AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1994, Blaðsíða 68

SKRÚÐUR
Varðveisla garðs með sögulegt
gildi.
ODDUR HERMANNSSON
LANDSLAGSARKITEKT OG FAGDEILDARSTJÓRI
VIÐ GARÐYRKJUSKÓLA RÍKISINS
Garölist á íslandi má ef til vill rekja allt
aftur til landnámstíma.til þeirra jarö -
yrkju- og ræktunarhefða sem þá voru
uppi, s.s. við gras- og kornrækt. í Lax-
dælasögu er minnst á laukgarð Guðrúnar Ósvífurs-
dóttur og á miðöldum má ætla að við biskupssetrin
hafi verið ræktaðar lækninga- og kryddjurtir eins og
víða annars staðar í Evrópu á þeim tíma. Margir eru
þó þeirrar skoðunar að með tilkomu fyrstu
skipulagðrajarðeplatilraunasr. Björns Halldórssonar
(1721-1792) í Sauðlauksdal og leiðbeiningarrita hans
hafi verið markað upphaf að þróun garðræktar og
hugsanlega garðlistar í landinu.
[ tilefni þessara tilrauna sr. Björns var það síðan 150
árum síðar að prestur norðan úr Eyjafirði sr. Sig-
tryggur Guðlaugsson (1862-1959), kaus að vígja
garðinn Skrúð að Núpi í Dýrafirði við hátíðlega athöfn
þann 7. ágúst 1909, garð sem í dag má telja dýrmæta
heimiid um fyrstu spor garðyrkju og garðlistar þess-
arar aldar.
AÐDRAGANDINN
Tíminn fyrir og eftir seinustu aldamót einkenndist af
miklum breytingum, nýrri hugsun, og umræðu um
stórstígar framfarir. Þessar aðstæður höfðu sjálfsagt
áhrif á ungt fólk þess tíma og við þessar aðstæður
var sr. Sigtryggur við prestsnám í Reykjavík. Árið
1905 réðst sr. Sigtryggur sem prestur að Mýraþingum
í Dýrafirði, nánar tiltekið að Núpi, en þar bjó þá bróðir
hans Kristinn Guðlaugsson. Ræktunaráhugi var mikill
hjá þeim bræðrum. í bók sem sr. Sigtryggur ritaði á
efri árum sínum um tilurð og þróun garðsins og nefndi
„Skrúður á Núpi, græðsla og gróður í 40 ár (1909-
1949)“ segir hann: „þábauð hann mérað kjósa hvern
blett, sem ég vildi á eignar- og ábýlisjörð sinni, Núpi,
til gróðrarreits mér til ánægju. Þótti mér mjög vænt
um boð þetta og ásetti mér að nota það“.
Við staðarval blettsins sem Kristinn hafði gefið bróður
sínum og þar sem garð skyldi gera segir Sigtryggur
í bók sinni: „Til mála gat komið að hafa reitinn heima
við bæ á Núpi og þá í túninu. Fannst mér það
66