýlega: „An skilnings á félags-
legum áhrifum sínum og mikil-
vægi í umhverfi verður sú sjálfs-
hrifning, er fyllir listina eldmóði,
á endanum sjúk.”
Hins vegar hefur fylgt líking-
unni um veröldina sem sundraða í
brotabrot (það er með afneitun
alls strúktúrs þar eð nýsköpun
krefst þess) sá óneitanlegi þáttur í
postmódernísku hugarfari sem
sumir gagnrýnendur hafa nefnt
geðklofa eða geðrof (þ.e. sundur-
laus atburðarás án samhengis) og
er postmódernisminn séður sem
meinsemd er krukka þurfi í.
Gagnrýni á þetta geðrofskennda
fyrirbrigði beinist einkum að
óheftri fjölhyggju (pluralisma) að
allt sé leyfilegt, en í því er tak-
markaður veruleiki fólginn þar eð
engin andstaða er fyrir hendi gegn
óréttlátum kröfum markað-
arins. Milli þessara tveggja þátta,

25