AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1994, Blaðsíða 42

HÚSAGERÐ OG SKÚLPTÚR
talar hvort formið sínu eigin máli?
HALLDÓRA ARNAR LISTFRÆÐINGUR
Hér verðurfjallaö um samspil húsagerðar
og skúlptúrs. Hver eru þau einkenni sem
aðgreina þessar greinar sköpunar og
geta því unnið saman? í því sambandi
leiðum við hugann að því hvernig við upplifum rýmið
og notkun þess: sem holrými og fleti.
Ef talað er um húsagerð sem list þá er hægt að
segja, að húsagerð er listin að ráða yfir og nota rými.
Við upplifum húsagerð ekki aðeins með taugum sjón-
skynjunarinnar heldur er hún einnig áþreifanleg og
við verðum að hreyfa okkur um hana með athygli til
þess að skynja marghugsuð lítil smáatriði. Rými á
sviði skúlptúrs er hins vegar ekki áþreifanlegt í sama
skilningi. Við sjálf tökum sjaldan þátt í innra rými
skúlptúrsins. Samt getur augað leikið um hin ýmsu
rými í huganum án líkamlegrar virkni. Húsagerð er
hins vegar rými sem bústaður, að búa til hús. Nota-
gildi húsagerðar eru frumskilyrði tilveru hans.
Það sem húsagerð og skúlptúr eiga hinsvegar sam-
eiginlegt er það að þessar greinar eru báðar
tjáningarmiðlar hugsunar og tilfinninga. Með því að
tjá mannlegar tilfinningar í tengslum við lögun og
rými, þá getur auga áhorfandans öðlast skilning á
verkinu. Viðkomandi horfir á verkið sem að honum
snýr, gengur e.t.v. í kringum það, og þar með er ferli
skynjunarinnar í flestum tilfellum lokið.
Fyrir utan félagslegar aðstæður þá er aðgengileiki
húsagerðar flóknari og krefst auk þess fleiri tenginga
við ýmis skynfæri. Við upplifum húsagerð inni sem
úti, auk þess sem við skynjum það ferli að vera að
fara út eða inn. Við þá hreyfingu skapast önnur ein-
staklingsbundin tilfinning og tengist hún hugleiðingu
um komu og brottför, þó þessar skynjanir séu ekki
ávallt meðvitaðar.
En skúlptúr þarf ekki að einskorða sig við sjóntaug
áhorfandans. Enski höggmyndarinn, Antony Caro,
hefur reynt m.a. á sínum ferli að útvíkka kosti skúlp-
túrsins og dregið áhorfandann inn í veruleika skúlp-
túrsins. Áhorfandinn verður hluti af verkinu og skynjar
rými hlutarins nú í eiginlegri merkingu. Aðjótandinn
Child's Tower Room. Anthony Caro 1984.
getur gengið inn í skúlptúrinn. Búið um sig og
skoðað, uppgötvað tengsl forma innan sem utan,
og mælt hlutföll þeirra við manneskjuna sjálfa sem
hluta af heildarmynd skynjunarinnar á verkinu. Samt
sem áður hefur Caro engin áform um að fara inn á
svið húsagerðar. Þess í stað reyndi hann að breikka
út svið skúlptúrsins og móta notagildi hans. Skúlp-
túrarnir ættu ekki að vera rótfastir við jörðina, líkt og
að búa til hús, heldur yrðu þeir léttfleygari og hreyfan-
legri.
Hér getum við leitt hugann að möguleikanum um að
sameina að nokkru leyti húsagerð og skúlptúr með
náinni samvinnu þeirra sem þar eiga í hlut. Húsagerð
40